Giao thông công cộng: Hướng phát triển đô thị bền vững

Lựa chọn văn minh cho đô thị phát triển bền vững

Theo ý kiến của nhiều chuyên gia, việc từ bỏ thói quen lệ thuộc vào phương tiện cá nhân để lựa chọn giao thông công cộng không chỉ giúp giảm tải hạ tầng đô thị, mà còn thể hiện lối sống văn minh và trách nhiệm với cộng đồng, môi trường. Đây không đơn thuần là thay đổi cách di chuyển, mà là sự chuyển biến trong tư duy: từ tiện ích cá nhân sang lợi ích tập thể. Khi ngày càng nhiều người tham gia hệ sinh thái giao thông xanh, Việt Nam sẽ tiến gần hơn tới mục tiêu phát triển bền vững, hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế, nâng cao chất lượng sống và bảo vệ môi trường.

Từ năm 2015, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 13/2015/QĐ-TTg, đặt nền móng đầu tiên cho việc khuyến khích phát triển vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt. Chính sách này bao gồm miễn thuế nhập khẩu phụ tùng, linh kiện thuộc loại trong nước chưa sản xuất được để sản xuất, lắp ráp phương tiện vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt, miễn lệ phí trước bạ cho xe buýt sử dụng năng lượng sạch, ưu tiên quỹ đất để xây dựng hạ tầng xe buýt, hỗ trợ địa phương trợ giá cho hành khách thuộc nhóm ưu tiên như học sinh, sinh viên, người khuyết tật, người có công…

Gần đây, ngày 08/01/2025, Văn phòng Chính phủ tiếp tục ban hành Thông báo số 08/TB-VPCP, thể hiện rõ quan điểm về việc thúc đẩy phát triển phương tiện giao thông công cộng và phương tiện xanh. Theo đó, Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành liên quan như Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng, Bộ Công Thương… phải rà soát toàn diện các chính sách hiện hành, kiến nghị điều chỉnh cơ chế giá, quy chuẩn kỹ thuật, bố trí đất đai và ưu đãi tài chính cho phát triển hạ tầng trạm sạc, phương tiện điện.

Thực tế cho thấy xu hướng sử dụng phương tiện giao thông công cộng chạy điện ngày càng gia tăng. Tại Hà Nội, tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông đã giúp giảm đáng kể áp lực cho hệ thống giao thông.

Chị Tạ Hà Linh, giáo viên tiểu học ở Hà Nội, chia sẻ: “Trước đây, mỗi ngày tôi mất gần một giờ đi xe máy chen chúc trên đường để tới Hà Đông làm việc. Từ khi metro hoạt động, tôi chuyển hẳn sang đi tàu vì vừa nhanh, không lo tắc đường, lại góp phần bảo vệ môi trường".

Là người thường xuyên lựa chọn phương tiện công cộng cho việc di chuyển hằng ngày, anh Nguyễn Quyền (Hà Nội) chia sẻ: “Gia đình tôi ưu tiên sử dụng xe buýt điện vì sự tiện lợi và thân thiện với môi trường. Cá nhân tôi đặc biệt đánh giá cao loại hình phương tiện này bởi nó vận hành êm ái, không phát thải khí độc hại như xe chạy xăng, dầu”.

Anh Quyền cho biết thêm, hằng ngày anh vẫn đi làm bằng xe buýt điện không chỉ vì tuyến đường đi lại thuận tiện và phù hợp mà còn vì muốn góp phần lan tỏa thói quen sống xanh, giảm gánh nặng ô nhiễm cho đô thị.

Đòn bẩy thu hút người dân sử dụng phương tiện giao thông công cộng

Hà Nội và TP.HCM, hai đô thị lớn nhất cả nước, đang gánh chịu hệ lụy nghiêm trọng từ quá trình đô thị hóa thiếu kiểm soát. Ùn tắc giao thông gần như xảy ra thường xuyên vào giờ cao điểm. Đáng lo ngại hơn, số lượng phương tiện cá nhân vẫn tăng nhanh khiến hạ tầng giao thông luôn quá tải và khó đáp ứng nhu cầu đi lại ngày một lớn của người dân.

Trước thực trạng đó, chính quyền hai thành phố đã và đang chủ động triển khai nhiều giải pháp nhằm khuyến khích người dân chuyển sang sử dụng phương tiện giao thông công cộng. Từ việc mở rộng hệ thống buýt điện đến việc đầu tư các tuyến metro hiện đại và triển khai chính sách trợ giá, miễn phí vé đi lại trong một số thời điểm…, tất cả đều nhằm mục tiêu từng bước thay đổi thói quen di chuyển, giảm dần sự phụ thuộc vào phương tiện cá nhân và tái thiết hệ thống giao thông đô thị theo hướng văn minh, bền vững hơn.

Tại Hà Nội, những năm gần đây đã có bước tiến đáng kể trong việc đầu tư và phát triển hệ thống giao thông công cộng. Điểm sáng lớn nhất là việc đưa vào vận hành các tuyến đường sắt đô thị như: số 2A Cát Linh - Hà Đông; số 3.1, đoạn Nhổn - Cầu Giấy. Các tuyến metro này đã ngay lập tức phát huy hiệu quả.

Đặc biệt, một giải pháp mới được triển khai nhằm tăng sức hút của giao thông công cộng là thẻ vé liên thông, cho phép hành khách chỉ cần một thẻ duy nhất để đi lại trên nhiều phương tiện như xe buýt và đường sắt đô thị. Nhờ đó, người dân không còn phải xếp hàng mua vé từng chặng hay lúng túng khi chuyển tuyến, mà có thể di chuyển thuận tiện trên toàn bộ mạng lưới giao thông công cộng của Thủ đô.

Ngoài ra, Hà Nội Metro đã ký kết biên bản ghi nhớ với các doanh nghiệp trong hệ sinh thái giao thông xanh như Xanh SM, VinBus, FGF và V-Green để phát triển mô hình giao thông công cộng thuần điện. Theo thỏa thuận, các bên sẽ phối hợp triển khai dịch vụ “door-to-door”, kết nối đồng bộ các phương tiện công cộng chạy điện, đồng thời mang đến cho hành khách đi metro nhiều ưu đãi khi sử dụng taxi điện, xe máy điện Xanh SM hoặc xe buýt điện VinBus.

Tại TP.HCM, Trung tâm Quản lý giao thông công cộng (Sở Xây dựng) cho biết đang triển khai đồng bộ thanh toán điện tử cho toàn bộ hệ thống giao thông công cộng trong năm 2025. Đây được xem là bước tiến quan trọng trong hiện đại hóa hạ tầng, phù hợp với chủ trương chuyển đổi số của Chính phủ, góp phần phát triển mạng lưới, nâng cao chất lượng phục vụ, giảm phương tiện cá nhân, hạn chế ùn tắc và bảo vệ môi trường.

Bên cạnh đó, Công ty TNHH Đường sắt đô thị số 1 (đơn vị vận hành metro số 1) đã triển khai chương trình hỗ trợ chi phí vận hành, cho người dân đi tàu điện miễn phí những dịp lễ lớn của đất nước. Đồng thời, toàn bộ các tuyến xe buýt cũng được miễn vé trong ngày này như một hình thức tri ân hành khách.

Những chính sách hỗ trợ này không chỉ giúp giảm áp lực giao thông trong dịp lễ, mà còn tạo điều kiện để người dân trải nghiệm các phương tiện công cộng hiện đại, thân thiện môi trường

Hoài Anh