Hai thuyền trưởng vượt biên đánh cá trái phép: Hành trình lạc lối và bài học không của riêng ai

Khi thuyền trưởng “coi trời bằng vung”

Theo hồ sơ vụ án, ông Lê Văn Hỡi là chủ sở hữu, thuyền trưởng tàu BV-93269-TS (tàu “cái”), thuê em ruột là Lê Văn Âu làm thuyền trưởng tàu BV-93169-TS (tàu “đực”). Cả hai tàu hoạt động nghề lưới kéo đôi (giã cào), đăng ký hoạt động trên vùng biển Việt Nam.
Với vai trò thuyền trưởng, chỉ huy cao nhất trên tàu cá, ông Hỡi có toàn quyền điều hành mọi hoạt động, từ tuyển thuyền viên đến tổ chức chuyến ra khơi.

Với lòng tham không đáy bất chấp hậu quả, ông Hỡi nảy sinh ý định tổ chức 2 tàu vượt biên sang vùng biển Trung Quốc để khai thác thủy sản trái phép. Để thực hiện, ông Hỡi tuyển 14 thuyền viên, chuẩn bị lương thực, thực phẩm, nhiên liệu và dụng cụ phục vụ cho hành trình kéo dài khoảng 50 ngày nhưng không lập hợp đồng lao động, không làm thủ tục pháp lý cần thiết.

Ngày 1/4/2025, 2 tàu xuất bến từ cảng Tân Phước, xã Long Hải, TP.HCM, với tổng cộng 15 thuyền viên, trong đó có một số người được thuê bổ sung nhưng không làm thủ tục đăng ký theo luật định. Trong suốt hành trình, ông Hỡi liên tục chỉ huy, điều hành hoạt động tàu, còn ông Âu làm nhiệm vụ thuyền trưởng tàu “đực” theo hướng dẫn của ông Hỡi.

Một trong những hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng của ông Hỡi là tắt thiết bị giám sát hành trình của tàu cá khi 2 tàu neo đậu tại Cảng Thọ Quang, Đà Nẵng. Hành vi này nhằm che giấu đường đi của tàu, tránh sự phát hiện của cơ quan chức năng Việt Nam cũng như các lực lượng quản lý thủy sản nước ngoài. Khi ra khơi, ông Hỡi còn tắt chức năng phát tín hiệu của thiết bị AIS (máy hải đồ) trên tàu BV-93269-TS, cho tàu cá tiếp tục hành trình vào vùng biển Trung Quốc đánh bắt hải sản trái phép.

Hành vi của ông Hỡi không chỉ vi phạm Bộ luật Hình sự về tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép, mà còn đi ngược lại các quy định về khai thác thủy sản quốc tế, vi phạm các công ước về bảo vệ nguồn lợi thủy sản và an toàn trên biển. Việc tắt thiết bị giám sát khiến cả hai tàu hoàn toàn không được quản lý, tạo nguy cơ cao cho thuyền viên, đồng thời gây tổn hại uy tín và quan hệ hợp tác quốc tế trong quản lý thủy sản.

Thiệt hại nặng nề và rơi vào bi kịch do vi phạm IUU

Đến ngày 12/5/2025, khi đang khai thác hải sản tại khu vực tọa độ 22°00’N-118°39’E (ngoài vùng biển Việt Nam, trong phạm vi 200 hải lý tính từ đường cơ sở Trung Quốc và Đài Loan công bố), tàu BV-93269-TS cùng 11 thuyền viên bị lực lượng chức năng Đài Loan phát hiện, bắt giữ. Tàu BV-93169-TS chạy thoát về vùng biển Việt Nam. Sản lượng thủy sản đánh bắt được trong chuyến biển, bao gồm khoảng 600 kg mực khô trị giá 450 triệu đồng bị lực lượng Đài Loan tịch thu toàn bộ.

Trong quá trình bị tạm giữ, ông Hỡi nhờ vợ là bà Nguyễn Thị Nghĩa chuyển gần 850 triệu đồng để đóng phạt nhằm được thả tàu và thuyền viên. Phía Đài Loan đã gửi văn bản cho Việt Nam để thông tin về việc 2 tàu cá bị truy đuổi, bắt giữ và đề nghị xử lý theo pháp luật. Rõ ràng, hành vi vi phạm IUU không chỉ gây thiệt hại về kinh tế mà còn kéo theo hệ lụy pháp lý phức tạp, thiệt hại nặng nề về tiền của và các bị cáo tự đẩy mình vào nguy cơ bị xử lý nghiêm minh theo luật pháp nước ngoài.

Điều tra cho thấy, các thuyền viên trên tàu BV-93169-TS và BV-93269-TS đều không biết về kế hoạch đánh bắt hải sản trái phép. Họ chỉ là thực hiện theo chỉ đạo của các bị cáo, từ việc thả lưới, kéo lưới đến thu hoạch sản phẩm. Điều đó nhấn mạnh vai trò của thuyền trưởng trong quản lý và điều hành tàu cá, luôn phải chịu trách nhiệm pháp lý cao nhất.

Ông Lê Văn Âu, thuyền trưởng tàu “đực”, dù nhận thức được kế hoạch đi vào “vùng ngoài” và việc tắt thiết bị giám sát nhưng không phản đối. Việc tuân theo chỉ đạo của ông Hỡi cũng khiến ông Âu chịu trách nhiệm theo Điều 348 Bộ luật Hình sự. Đây là bài học rõ ràng về nghĩa vụ của thuyền trưởng trong việc tuân thủ pháp luật, đặc biệt trong các hoạt động khai thác hải sản liên quốc gia.

Cáo trạng nhận định qua điều tra, hành vi của ông Hỡi và ông Âu đã đủ yếu tố cấu thành tội “Tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép”, theo Điều 348 Bộ luật Hình sự. Điểm đặc biệt trong vụ án này là số lượng người xuất cảnh trái phép lớn (trên 11 người), thuộc trường hợp bị phạt tù từ 7 đến 15 năm. Hành vi các bị cáo vi phạm Nghị quyết số 04/2024/NQ-HĐTP ngày 12/6/2024 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi liên quan đến khai thác thủy sản trái phép.

Bài học đắt giá không của riêng ai

Vụ án anh em Lê Văn Hỡi, Lê Văn Âu là lời cảnh tỉnh cho mọi chủ tàu và thuyền trưởng, đừng vì lợi ích nhỏ trước mắt mà bất chấp pháp luật và an toàn con người. Việc khai thác thủy sản trái phép ở vùng biển nước ngoài không những vi phạm pháp luật Việt Nam mà còn xâm phạm chủ quyền của quốc gia khác, dẫn đến bị tịch thu sản phẩm, phạt nặng và tạm giữ thuyền viên.

Ngoài ra, vụ án cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác giám sát hành trình tàu cá. Việc tắt thiết bị AIS hay định vị không chỉ vi phạm luật định mà còn gây rủi ro an toàn hàng hải, có thể dẫn đến tai nạn, mất liên lạc và gây hậu quả nghiêm trọng trên biển.

Các cơ quan chức năng như Bộ đội Biên phòng, Cục Kiểm ngư, UBND TP.HCM và các đơn vị liên quan luôn phối hợp chặt chẽ, trích xuất dữ liệu giám sát hành trình, xác định tọa độ khai thác… để xử lý nghiêm các hành vi phạm pháp. Vụ án cho thấy quyết tâm của toàn xã hội trong phòng chống IUU, bảo vệ nguồn lợi thủy sản, chủ quyền biển đảo, đồng thời giáo dục ý thức pháp luật cho ngư dân.

Phiên tòa sắp tới là dịp để cảnh tỉnh, nhắc nhở các ngư dân, thuyền trưởng và chủ tàu về việc tuân thủ pháp luật Việt Nam và quốc tế, bảo vệ nguồn lợi thủy sản, an toàn trên biển, đồng thời cảnh tỉnh những ai còn có ý định vi phạm. Đừng để bản thân rơi vào thảm cảnh như các bị cáo, lúc đó có ăn năn hối hận cũng đã muộn màng.

An Dương -Quang Trung