Từ doanh nhân “triệu đô” đến “hệ sinh thái” Tòa án điện tử
Ít ai ngờ rằng, người từng sở hữu công ty công nghệ trị giá hàng triệu USD, làm việc tại nhiều quốc gia, lại chọn một con đường ít ai nghĩ đến, trở thành chuyên viên công nghệ tại một Tòa án địa phương. Đó là anh Nguyễn Cao Trí, 43 tuổi, người đã viết nên “kỳ tích” đưa TAND khu vực 1 -TP.HCM trở thành mô hình Tòa án điện tử thành công đầu tiên của cả nước.
Cơ duyên đến từ bán bộ sách cũ
Anh Nguyễn Cao Trí vốn mê công nghệ từ nhỏ. Ba năm đoạt giải Nhất Hội thi tin học trẻ không chuyên toàn quốc, giải Ba cuộc thi Trí tuệ Việt Nam năm 2000, giải Nhất cuộc thi Trí tuệ Việt Nam năm 2003, rồi nhận học bổng sang Mỹ du học ngành công nghệ thông tin - sự nghiệp của anh trải dài trên nhiều châu lục, từ Mỹ, Singapore đến Anh, Nam Mỹ. Ở tuổi 24, anh đã khởi nghiệp thành công, nhận được vốn đầu tư triệu đô từ quỹ IDG. Đến năm 2016, khi công ty đang ở đỉnh cao, anh Trí quyết định bán công ty, thu về số tiền hàng triệu USD.
Thế nhưng, thay vì tiếp tục con đường doanh nhân, anh chọn quay lại với niềm đam mê cũ, học ngành luật, nơi anh đã từng được tuyển thẳng nhưng tạm gác lại để đi du học Mỹ. Anh Trí đăng ký học luật, theo học cao học và học tiếp lớp nghiệp vụ luật sư. Trong quá trình này, một cơ duyên đã tạo nên một ngã rẽ đầy bất ngờ đối với anh Trí.
“Một ngày tháng 6/2023, tôi đến TAND quận 1 (cũ) giao bộ sách 5 cuốn giáo trình luật trước năm 1975 cho anh Nguyễn Quang Huynh - Chánh án, người cùng chung sở thích. Lúc đó, trong đầu nảy sinh ý định xin thực tập tại TAND quận 1, để có dữ liệu làm luận văn thạc sĩ. May mắn là anh Huynh đồng ý nhận”, anh Nguyễn Cao Trí nhớ lại.
Cuộc trò chuyện tình cờ kéo dài từ chiều đến tối. Khi biết anh Trí là chuyên gia công nghệ, ông Huynh chia sẻ mong muốn xây dựng mô hình Tòa án điện tử - điều mà nhiều nơi ấp ủ nhưng chưa ai thực sự làm được. “Anh ấy hỏi tôi, làm phần mềm đó mất bao lâu. Tôi bảo, cho em một năm, nhanh thì 6 tháng. Lúc đó, có lẽ anh ấy cũng chưa tin - vì chưa biết tôi có thực sự làm được không, hay chỉ nói cho vui”, anh Trí nhớ lại.
Vậy là, từ một cuộc giao dịch mua bán sách cũ, anh Trí trở thành thực tập sinh, rồi trở thành chuyên viên công nghệ cho TAND quận 1.
Xây dựng “hệ sinh thái” Tòa án điện tử
Với sự tin tưởng tuyệt đối, quyết đoán của Chánh án Nguyễn Quang Huynh, “Tổ số hóa” được thành lập gồm 7 thành viên và bắt đầu ngay vào công việc số hóa. Họ scan hàng triệu trang hồ sơ, xây dựng phần mềm quản lý toàn bộ quy trình tố tụng - từ tiếp nhận, phân công, xét xử đến lưu trữ.
Trong vòng 02 năm, TAND khu vực 1 - TP.HCM đã xây dựng và triển khai Toà án điện tử gồm 4 hệ thống phần mềm: Hệ thống quản lý thông tin nội bộ Tòa án - phương thức quản trị nội bộ, khép kín toàn bộ các khâu từ nhận đơn đến thụ lý, giải quyết; Hệ thống tiếp nhận đơn và giám sát qua mạng - Nâng cao chức năng tương tác với người dân; Phần mềm hỗ trợ tranh tụng tại phiên tòa - nâng cao tính tranh tụng tại phiên tòa và đang xây dựng Hệ thống quản lý kho lưu trữ số.
Đầu năm 2024, TAND quận 1 vận hành hoàn toàn trên môi trường số. Sau khi hợp nhất các đơn vị, toàn bộ dữ liệu của TAND quận 3 và 4 cũ cũng được tích hợp, hình thành TAND khu vực 1 - mô hình điện tử hóa hoàn chỉnh đầu tiên của hệ thống tư pháp Việt Nam.
Người dân giờ đây có thể nộp đơn kiện trực tuyến, theo dõi tiến trình giải quyết vụ việc trên không gian số. Lãnh đạo có thể theo dõi toàn bộ quá trình nhận đơn, giải quyết án của từng Thẩm phán, phân công án. Thẩm phán có thể lấy số tố tụng, duyệt đơn, tra cứu nhanh chóng hàng nghìn bản án, quyết định đã được số hóa, tiết kiệm thời gian nghiên cứu. Trong phiên tòa, khi cần trình chiếu chứng cứ, chỉ cần vài thao tác gõ từ khóa trên hệ thống. Tất cả đều được diễn ra trên không gian số.
Không chỉ dừng lại ở việc số hóa, anh Trí còn chủ động xây dựng các ứng dụng trí tuệ nhân tạo để phân tích hồ sơ, nhận diện án lệ, kiểm tra văn bản do Tòa án phát hành... Những ý tưởng táo bạo của anh đang góp phần mở ra hướng đi mới cho ngành Tòa án.
Đam mê lớn hơn tiền bạc
“Tôi quan niệm, được làm điều gì có ích cho ngành tư pháp chính là giá trị lớn nhất. Sau khi bán công ty, tôi đã đầy đủ, nên muốn sống với đam mê”, anh Trí chia sẻ.
Mặt khác, gia đình luôn ủng hộ quyết định này. Với họ, anh Trí không chỉ đang theo đuổi một công việc, mà đang viết tiếp ước mơ dở dang - kết hợp giữa công nghệ và pháp luật để phục vụ cho nền tư pháp nước nhà.
Chánh án Nguyễn Quang Huynh - người “đặt trọn niềm tin” vào anh Trí từ ngày đầu, khẳng định: “Với trình độ như Trí, có trả lương nghìn USD cũng chưa chắc mời được. Nhưng điều đáng quý nhất là Trí chọn đồng hành cùng Tòa án vì lý tưởng, vì đam mê. Trí không xuất thân từ ngành, nhưng đã viết phần mềm bằng tất cả tâm huyết và đam mê để tặng cho Tòa án”.
Ông Huynh cho biết thêm, để đưa mô hình này vào hoạt động, Tòa án phải tự chủ nguồn kinh phí, đầu tư thêm máy móc, huy động nhân sự cả từ tình nguyện viên. “Nhưng điều quan trọng nhất là sự đồng lòng. Mô hình Tòa án điện tử đã được Chánh án TANDTC đánh giá cao, đề xuất nhân rộng và có nhiều TAND các tỉnh, thành trên cả nước đến học tập và áp dụng. Đây là bước đi phù hợp trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia”, ông Huynh chia sẻ.
Hệ thống Tòa án điện tử tại TAND khu vực 1- TP.HCM hiện nay không chỉ là phần mềm quản lý, mà là một cuộc cách mạng về tư duy và quy trình làm việc. Nó minh bạch hóa toàn bộ quá trình tố tụng, tăng hiệu quả, giảm sai sót, đồng thời mở ra khả năng tiếp cận công lý dễ dàng hơn cho người dân. Bên cạnh đó, giá trị của những thay đổi này sẽ tạo một lực đẩy mạnh mẽ quá trình chuyển đổi số toàn ngành Tòa án phù hợp với xu hướng không thể đảo ngược hiện nay.
Với anh Nguyễn Cao Trí - từ một doanh nhân triệu đô, nay là chuyên viên công nghệ của Tòa án, đã chứng minh rằng, đam mê và lý tưởng có thể đưa con người đạt được những thành công không ngờ tới. Với anh Trí, công lý không chỉ được thực thi trong phòng xử án, mà còn được hỗ trợ, nâng tầm bởi công nghệ.