Tòa án nhân dân khu vực 8 - TP.HCM tăng cường phối hợp trong hoạt động tố tụng giải quyết vụ án

Đây là dịp quan trọng để Tòa án nhân dân và chính quyền địa phương cùng nhìn nhận thực trạng, tháo gỡ khó khăn; đồng thời thống nhất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả phối hợp trong quá trình xét xử các vụ án dân sự và những hoạt động tố tụng liên quan.

Trình bày báo cáo tại hội nghị, đồng chí Nguyễn Triệu Luật - Phó Chánh án Tòa án nhân dân khu vực 8 - TP.HCM cho biết, từ ngày 1/7/2025, Tòa án nhân dân khu vực 8 - TP.HCM được thành lập trên cơ sở sáp nhập thẩm quyền từ Tòa án nhân dân huyện Củ Chi và huyện Hóc Môn. Đơn vị mới có phạm vi thẩm quyền đối với 11 xã thuộc Thành phố Hồ Chí Minh, trong đó có Củ Chi, Tân An Hội, Thái Mỹ, An Nhơn Tây, Nhuận Đức, Phú Hòa Đông, Bình Mỹ, Hóc Môn, Bà Điểm, Đông Thạnh và Xuân Thới Sơn.

Việc sắp xếp lại bộ máy hành chính cơ sở đã tạo ra những thay đổi lớn về địa giới, tổ chức và dữ liệu, đặt ra yêu cầu cấp thiết trong việc điều chỉnh phương thức phối hợp giữa Tòa án và Ủy ban nhân dân các xã, cũng như lực lượng Công an địa phương.

Báo cáo nhấn mạnh, về cơ bản, việc sáp nhập đã giúp tinh gọn bộ máy, tạo thuận lợi cho quản lý hành chính và hỗ trợ một phần cho công tác xét xử. Nhiều địa phương chủ động cập nhật thông tin, hỗ trợ Tòa án trong việc xác minh giấy tờ nhân thân, cư trú, hay hiện trạng đất đai liên quan đến các vụ án dân sự. Chính quyền cơ sở cũng đã nỗ lực đáp ứng các yêu cầu cung cấp thông tin của Tòa án trong khả năng nhân lực và dữ liệu sẵn có. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, còn một số khó khăn, vướng mắc.

Một trong những trở ngại lớn nhất là việc xác minh thông tin, tài liệu, chứng cứ. Sau khi sáp nhập, nhiều địa danh cũ không còn tồn tại, hồ sơ giấy bị phân tán, cơ sở dữ liệu chưa số hóa, khiến việc truy xuất nguồn gốc đất đai hay quan hệ nhân thân gặp nhiều khó khăn.

Bên cạnh đó, vấn đề địa giới hành chính và thẩm quyền cũng gây không ít vướng mắc. Khi các phòng, ban thuộc Ủy ban nhân dân huyện không còn, nhiều cán bộ Tòa án chưa xác định chính xác được cơ quan, bộ phận nào tại xã có thẩm quyền xử lý yêu cầu xác minh. Việc thiếu thống nhất trong quy trình phối hợp dẫn đến tình trạng kéo dài thời gian giải quyết vụ án. Đặc biệt, những trường hợp cần chính quyền chứng kiến hoạt động đo vẽ, xem xét thẩm định tại chỗ đối với bất động sản tranh chấp thường gặp nhiều trở ngại do chưa có quy chế phối hợp cụ thể.

Khó khăn cũng xuất hiện rõ trong công tác tống đạt văn bản tố tụng. Nhiều địa chỉ đương sự khó tìm, tình trạng trùng số nhà, số nhà lộn xộn giữa đường chính và hẻm, khiến việc xác định nơi cư trú gặp trở ngại. Một số biên bản niêm yết không được trả lại đúng thời hạn, dẫn đến Tòa án không xác định được thời điểm tống đạt hợp lệ, buộc phải tạm ngưng các bước tố tụng tiếp theo. Cá biệt, có trường hợp ngày tháng trên biên bản và ngày đóng dấu xác nhận của chính quyền không trùng khớp, khiến văn bản tống đạt bị mất giá trị pháp lý, gây lãng phí thời gian và công sức.

Trong phần thảo luận, các đại biểu cũng đi sâu phân tích sự phối hợp trong từng hoạt động tố tụng cụ thể như: Tống đạt văn bản, lấy lời khai của đương sự ngoài trụ sở Tòa án, xem xét thẩm định tại chỗ, chứng kiến đo vẽ bất động sản hay định giá tài sản tranh chấp. Bộ luật Tố tụng Dân sự đã quy định rõ các trình tự này, nhưng để bảo đảm hợp lệ, hầu hết đều cần sự phối hợp, xác nhận của chính quyền địa phương hoặc lực lượng công an. Thực tiễn cho thấy, nhiều trường hợp cán bộ xã từ chối xác nhận vào biên bản hoặc chậm trễ trong việc ký tên, đóng dấu, khiến hoạt động tố tụng không thể hoàn tất theo quy định.

Nguyên nhân của những vướng mắc nêu trên được chỉ rõ là do quá trình sáp nhập hành chính được triển khai nhanh nhưng chưa chuẩn bị kỹ về dữ liệu, đặc biệt là việc số hóa chưa hoàn thiện. Bộ máy sau sáp nhập tinh gọn nhưng nhân sự giảm trong khi khối lượng công việc tăng, dẫn đến quá tải. Ngoài ra, cơ chế phối hợp giữa Tòa án với chính quyền địa phương và lực lượng Công an chưa được quy định rõ trong văn bản pháp luật. Ý thức trách nhiệm phối hợp của một số cán bộ cơ sở còn hạn chế, trong khi Tòa án cũng gặp khó khăn khi liên hệ trực tiếp với Trưởng, Phó khu phố.

Trên cơ sở phân tích, hội nghị đã đưa ra nhiều kiến nghị, giải pháp. Về phía Tòa án, cần chủ động cập nhật danh mục đơn vị hành chính mới, tránh sai sót khi xác định thẩm quyền, đồng thời tăng cường tiếp xúc trực tiếp với chính quyền cơ sở để rút ngắn thời gian xác minh.

Tòa án cũng đề xuất xây dựng một quy chế phối hợp liên ngành thống nhất giữa Tòa án, Ủy ban nhân dân xã và Công an xã.

Về phía Ủy ban nhân dân, cần bố trí cán bộ phụ trách hồ sơ lưu trữ cũ để hỗ trợ việc xác minh, đồng thời đẩy mạnh số hóa dữ liệu về hộ tịch, đất đai, nhân thân, nhằm tạo thuận lợi cho công tác tố tụng. Chính quyền xã cũng nên cung cấp danh sách Trưởng, Phó khu phố và thông tin liên hệ để Tòa án chủ động khi cần phối hợp.

Đối với Công an xã, việc cung cấp thông tin nhân thân, cư trú của đương sự phải nhanh chóng, kịp thời; cử Cảnh sát khu vực tham gia hỗ trợ tống đạt, thẩm định tại chỗ khi Tòa án yêu cầu; đồng thời trả lời xác minh kèm theo dữ liệu căn cước công dân, góp phần xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Kết luận hội nghị, lãnh đạo Tòa án nhân dân khu vực 8 - TP.HCM khẳng định, trong bối cảnh đổi mới, sắp xếp lại đơn vị hành chính, việc tăng cường phối hợp giữa Tòa án, chính quyền địa phương và công an cơ sở là yêu cầu tất yếu để bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Những khó khăn, vướng mắc đã được chỉ ra và bàn bạc thẳng thắn, từ đó hình thành sự thống nhất về quy trình phối hợp, góp phần nâng cao hiệu quả giải quyết vụ án.

Hội nghị cũng nhấn mạnh, chỉ khi có sự đồng bộ từ dữ liệu, nhân sự đến cơ chế phối hợp, thì công tác xét xử mới đạt hiệu quả cao, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp trong giai đoạn hiện nay.

Chu Phương