Đi ngược chiều trên cao tốc: Lỗ hổng ý thức cần được ngăn chặn
Thời gian gần đây, liên tiếp xuất hiện những vụ việc tài xế lái xe đi ngược chiều trên cao tốc khiến dư luận bức xúc, gây ám ảnh cho người đi đường. Dù đã có mức phạt nặng theo Nghị định 168/2024/NĐ-CP là từ 30 - 40 triệu đồng và trừ 10 điểm GPLX, nhưng tình trạng này vẫn tiếp diễn do các tài xế "nhờn luật", bất chấp hậu quả có thể xảy ra.
Hành vi đi ngược chiều trên cao tốc không chỉ vi phạm luật giao thông mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro, đe dọa an toàn cho những người xung quanh, đặt ra câu hỏi nhức nhối: làm cách nào để ngăn chặn được lỗ hổng ý thức của các tài xế đi trên cao tốc?
Đi ngược chiều trên cao tốc - chiếc phanh đầu tiên cần được siết chặt
Trên các tuyến cao tốc, tình trạng tài xế điều khiển phương tiện đi ngược chiều vẫn diễn ra bình thường như cơm bữa, dù đã có nhiều cảnh báo và chế tài phạt nặng. Hành vi này không chỉ vi phạm nghiêm trọng luật giao thông đường bộ mà còn trực tiếp đe dọa tính mạng của chính người điều khiển lẫn các phương tiện khác. Cao tốc vốn có tốc độ lưu thông cao chỉ cần một giây lơ là, nguy cơ xảy ra va chạm đối đầu là rất lớn, dẫn tới hậu quả khôn lường.
Thực tế cho thấy, không ít vụ tai nạn thương tâm bắt nguồn từ việc một chiếc xe bất ngờ đi ngược chiều, khiến tài xế khác không kịp xử lý. Nguyên nhân chính của tình trạng này là do tài xế thiếu ý thức, coi thường pháp luật của các tài xế khi tham gia giao thông trên cao tốc, một số khác biện minh vì “tiện đường”, “tiết kiệm thời gian”, hoặc do chưa quen cao tốc, lỡ đi sai đường.
Điển hình như đầu năm 2025, trên tuyến cao tốc Quốc lộ 45 - Nghi Sơn - Diễn Châu - Bãi Vọt (khu vực nút giao Quỳnh Lưu, Nghệ An) một nữ tài xế đã điều khiển ô tô biển kiểm soát 37K-244.xx đi ngược chiều. Sự việc khiến hàng loạt phương tiện phía trước phải phanh gấp, may mắn không xảy ra tai nạn. Theo thông tin từ Đội tuần tra kiểm soát giao thông đường bộ cao tốc số 4, nữ tài xế này cho hay, do bản thân không biết đường và đi theo bản đồ (Google Maps) nên đi ngược chiều tại đường dẫn ra cao tốc.
Mới đây, một vụ việc khác xảy ra trên cầu Nhật Tân (Hà Nội), một người đàn ông đi xe đạp ngược chiều đã bị ô tô tông tử vong tại chỗ. Những vụ việc này là lời cảnh tỉnh rõ ràng: đi ngược chiều trên cao tốc đồng nghĩa đặt cả tính mạng mình và người khác lên “canh bạc sinh tử”.
Thống kê từ Cục CSGT, Bộ Công an, sau 3 tháng đầu năm, các tiêu chí về vi phạm, tai nạn giao thông đều giảm mạnh. Tuy nhiên, thời gian gần đây đã xuất hiện tình trạng "nhờn luật" khi một bộ phận nhỏ người tham gia giao thông có dấu hiệu không chấp hành quy định của pháp luật về trật tự an toàn giao thông, dù biết rõ chế tài xử phạt đã tăng nặng rất nhiều so với trước đây.
Để chấm dứt tình trạng đi ngược chiều trên cao tốc, cần đồng bộ nhiều giải pháp. Trước hết, lực lượng chức năng phải siết chặt kiểm tra, tăng cường xử lý nguội qua hệ thống camera giám sát, đồng thời công khai các trường hợp vi phạm để răn đe. Song song đó, các mức phạt cần được áp dụng nghiêm khắc, không có ngoại lệ. Ngoài ra, cần đẩy mạnh tuyên truyền, nhấn mạnh hậu quả nguy hiểm để người dân hiểu rõ và tự giác chấp hành.
Xây dựng văn hóa giao thông - chìa khóa chấm dứt vi phạm
Văn hóa giao thông không chỉ đơn thuần là việc chấp hành Luật Giao thông đường bộ, mà còn bao gồm những hành vi ứng xử văn minh, lịch sự, tôn trọng lẫn nhau khi tham gia giao thông. Đó là ý thức tự giác tuân thủ quy định pháp luật, là trách nhiệm với bản thân và cộng đồng.
Để xây dựng văn hóa giao thông nói không với hành vi đi ngược chiều trên cao tốc, từ góc độ quản lý, cơ quan chức năng cho rằng, ngoài việc nâng cao mức xử phạt đối với nhiều hành vi vi phạm không “nhằm” vào việc xử phạt người dân, mà cốt lõi là để tạo ra sự răn đe từ sớm đối với những người có ý định vi phạm. Từ đó, thay đổi suy nghĩ, hành vi, có ý thức tuân thủ luật lệ của người tham gia giao thông. Đồng thời, với sự quyết tâm tạo chuyển biến thực chất trong ý thức và hành vi của người tham gia giao thông, thay đổi diện mạo giao thông, từng bước xây dựng giao thông văn minh, hiện đại, thời gian qua, lực lượng cảnh sát giao thông toàn quốc đã tập trung lực lượng, phương tiện đẩy mạnh tuần tra, kiểm soát tại các nút giao quan trọng trên địa bàn.
Theo quy định tại Nghị định 168/2024 (hiệu lực từ 1/1/2025), hành vi điều khiển xe đi ngược chiều, lùi xe, quay đầu xe trên đường cao tốc sẽ bị xử phạt 30 - 40 triệu đồng, đồng thời trừ 10 điểm giấy phép lái xe. So với quy định cũ tại Nghị định 100/2019 (phạt tiền 16 - 18 triệu đồng, tước giấy phép lái xe 5 - 7 tháng), mức phạt tiền đã nâng lên rất nhiều. Nhưng vì sao hành vi đi ngược chiều, quay đầu xe trên cao tốc vẫn liên tiếp diễn ra?
Nghị định trên cho thấy quyết tâm chính trị rất rõ ràng của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng văn hóa giao thông và xử lý nghiêm mọi vi phạm, đặc biệt là từ đội ngũ cán bộ, đảng viên - những người cần nêu gương trong tuân thủ pháp luật.
Để xây dựng văn hóa giao thông thực chất và bền vững, điều quan trọng là phải bắt đầu từ đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, chiến sĩ - những người có ảnh hưởng xã hội lớn. Nếu những người này vi phạm giao thông, đặc biệt là vi phạm đi ngược chiều trên cao tốc, mà không bị xử lý nghiêm thì không thể kỳ vọng vào việc nâng cao ý thức của toàn dân.
Chỉ thị 35/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã xác định rõ: cơ quan quản lý cán bộ phải xử lý nghiêm, công khai, minh bạch và kịp thời mọi trường hợp vi phạm; đồng thời, phải xem xét trách nhiệm của người đứng đầu nếu để cán bộ dưới quyền vi phạm mà không có biện pháp chấn chỉnh.
Xây dựng văn hóa giao thông không phải là khẩu hiệu nhất thời, mà là trách nhiệm lâu dài của cả xã hội. Khi ý thức được nâng lên, những tuyến đường cao tốc sẽ không còn là nỗi lo sợ, mà trở thành không gian an toàn, văn minh - nơi mỗi hành trình là một niềm vui, chứ không phải hiểm họa rình rập.