Hội thảo giáo dục phòng, chống tác hại thuốc lá: Trường học là tuyến đầu bảo vệ thế hệ trẻ
Sáng 5/11, tại Trường THPT Phan Đình Phùng (Hà Nội), Báo Giáo dục và Thời đại (Bộ GD&ĐT) phối hợp Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) tổ chức Hội thảo "Giáo dục và truyền thông phòng, chống tác hại thuốc lá trong trường học".
Tham dự có ông Nguyễn Ngọc Ân, Chủ tịch Công đoàn Giáo dục Việt Nam; Nhà báo Triệu Ngọc Lâm, Tổng Biên tập Báo Giáo dục và Thời đại; ông Nguyễn Văn Thanh, Phó Vụ trưởng Vụ Học sinh, Sinh viên (Bộ GD&ĐT); ông Nguyễn Quang Minh, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Phú Thọ; cùng đại diện Bộ Y tế, các Sở GD&ĐT, thầy cô giáo và nhiều cơ quan báo chí Trung ương, Hà Nội.
Phát biểu khai mạc, Nhà báo Triệu Ngọc Lâm khẳng định, phòng chống tác hại thuốc lá không chỉ là câu chuyện của y học hay pháp luật, mà còn là "cuộc chiến của ý thức, tri thức và nhân cách". Theo ông, giáo dục và truyền thông chính là hai mũi nhọn quan trọng trong công cuộc này.
"Môi trường học đường không chỉ là nơi dạy chữ, mà còn là nơi trồng người. Mỗi bài giảng, mỗi hoạt động ngoại khóa, mỗi câu chuyện thầy cô kể đều có thể trở thành ‘liều vaccine’ ý thức, giúp học sinh hiểu rõ tác hại của thuốc lá và biết cách tự bảo vệ mình", ông nói.
Nhà báo Triệu Ngọc Lâm nhấn mạnh, giáo dục giữ vị trí đặc biệt trong phòng chống thuốc lá, khi trường học là nơi hình thành nhân cách và hành vi của thế hệ trẻ. Ông cho rằng, mỗi giáo viên cần trở thành "đại sứ truyền thông", lan tỏa lối sống lành mạnh, giúp học sinh, sinh viên phát triển toàn diện cả trí tuệ lẫn nhân cách.
Chia sẻ kinh nghiệm địa phương, ông Nguyễn Quang Minh, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Phú Thọ cho biết, tỉnh đã triển khai mô hình "Trường học không khói thuốc" tại toàn bộ cơ sở giáo dục, với 100% trường ban hành quy chế cấm hút thuốc trong khuôn viên, 100% học sinh, giáo viên ký cam kết thực hiện.
Các hoạt động tuyên truyền được tổ chức thường xuyên qua ngoại khóa, cuộc thi, truyền thông trực quan. Tại Cuộc thi thiết kế bài giảng phòng chống thuốc lá năm 2025, Phú Thọ có 193 tác phẩm dự thi, 6 bài vào chung khảo và 3 đoạt giải, thể hiện tinh thần sáng tạo của đội ngũ giáo viên.
Theo ông Minh, để mô hình hiệu quả, cần chính sách rõ ràng, lãnh đạo làm gương, phối hợp giữa nhà trường, phụ huynh và các tổ chức xã hội. Ông cũng đề xuất xây dựng chỉ số "Không khói thuốc" trong trường học để theo dõi, đánh giá, khen thưởng và xử lý vi phạm minh bạch.
Cô Đào Thị Cúc, Phó Hiệu trưởng Trường THCS Đống Đa (Hà Nội) nhấn mạnh vai trò của truyền thông sinh động, "nói bằng ngôn ngữ tuổi teen" để học sinh dễ tiếp nhận. Trường đã thực hiện nhiều hoạt động như làm clip, vẽ tranh, phát động phong trào "Học sinh nói không với thuốc lá điện tử", tích hợp nội dung vào các môn học, phối hợp với địa phương kiểm tra hành chính.
"Trường lớp sạch khói" đã trở thành nét đặc trưng nhiều năm qua của nhà trường, cô Cúc cho biết nhờ cách tiếp cận gần gũi, sáng tạo và sự đồng hành giữa nhà trường, phụ huynh và xã hội.
Theo cô Phùng Thị Thu Trang, Phó Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Du (Thái Nguyên), việc ứng dụng công nghệ thông tin, mạng xã hội và AI đang mở ra hướng mới trong truyền thông phòng chống thuốc lá. Các trường đã sử dụng fanpage, website, zalo để đăng tải bài giảng, video, câu chuyện "made by teen" tuyên truyền về lối sống lành mạnh.
"Phân tích dữ liệu bằng công cụ số giúp nhận diện thực trạng sử dụng thuốc lá trong học sinh, từ đó có giải pháp giáo dục hiệu quả hơn", cô Trang chia sẻ.
Từ góc nhìn giáo dục mỹ thuật, thầy Cao Lê Quang (Trường THCS Đặng Văn Ngữ, Huế) cho rằng, muốn học sinh nói không với thuốc lá, cần giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống thông qua ba hướng: lồng ghép trong môn học; tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo như thi vẽ, sáng tác clip, diễn đàn, câu lạc bộ; và phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội.
Theo thầy Quang, khi học sinh được trao quyền làm "tuyên truyền viên nhỏ tuổi", tác động của các em tới bạn bè và người thân đôi khi mạnh hơn mọi khẩu hiệu.
Cô Võ Nguyễn Quỳnh Trang (Trường THPT Phan Châu Trinh, Đà Nẵng) cho rằng, phòng chống thuốc lá là "cuộc chiến của thế hệ trẻ". Ngoài tuyên truyền, cô đã triển khai nhiều hoạt động giáo dục như thí nghiệm "phổi thuốc lá", phiên tòa giả định, cuộc thi thiết kế poster và tích hợp nội dung phòng chống thuốc lá trong các môn học.
Thầy La Ngọc Duy (Trường PTDT Nội trú THCS & THPT Na Hang, Tuyên Quang) chia sẻ kinh nghiệm thiết kế bộ infographic về tác hại thuốc lá với sức khỏe tim mạch, giúp học sinh dễ tiếp thu và ghi nhớ. Theo ông, bài giảng hiệu quả cần đảm bảo ba yếu tố: trực quan, khoa học và ứng dụng thực tế.
ThS. BS Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) cho biết, mỗi năm Việt Nam có hơn 100.000 ca tử vong do thuốc lá. Dù tỷ lệ hút thuốc ở thanh thiếu niên giảm trong 10 năm qua, song việc sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đang gia tăng nhanh chóng.
"Ở nhóm 13-17 tuổi, tỷ lệ dùng thuốc lá điện tử tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023; ở nhóm 13-15 tuổi tăng từ 3,5% lên 8%. Đáng chú ý, nữ giới 11-18 tuổi cũng bắt đầu bị cuốn vào trào lưu này", bà Hải cho biết.
Theo bà, sự phối hợp giữa Bộ GD&ĐT và Bộ Y tế thời gian qua đã tạo chuyển biến rõ nét trong giáo dục phòng chống thuốc lá, từ hàng nghìn buổi truyền thông tại trường học đến việc xây dựng tài liệu, video, mô hình "Trường học không khói thuốc". Tuy nhiên, để bảo vệ thế hệ trẻ khỏi làn sóng thuốc lá điện tử, cần tiếp tục đổi mới phương pháp, truyền thông sáng tạo, và quan trọng nhất là sự vào cuộc của toàn xã hội.