Tái hiện lịch sử Tòa án nhân dân tại Triển lãm 80 năm thành tựu đất nước

Dòng chảy lịch sử qua 4 giai đoạn

Trong số hơn 230 gian trưng bày của các Bộ, ngành, địa phương, các doanh nghiệp, gian trưng bày của Tòa án nhân dân mang chủ đề “Tòa án nhân dân, phụng công, thủ pháp, chí công, vô tư, vững bước vào kỷ nguyên mới” là một trong những điểm thu hút hàng chục nghìn lượt khách tham quan tại Triển lãm.

Được thiết kế khoa học, chặt chẽ, từ bố cục, màu sắc đến cách sắp đặt tư liệu lịch sử, hình ảnh theo tuần tự đến ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, gian trưng bày tái hiện sống động về chặng đường 80 năm đầy tự hào của Tòa án nhân dân những ngày đầu đất nước giành độc lập cho đến kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Thể hiện sứ mệnh “Phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân”, không gian triển lãm 80 năm Tòa án được chia thành 4 giai đoạn: Giai đoạn 1945 - 1975: Tòa án nhân dân với sự nghiệp đấu tranh giành độc lập, giải phóng dân tộc; Giai đoạn 1975 - 1986: Tòa án nhân dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; Giai đoạn 1986 - 2024: Tòa án nhân dân với sự nghiệp đổi mới, phát triển đất nước; Giai đoạn 2025 - 2045: Tòa án nhân dân với kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Mỗi giai đoạn lịch sử được tái hiện bằng các chủ đề rõ ràng, gắn liền với các thế hệ lãnh đạo Tòa án nhân dân tối cao, mô hình tổ chức Tòa án và tư liệu, hiện vật quý giá. Trong đó, ngành Tòa án nhân dân rất vinh dự khi Chủ tịch Hồ Chí Minh là vị Chánh án đầu tiên. Và các thế hệ cán bộ, Thẩm phán luôn ghi nhớ lời dạy của Người “Phụng công, Thủ pháp, Chí công, Vô tư” và lấy đó làm kim chỉ nam trong hoạt động, xét xử.

Và ở trung tâm, nổi bật nhất, chính là khu trưng bày Huân chương, nơi lưu giữ những phần thưởng cao quý nhất mà Đảng, Nhà nước đã trao tặng cho ngành Tòa án nhân dân.

Mỗi tấm huân chương không chỉ là một phần thưởng, mà còn là một trang sử được khắc lại. Nhìn thấy Huân chương Sao vàng hay Huân chương Hồ Chí Minh được trao cho ngành Tòa án, càng cảm nhận rõ hơn sự hy sinh, cống hiến và trách nhiệm của những người làm công tác tư pháp trong suốt chặng đường 80 năm. Những tấm huân chương trao cho ngành, cho các cá nhân, chính là sự ghi nhận của lịch sử đối với những hy sinh thầm lặng đó.

Đến với gian trưng bày của Tòa án nhân dân, không thể không nhắc tới những hiện vật “gốc” gây ấn tượng mạnh. Áo Thẩm phán được đặt trong tủ kính trang trọng, với lời giới thiệu chi tiết về sự ra đời và quá trình cải tiến. Vành móng ngựa, biểu tượng quen thuộc trong mỗi phiên tòa, cũng được tái dựng nguyên mẫu để khách tham quan có thể bước vào, trải nghiệm trong không gian giả định.

Khu vực mô phỏng phòng xét xử trở thành điểm “check-in” nổi bật của giới trẻ. Nhiều người đã xếp hàng để thử đứng vào vị trí Hội đồng xét xử, luật sư bào chữa, hay thậm chí là nhân chứng. Những tấm ảnh chụp lưu niệm không chỉ để “sống ảo” trên mạng xã hội, mà còn lưu giữ một trải nghiệm giáo dục đầy ý nghĩa.

Công nghệ Trợ lý ảo Tòa án thông minh và gần gũi

Điểm nhấn của gian trưng bày Tòa án nhân dân là bố cục độc đáo dưới vòm Công lý, nơi chữ “Tâm” được đặt ở vị trí trung tâm. Ánh sáng Công lý chiếu qua chữ Tâm, biểu trưng cho sự nghiêm minh nhưng đồng thời thấm đẫm tính nhân văn trong các phán quyết của Tòa án. Phía dưới chữ “Tâm” là mô hình trụ sở Tòa án nhân dân tối cao với hai tòa nhà được xây dựng cách nhau tròn một thế kỷ (1919 - 2020) nhưng vẫn hài hòa cả về mỹ thuật lẫn giá trị lịch sử.

Trong chặng đường lịch sử 80 năm, Tòa án nhân dân không chỉ làm tốt công tác xét xử, cải cách tư pháp mà còn là đơn vị tiên phong trong ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số nhằm hỗ trợ công tác xét xử, tạo điều kiện cho người dân tiếp cận pháp luật, tiếp cận hoạt động của Tòa án.

Một trong những dấu ấn công nghệ số tại không gian trưng bày của Tòa án nhân dân là sản phẩm rất độc đáo được ví như “nam châm” công nghệ thu hút sự quan tâm rất lớn của nhiều khách tham quan bởi tính năng tương tác thông minh và biểu cảm như người thật đó là Trợ lý ảo Tòa án.

Trợ lý ảo Tòa án được giới thiệu tại Triển lãm thành tựu đất nước nhân dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh là một sản phẩm trí tuệ nhân tạo (AI) tiên tiến, được xây dựng trên nền tảng huấn luyện tri thức về pháp luật, khai thác ngôn ngữ tự nhiên và cơ sở dữ liệu pháp luật được lấy từ kho dữ liệu của Tòa án nhân dân.

Giao diện Trợ lý ảo là hình ảnh một nữ công chức Tòa án, với trang phục của ngành Tòa án, tương tác, biểu cảm với người dân một cách thân thiện, sống động như người thật. Với khả năng xử lý, phân tích tình huống, các câu trả lời ngắn gọn, súc tích, dễ hiểu đem lại sự hài lòng cho khách tham quan.

Điều làm nên sự đặc biệt chính là khả năng biểu cảm khuôn mặt và cử chỉ tay chân vô cùng tự nhiên, sống động, tạo cảm giác như đang trò chuyện với một con người thực sự. Ngoài hỗ trợ người dân tham khảo các quy định của pháp luật hiện hành liên quan đến các tình huống pháp lý gặp phải trong đời sống hàng ngày, Trợ lý ảo Tòa án còn hỗ trợ người dân tìm kiếm nhanh chóng, chính xác các thông tin về địa giới hành chính của các Tòa án sau khi thực hiện sáp nhập cũng như thông tin về thẩm quyền giải quyết các loại vụ, việc theo lãnh thổ của đơn vị Tòa án mới.

Hầu hết người dân khi đến với gian trưng bày của Tòa án nhân dân đều dành thời gian lưu lại khu vực "các vụ án nổi bật" - nơi giới thiệu 9 vụ án đã đưa ra xét xử, gồm: Trùm giang hồ Trương Văn Khánh, Trương Văn Cam và đồng bọn, PMU18, Vinashin, Tăng Minh Phụng EPCO, Huỳnh Thị Huyền Như, Phạm Công Danh và đồng phạm, Phan Văn Anh Vũ, Trương Mỹ Lan.

Đây đều là những vụ án lớn, liên quan đến an ninh trật tự, kinh tế, tài chính, ngân hàng hoặc quản lý tài sản công. Các hành vi phạm tội không chỉ gây hậu quả cho một cá nhân hay một tổ chức, mà còn có thể ảnh hưởng tới nền kinh tế quốc gia, tới sự bình yên xã hội.

Ngoài ra, những vụ án này cho thấy nếu tham nhũng, tội phạm có tổ chức hoặc vi phạm quản lý kinh tế không bị ngăn chặn kịp thời, hậu quả sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống nhân dân, đến sự phát triển của đất nước.

Việc nhân dân quan tâm cho thấy ý thức pháp luật và tinh thần giám sát của nhân dân ngày càng cao. Người dân theo dõi để đặt niềm tin vào Tòa án - cơ quan có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; đồng thời cũng thể hiện trách nhiệm công dân trong việc đồng hành cùng Nhà nước chống tiêu cực, tham nhũng. Người dân không chỉ quan tâm đến kết quả, mà còn muốn thấy quy trình xét xử công khai, minh bạch, không có “vùng cấm, ngoại lệ”.

Người dân kỳ vọng Tòa án xét xử nghiêm minh, công tâm, khách quan để mọi bản án thực sự “tâm phục khẩu phục”; đảm bảo không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội, qua đó khẳng định vị thế Tòa án và quan trọng hơn cả là giữ gìn công lý, bảo đảm sự công bằng trong xã hội.

Nhóm PV