Tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm trong hoạt động giám định

Nâng cao chất lượng đội ngũ, chuẩn hóa quy trình

Trình bày Tờ trình dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết Dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) nhằm cụ thể hóa các chủ trương cải cách tư pháp, phòng, chống tham nhũng, khắc phục những vướng mắc trong thực tiễn và nâng cao hiệu quả hoạt động giám định phục vụ công tác tố tụng.

Dự thảo luật gồm 6 chương, 45 điều, trong đó giữ nguyên 3 điều, sửa 34, bổ sung 9 và bãi bỏ 11 điều, tập trung vào việc chuẩn hóa tiêu chuẩn giám định viên, củng cố tổ chức giám định công lập, mở rộng cơ chế giám định tư, đồng thời tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm trong hoạt động giám định.

Dự luật chuẩn hóa tiêu chuẩn giám định viên, phân định rõ thẩm quyền bổ nhiệm và miễn nhiệm, củng cố hệ thống giám định công lập trong các lĩnh vực pháp y, pháp y tâm thần, kỹ thuật hình sự.

Theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp, một điểm đáng chú ý là dự thảo cho phép thành lập văn phòng giám định tư pháp trong một số lĩnh vực chuyên sâu như cổ vật, bản quyền, ADN, tài liệu, kỹ thuật số, tài chính - ngân hàng, nhưng hạn chế áp dụng đối với giám định hình sự, chỉ cho phép trong các trường hợp đặc biệt.

Cùng với đó, cơ quan thuộc Viện kiểm sát nhân dân tối cao được bổ sung thẩm quyền thực hiện giám định âm thanh, dữ liệu điện tử, kỹ thuật số.

Dự luật cũng rút ngắn quy trình, thời hạn giám định, đổi mới cơ chế thanh toán chi phí, quy định rõ nguyên tắc độc lập trong hoạt động giám định và cách xử lý khi có kết luận giám định khác nhau.

Ngoài ra, luật sửa đổi phân cấp thẩm quyền rõ ràng hơn, quy định cụ thể việc bổ nhiệm, trưng cầu và giám định lại, đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số, hình thành cơ sở dữ liệu quốc gia về giám định tư pháp kết nối giữa các cơ quan tố tụng, giúp nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ người dân tốt hơn.

Mục tiêu xuyên suốt, theo Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh là nâng cao chất lượng đội ngũ, chuẩn hóa quy trình, bảo đảm tính công khai - minh bạch và khả thi, góp phần củng cố niềm tin của người dân vào công lý và hệ thống tư pháp.

Phân cấp mạnh mẽ hơn trong bổ nhiệm giám định viên

Thẩm tra Dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng nhất trí cao về sự cần thiết sửa đổi Luật, đồng thời đề nghị Chính phủ rà soát kỹ để bảo đảm tính thống nhất với các luật có liên quan, đặc biệt là Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Bộ luật Tố tụng hình sự và Luật Khám bệnh, chữa bệnh…

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cho rằng, cần phân định rõ phạm vi điều chỉnh giữa giám định tư pháp và giám định chuyên ngành ngoài tố tụng, tránh chồng chéo thẩm quyền.

Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị phân cấp mạnh mẽ hơn trong bổ nhiệm giám định viên, công nhận giám định theo vụ việc và trưng cầu giám định, đi đôi với cơ chế kiểm soát, trách nhiệm giải trình rõ ràng.

Bên cạnh đó, Ủy ban Pháp luật lưu ý một số vấn đề còn có ý kiến khác nhau như: thẩm quyền bổ nhiệm giám định viên, việc mời chuyên gia nước ngoài tham gia giám định, mở rộng xã hội hóa đối với lĩnh vực ADN, tài liệu, kỹ thuật số, dấu vết; cũng như không nên quy định miễn trừ trách nhiệm pháp lý cho người giám định để bảo đảm tính công bằng trong tố tụng.

Cơ quan thẩm tra cũng thống nhất với đề xuất đổi mới cơ chế thanh toán chi phí giám định, tránh tình trạng chậm trễ, nợ đọng, đồng thời đề nghị lùi thời điểm có hiệu lực của Luật sang 1/5/2026 để bảo đảm đủ thời gian ban hành các văn bản hướng dẫn và chuẩn bị điều kiện thực hiện.

Mai Đỉnh