Ngôi chùa linh thiêng bên dòng sông Bình Thủy

Theo tài liệu ghi lại, vào thế kỉ thứ XVIII, đạo Minh Sư được truyền vào Việt Nam, Thái lão sư Nguyễn Đảo Cơ ( tục danh Nguyễn Giác Nguyên), là học trò của Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa, vốn là một y sư có tiếng tại vùng đất Bình Thuỷ đã xuất gia nhập đạo để vừa truyền đạo độ thế, vừa hành y tế thế.

Ngôi chùa được Thái lão sư Nguyễn Giác Nguyên sáng lập vào năm 1883 với tên gọi Nam Nhã Phật Đường. Chùa Nam Nhã có lối kiến trúc mang đậm phong cách truyền thống của các chùa miền Nam, với những đường nét tinh xảo và hoa văn trang trí rất đặc trưng.

Chính điện của chùa được xây dựng theo hình chữ “Quốc”, với mái cong và các trụ cột to lớn, được chạm khắc các họa tiết tinh tế, mang đậm dấu ấn nghệ thuật kiến trúc cổ truyền.

Chánh điện được xây dựng với 5 gian, lợp ngói âm dương đỏ đặc trưng, trên đỉnh là tượng lưỡng long tranh châu, biểu tượng của sự may mắn và thịnh vượng. Mặt tiền chánh điện kết hợp phong cách Á-Âu, với các họa tiết chạm trổ tinh xảo, mang nét đẹp của cả văn hóa Hoa, Pháp và Việt Nam.

Cổng chùa xây bằng gạch, lợp ngói. Hai cột có đôi câu đối, mà hai chữ đầu của mỗi câu ghép lại thành tên chùa: “Nam địa độ nguyên nhân, bát nhã cầm thinh thông giác lộ. Nhã đình chiêu thiện khách, bồ đề thụ ảnh cái thiền môn”, nghĩa là: “Nam địa độ nguyên nhân, tiếng đàn Bát Nhã thông cõi giác. Nhã đình mời thiện khách, bóng mát Bồ Đề phủ cửa thiền".

Bên trong chùa, không gian tôn nghiêm và thanh tịnh. Chùa Nam Nhã theo hệ phái Minh Sư, các tượng Phật được bài trí trang trọng, trong chính điện có 3 bức tượng bằng đồng thờ tam giáo bao gồm: Phật giáo (Phật Thích ca), Nho giáo (Khổng Tử), Lão giáo (Lão Tử). Ngoài ra, trong chùa còn các điện, các bàn thờ riêng biệt.

Chùa Nam Nhã có một khuôn viên rộng, thoáng mát nhìn ra dòng sông Bình Thủy thơ mộng, trong khuôn viên chùa có các công trình như: vườn cây cảnh, ao sen... thêm nhiều cây cổ thụ, cây bách, cây tùng... tất cả đã tạo nên một không gian linh thiêng, yên bình và tĩnh lặng.

Ngược dòng lịch sử, năm 1905, hưởng ứng phong trào Đông Du do Phan Bội Châu khởi xướng, chùa Nam Nhã đã tổ chức ra nhiều cơ sở kinh tài, ủng hộ học sinh xuất dương du học, chống lại chính sách ngu dân của thực dân Pháp và truyền bá văn thơ yêu nước.

Tháng 2 năm 1913, sau khi từ Pháp trở về nước, chí sĩ yêu nước Cường Để cùng với ông Nguyễn Giác Nguyên bàn quốc sự vận động phong trào yêu nước ở Nam Kỳ. Thực dân Pháp đã theo dõi phát hiện nên chúng lệnh cho đóng cửa chùa. Tuy nhiên, chùa Nam Nhã vẫn tiếp tục duy trì là cơ sở bí mật hoạt động cách mạng.

Năm 1929, khi Đặc ủy An Nam Cộng sản Đảng Hậu Giang được thành lập ở Bình Thủy, chùa Nam Nhã là cơ sở liên lạc giữa Đặc ủy Hậu Giang với Xứ ủy Nam kỳ của những nhà cách mạng, trong đó có đồng chí Ngô Gia Tự, Bí thư cấp ủy lâm thời Đảng bộ Nam Kỳ.

Trải qua thời gian, chùa Nam Nhã xuống cấp, những người trong đạo muốn xây dựng lại nhưng thực dân Pháp không cho vì chùa còn đang bị theo dõi. Rất may, nhờ có ông Nguyễn Háo Văn - thân phụ của ông Nguyễn Háo Vĩnh, người đứng đầu du học sinh đi Nhật Bản chuyến đầu tiên đã cùng với ông Bùi Hữu Sanh, lúc ấy đang xuất gia tại chùa Nam Nhã, vận động với nhà cầm quyền Pháp thì chùa mới được phép xây dựng.

Năm 1917, chùa được xây lại bằng gạch ngói, nhiều vật liệu được đặt mua từ bên Pháp.

Bên trong sân chùa, có đặt một tích tự lư, đây là một trong những nhân chứng lịch sử. Thầy Hồ Minh Phong, Trưởng ban Trị sự chùa Nam Nhã cho biết, trong những năm tháng thực dân Pháp đô hộ, tích trí lữ là nơi để các chí sĩ yêu nước chứa đựng và che dấu những tài liệu phục vụ cho phong trào Đông Du.

Bên ngoài tích trí lữ được phủ bởi các chân nhang, lư hương,… nên nhiều lần bọn thực dân vào kiểm tra chùa nhưng vẫn không bị phát hiện.

Chùa Nam Nhã đã đóng góp quan trọng trong sự đấu tranh và giải phóng dân tộc. Với những giá trị về mặt kiến trúc và lịch sử, chùa Nam Nhã đã được Bộ Văn hóa Thông tin xếp hạng là Di tích lịch sử cấp quốc gia vào năm 1991.

Ngôi chùa nằm cạnh bên bờ sông Bình Thủy hiền hòa và thơ mộng, rất thuận tiện cho Phật tử và du khách đến chiêm bái, lễ Phật. Trải qua hơn 100 năm, chùa Nam Nhã đã chứng kiến bao đổi thay của vùng đất Tây Đô.

Ngày nay, chùa Nam Nhã là địa chỉ tâm linh nổi tiếng bậc nhất vùng đất Tây Đô; thu hút rất đông Phật tử, du khách về lễ Phật vãn cảnh chùa. Anh Nguyễn Như Long (du khách đến từ Hà Nội) chia sẻ: "Vào Cần Thơ, qua tìm hiểu thì tôi được biết chùa Nam Nhã là địa chỉ tâm linh nổi tiếng. Tôi đã viếng thăm chùa 2 lần, mỗi lần đến là một cảm giác yên bình, thanh tĩnh. Chùa có kiến trúc rất đẹp, không gian tĩnh lặng và linh thiêng".

Mỗi Phật tử, mỗi du khách gần xa đến viếng thăm chùa Nam Nhã đều mang trong mình thành kính, thắp nén nhang thơm dâng lên đức Phật và mỗi Phật tử, mỗi du khách như trút bỏ được tất cả những phiền muộn, những ồn ào để đến nơi tâm hồn được lắng đọng, thanh tịnh, gột rửa hết những bụi trần nơi của Phật linh thiêng.

Xuân Phương