Đề xuất nhiều chính sách đặc thù để tạo đột phá phát triển giáo dục và đào tạo

Theo dự thảo Nghị quyết, các chính sách được triển khai phải bảo đảm phù hợp với Hiến pháp, đồng bộ với quan điểm, mục tiêu của Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Cơ chế đặc thù cho phép có những quy định khác với pháp luật hiện hành, nhằm tạo hành lang pháp lý thúc đẩy đổi mới, sáng tạo, đồng thời gắn với nguyên tắc thí điểm, đánh giá, tổng kết để xem xét luật hóa. Việc thực hiện phải công khai, minh bạch, tiết kiệm, hiệu quả, ngăn ngừa tiêu cực, lợi ích nhóm.

Một trong những điểm quan trọng là việc sắp xếp, tái cấu trúc hệ thống cơ sở giáo dục công lập. Theo đó, các trung tâm giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên sẽ được hợp nhất thành trường trung học nghề theo khu vực, tổ chức quản lý theo hướng tinh gọn và hiệu quả. Bộ Giáo dục và Đào tạo trực tiếp quản lý các trường đại học trọng điểm, trong khi nhiều cơ sở khác được chuyển về địa phương quản lý với quyền tự chủ toàn diện. Ngoài ra, Chính phủ cũng khuyến khích sáp nhập các viện nghiên cứu với trường đại học để tăng cường gắn kết giữa nghiên cứu và đào tạo.

Về nhân lực, Nghị quyết quy định chính sách phụ cấp ưu đãi đặc thù cho đội ngũ nhà giáo: 70% đối với giáo viên mầm non, phổ thông, trung học nghề; 30% với nhân viên trường học; 100% đối với giáo viên dạy người khuyết tật, trường chuyên biệt và những nơi có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn. Các địa phương được phép áp dụng cơ chế tuyển dụng, đãi ngộ linh hoạt, không nhất thiết theo thang bảng lương viên chức chung, để thu hút chuyên gia, nhà khoa học trong và ngoài nước.

Nghị quyết cũng xác định nhiệm vụ quan trọng trong đổi mới chương trình, nội dung và cơ chế phát triển giáo dục. Chính phủ sẽ quyết định các chủ trương lớn, cải cách chương trình, đồng thời khuyến khích mô hình đào tạo theo đơn đặt hàng của doanh nghiệp, công nhận kết quả học tập và kỹ năng do doanh nghiệp tổ chức. Bộ Giáo dục và Đào tạo được giao quyền cho phép thí điểm các chương trình giáo dục đổi mới như STEM/STEAM, song ngữ, quốc tế; thí điểm chương trình đào tạo nghề chất lượng cao từ các quốc gia tiên tiến; và quyết định sử dụng một bộ sách giáo khoa phổ thông áp dụng thống nhất toàn quốc.

Bên cạnh đó, Nghị quyết nhấn mạnh chuyển đổi số và phát triển khoa học công nghệ trong giáo dục. Chính phủ sẽ thí điểm mô hình hợp tác ba bên Nhà nước – nhà trường – doanh nghiệp để xây dựng nền tảng giáo dục quốc gia thông minh, phát triển hệ thống dữ liệu kết nối với thị trường lao động, đồng thời đầu tư phòng thí nghiệm dùng chung, ưu tiên công nghệ chiến lược như trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, công nghệ sinh học, năng lượng tái tạo.

Trong lĩnh vực hội nhập quốc tế, Chính phủ cho phép thí điểm miễn thị thực và giấy phép lao động trong 5 năm cho chuyên gia, nhà khoa học nước ngoài có trình độ tiến sĩ đến làm việc tại các trường đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp, tổ chức khoa học công nghệ công lập. Các cơ sở giáo dục trọng điểm được quyền xác nhận thay thế thủ tục cấp phép lao động, đồng thời được khuyến khích liên kết với các trường thuộc top 500 thế giới để thành lập phân hiệu tại Việt Nam. Sinh viên quốc tế học tập tại Việt Nam cũng được phép làm việc tối đa 20 giờ/tuần.

Một điểm mới đáng chú ý khác là việc thành lập Quỹ học bổng quốc gia trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo. Quỹ sẽ được hình thành từ ngân sách nhà nước, đóng góp, tài trợ trong và ngoài nước, dùng để cấp học bổng tài năng, hỗ trợ nhân lực chất lượng cao, khuyến khích học tập, nghiên cứu và phát triển kỹ năng nghề cho người học, gắn với nhu cầu thị trường lao động. Chính phủ sẽ ban hành quy chế tổ chức, quản lý và sử dụng Quỹ, bảo đảm công khai, minh bạch và hiệu quả.

Với hàng loạt cơ chế, chính sách vượt trội, nếu được thông qua, Nghị quyết mới được kỳ vọng sẽ tạo đột phá trong phát triển giáo dục và đào tạo, góp phần xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu đổi mới, hội nhập và phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Nguyễn Cúc