Bia ghi dấu địa điểm xét xử đầu tiên ở Nam Bộ
Bia ghi dấu địa điểm xét xử đầu tiên ở Nam Bộ được đặt tại đình Long Hưng, xã Long Hưng, huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang cũ (nay là xã Long Hưng, tỉnh Đồng Tháp).
Xã Long Hưng, huyện Châu Thành, Tiền Giang (cũ) cũng được xem là cái nôi Khởi nghĩa Nam kỳ tại Tiền Giang (nay là Đồng Tháp).
Vào đêm 22 rạng sáng ngày 23/11/1940, lần đầu tiên tại đình Long Hưng, xã Long Hưng, huyện Châu Thành, tỉnh Mỹ Tho (sau này là tỉnh Tiền Giang, nay là tỉnh Đồng Tháp) nhân dân địa phương cùng với giáo mác, gậy gộc nhất tề đứng lên theo tiếng gọi của Đảng diệt ác, trừ gian, làm nên cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ vang dội.
Trong đêm nổi dậy cũng đã xuất hiện lá cờ đỏ sao vàng... vì thế, Long Hưng được công nhận là một trong những nơi nổ ra cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ đầu tiên ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long lúc bấy giờ.
Sau khi cuộc khởi nghĩa nổ ra, cùng với việc thành lập Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh Mỹ Tho cũ (nay là Đồng Tháp), vào ngày 25/11/1940, Tòa án nhân dân cách mạng tỉnh Mỹ Tho được thành lập, đặt trụ sở tại đình Long Hưng. Đây là lần đầu tiên ở Nam Bộ cũng là lần đầu tiên ở nước ta, Tòa án nhân dân cách mạng cấp tỉnh được thành lập. Khi thành lập, Hội đồng Tòa án nhân dân cách mạng có 10 đồng chí, do đồng chí Nguyễn Văn Thường (Bảy Thường), Trưởng ban quân sự tỉnh Mỹ Tho làm Chánh án.
Tối 29/11/1940, phiên tòa đầu tiên xét xử bọn tay sai thực dân Pháp được tổ chức dưới sự chứng kiến của khoảng 3.000 quần chúng cách mạng. Trong phiên tòa cách mạng công khai này, Tòa án nhân dân cách mạng tỉnh Mỹ Tho đã đưa ra xét xử và cảnh cáo tên Hương quản Sâm ở xã Long Định và tên Cai Trí (đồn Thạnh Phú) bị ta bắt được trong thời gian khởi nghĩa.
Từ đêm 29/11/1940 đến ngày 1/12/1940, trong thời gian ngắn ngủi, Tòa án nhân dân cách mạng tỉnh Mỹ Tho đã mở khoảng 10 phiên xét xử. Qua đó, giáo dục, cảnh cáo nghiêm khắc những tên tay sai cho giặc, giáo dục truyền thống yêu nước thương nòi, tích cực ủng hộ cách mạng, ủng hộ sự nghiệp chính nghĩa của Đảng và nhân dân. Nhiều tên, về sau đã ủng hộ tích cực nhân tài và vật lực cho sự nghiệp cách mạng tại địa phương.
Tòa án nhân dân cách mạng tỉnh Mỹ Tho do vậy trở thành chỗ dựa của nhân dân trong bảo vệ công lý, quyền con người; là công cụ hữu hiệu bảo vệ chính quyền cách mạng và nhân dân, bảo vệ thể chế dân chủ cộng hòa, đấu tranh có hiệu quả với các loại tội phạm có hành vi chống phá sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta.
Việc thành lập Tòa án nhân dân cách mạng đầu tiên của Nam Bộ là sự kiện có ý nghĩa quan trọng trong lịch sử xây dựng và phát triển của hệ thống Tòa án nhân dân. Lần đầu tiên sau ngày thành lập Đảng, một thiết chế tư pháp của chính quyền cách mạng hết sức tiến bộ ra đời, minh chứng hùng hồn của chủ nghĩa Mác-Lê nin về nhà nước và pháp luật. Đây là tiền đề cho việc Chủ tịch Hồ Chí Minh ban hành Sắc lệnh số 33C thành lập các Tòa án quân sự ngày 13/9/1945; Sắc lệnh số 163 thành lập Tòa án binh lâm thời ngày 23/8-1946. Đây cũng chính là tiền thân của hệ thống Tòa án nhân dân và Tòa án quân sự ngày nay.
85 năm đã trôi qua kể từ sự kiện Nam Kỳ khởi nghĩa và thành lập Tòa án nhân dân cách mạng tỉnh Mỹ Tho nhưng các sự kiện trên ghi dấu ấn không phai mờ trong lịch sử dân tộc, trong lòng nhân dân.
Một số hình ảnh Bia ghi dấu địa điểm xét xử đầu tiên ở Nam Bộ:
