Bổ sung cơ sở pháp lý chặt chẽ về "hậu kiểm"
Ngày 6/11, Quốc hội khóa XV bước vào phiên thảo luận tại Tổ về nhiều dự án luật quan trọng. Trong đó, dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) thu hút sự quan tâm đặc biệt của đại biểu.
Theo các đại biểu, việc ban hành Luật Xây dựng (sửa đổi) là cần thiết nhằm tạo khung khổ pháp lý thống nhất, giảm chồng chéo, nâng cao hiệu quả đầu tư, bảo đảm minh bạch, tiết kiệm nguồn lực, thúc đẩy phát triển hạ tầng và kiến tạo môi trường pháp lý thông thoáng, hiện đại cho nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Cho ý kiến vào một số nội dung cụ thể, đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị) cho biết, dự thảo Luật đã bãi bỏ thủ tục thẩm định thiết kế xây dựng triển khai sau thiết kế cơ sở. Cụ thể, sau khi dự án được phê duyệt, chủ đầu tư tự tổ chức thẩm định, kiểm soát thiết kế kỹ thuật, thiết kế bản vẽ thi công (Điều 29). Việc cắt giảm này thể hiện bước chuyển từ "tiền kiểm sang hậu kiểm", trao quyền chủ động cho chủ đầu tư, giảm bớt thủ tục trung gian.
Tuy nhiên, đại biểu lo ngại chất lượng thiết kế kỹ thuật có được đảm bảo khi không còn thẩm định nhà nước hay không. Chủ đầu tư có thể không đủ năng lực tự thẩm định, nhất là dự án quy mô lớn, kỹ thuật phức tạp. Mặc dù dự thảo đã yêu cầu thiết kế các công trình có ảnh hưởng lớn phải được thẩm tra về an toàn bởi tổ chức tư vấn độc lập, nhưng điều này vẫn nên bổ sung cơ sở pháp lý chặt chẽ về "hậu kiểm".
Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc, bổ sung thêm cơ chế kiểm soát sau khi chủ đầu tư thẩm định thiết kế. Cụ thể: Đối với công trình có quy mô lớn, kỹ thuật phức tạp (theo tiêu chí Chính phủ quy định), bắt buộc chủ đầu tư phải thuê tổ chức tư vấn có đủ năng lực thẩm tra thiết kế và báo cáo kết quả cho cơ quan quản lý nhà nước (ví dụ Sở Xây dựng) trước khi thi công.
Cơ quan quản lý có thể không duyệt lại nhưng cần lưu hồ sơ để phục vụ thanh tra, kiểm tra đột xuất. Bổ sung quy định về tăng cường khâu kiểm tra nghiệm thu nhà nước: nên nghiên cứu giao cơ quan chuyên môn về xây dựng quyền kiểm tra công tác nghiệm thu của chủ đầu tư đối với các công trình quan trọng, thay vì chỉ "hậu kiểm" khi có sự cố.
Cùng liên quan đến vấn đề "hậu kiểm", đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn) cho biết, dự thảo Luật được rà soát, bổ sung, chỉnh lý quy định cụ thể các đối tượng được miễn giấy phép xây dựng tại khoản 2 Điều 43 của Dự thảo Luật.
Theo đó, quy định rõ về đối tượng, loại hồ sơ và cơ quan tiếp nhận hồ sơ thông báo khởi công xây dựng đối với các công trình được miễn giấy phép xây dựng; đồng thời bổ sung thêm Điều 47 quy định về quản lý trật tự xây dựng để làm rõ các nội hàm quản lý đảm bảo yêu cầu về "hậu kiểm" khi giảm một số nội dung, yêu cầu về "tiền kiểm".
Luật mới đã thể hiện rõ tinh thần "chọn - bỏ" bằng cách mở rộng đáng kể các trường hợp được miễn giấy phép xây dựng, đặc biệt là đối với các dự án lớn đã được thẩm định ở cấp cao và các công trình có tính chất đặc thù. Điều này giúp cắt giảm thủ tục "tiền kiểm" và chuyển sang "hậu kiểm" chặt chẽ hơn.
Quy định của dự thảo cũng góp phần thực hiện theo nguyên tắc từ giai đoạn chuẩn bị đến thời điểm khởi công xây dựng, cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng chỉ kiểm soát một lần đối với mỗi dự án, công trình xây dựng (mỗi công trình, dự án chỉ phải thực hiện 01 thủ tục hành chính) và thực hiện các yêu cầu về tập trung cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính lĩnh vực xây dựng tại Công điện số 78/CĐ-TTg ngày 29/5/2025 và số 133/CĐ-TTg ngày 12/8/2025 của Thủ tướng.
Bên cạnh đó, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa cũng đề nghị, quy định rõ tiêu chí, quy trình "hậu kiểm" đối với các trường hợp miễn giấy phép, đặc biệt về hạ tầng kỹ thuật, môi trường, phòng cháy chữa cháy, ngăn ngừa lạm dụng hoặc buông lỏng "hậu kiểm", tránh gây phiền hà cho tổ chức, cá nhân; Xây dựng cơ chế công bố thông tin và tiếp nhận phản ánh, bảo đảm chất lượng xây dựng.
Theo chương trình kỳ họp, dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) sẽ được Quốc hội thảo luận tại hội trường ngày 13/11 và dự kiến biểu quyết thông qua ngày 11/12.