Sửa đổi, bổ sung quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan

Theo dự thảo, Nghị định này quy định cụ thể hành vi vi phạm, hình thức và mức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả, thẩm quyền, thủ tục xử phạt VPHC, đồng thời quy định việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn và bảo đảm thi hành trong lĩnh vực hải quan. Đối tượng áp dụng bao gồm tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài có hành vi VPHC trong lĩnh vực hải quan trên lãnh thổ Việt Nam, trừ trường hợp điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên có quy định khác. Ngoài ra, Nghị định cũng áp dụng đối với người có thẩm quyền lập biên bản, áp dụng biện pháp ngăn chặn và bảo đảm xử phạt, người có thẩm quyền xử phạt VPHC, cùng các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan.

Trên cơ sở rà soát các quy định hiện hành, dự thảo kế thừa nguyên trạng 14/39 điều của Nghị định số 128/2020/NĐ-CP và sửa đổi, bổ sung 25/39 điều còn lại. Việc sửa đổi, bổ sung tập trung vào các nội dung bảo đảm thống nhất với Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính và Luật Thanh tra năm 2025, cùng các Nghị định hướng dẫn thi hành như Nghị định số 118/2021/NĐ-CP, Nghị định số 68/2025/NĐ-CP, Nghị định số 189/2025/NĐ-CP, Nghị định số 190/2025/NĐ-CP và các quy định có liên quan.

Dự thảo cũng rà soát, chỉnh sửa quy định về các chức danh có thẩm quyền xử phạt để phù hợp với mô hình tổ chức bộ máy nhà nước hiện hành, đặc biệt là cơ cấu tổ chức mới của Cục Hải quan. Đồng thời, bổ sung một số hành vi vi phạm tương ứng với các quy định mới về trách nhiệm pháp lý của cá nhân, tổ chức theo Nghị định số 167/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định số 08/2015/NĐ-CP về thủ tục, kiểm tra, giám sát và kiểm soát hải quan. Việc bổ sung này được thực hiện trên nguyên tắc chỉ quy định những hành vi thật sự cần thiết để đảm bảo tính răn đe, tránh xử phạt tràn lan gây khó khăn cho hoạt động xuất nhập khẩu.

Một số quy định mới cũng được đưa vào nhằm tháo gỡ vướng mắc trong quá trình thực hiện. Cụ thể, dự thảo bổ sung khái niệm và cách xác định giá trị tang vật, phương tiện vi phạm hành chính theo Điều 60 Luật Xử lý vi phạm hành chính, bảo đảm việc kê biên, tạm giữ tài sản tuân thủ đúng quy trình, không xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Ngoài ra, Nghị định làm rõ trường hợp không lập biên bản VPHC khi hành vi do cơ quan tiến hành tố tụng hình sự chuyển đến mà cá nhân, tổ chức không tự nguyện khắc phục hậu quả trong thời hạn quy định.

Đáng chú ý, dự thảo bổ sung quy định tại Điều 15 nhằm xác định rõ các trường hợp cá nhân, tổ chức đã được Bộ Tài chính hoặc cơ quan hải quan hướng dẫn về mã số, thuế suất, mức thuế đối với hàng hóa xuất nhập khẩu để tránh lúng túng trong việc xác định hành vi vi phạm.

Bên cạnh việc sửa đổi, bổ sung, dự thảo cũng bãi bỏ một số quy định không còn phù hợp với thực tiễn. Trong đó, bãi bỏ hành vi khai sai nhưng không ảnh hưởng đến số thuế phải nộp; hành vi vi phạm liên quan đến kho bảo thuế do hiện nay không còn loại hình này; và một số quy định về thẩm quyền xử phạt của các chức danh đã được tổ chức lại theo cơ cấu mới. Dự thảo cũng bỏ quy định xử phạt các hành vi vi phạm nhỏ, phù hợp với thông lệ quốc tế theo chuẩn mực của Công ước Kyoto.

Ngoài ra, Nghị định bãi bỏ quy định chuyển tiếp áp dụng trách nhiệm pháp lý nhẹ hơn đối với hành vi vi phạm xảy ra trước thời điểm Nghị định có hiệu lực để thống nhất với quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025; đồng thời loại bỏ các cụm từ như “chủng loại”, “xét miễn thuế”, “kho bảo thuế” và “xuất xứ” tại một số điều khoản để đồng bộ với các quy định mới của pháp luật thuế xuất nhập khẩu.

Một nội dung đáng chú ý khác là việc tăng thẩm quyền xử phạt đối với các chức danh công chức hải quan đang thi hành công vụ, Đội trưởng Hải quan cửa khẩu và tương đương nhằm giảm tải cho cấp trên, đồng thời phù hợp chủ trương phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước theo Nghị định số 189/2025/NĐ-CP.

Việc ban hành Nghị định mới về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan được kỳ vọng sẽ khắc phục bất cập, nâng cao hiệu lực quản lý, bảo đảm công bằng, minh bạch trong xử lý vi phạm, góp phần tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại và cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh.

Nguyễn Cúc