Giao xe cho người không đủ điều kiện: Quyết định chủ quan, cả đời ân hận

Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024 cùng các văn bản hướng dẫn thi hành đã chính thức có hiệu lực, quy định rõ điều kiện để một cá nhân được phép điều khiển phương tiện giao thông. Thế nhưng, trên thực tế vẫn không ít trường hợp phụ huynh, người thân hoặc bạn bè tùy tiện giao xe cho người chưa có giấy phép lái xe, chưa đủ tuổi, hoặc đang trong tình trạng sử dụng rượu bia, sức khỏe yếu. Những hành vi này không chỉ tiềm ẩn nguy cơ gây tai nạn nghiêm trọng mà còn đặt ra nhiều vấn đề về trách nhiệm pháp lý, đạo đức xã hội và tâm lý chủ quan của người giao xe.

Giao xe sai người: Không thể né tránh trách nhiệm pháp lý

Vào tháng 6/2024, bà L.T.L (sinh năm 1980, trú xã Văn Hội, huyện Ninh Giang, Hải Dương) mua một chiếc xe máy điện không có giấy đăng ký và giao cho con trai là Q.Đ.L (sinh năm 2009) sử dụng để đi học. Tại thời điểm giao xe, Q.Đ.L chưa đủ 16 tuổi theo quy định, nhưng vẫn được mẹ tạo điều kiện sử dụng phương tiện tham gia giao thông.

Đến khoảng 19h45 ngày 14/8/2024, Q.Đ.L điều khiển xe máy điện chở em họ lưu thông trên đường tỉnh 396 thì chuyển hướng không đảm bảo an toàn, va chạm với xe máy do anh Đ.V.T (

sinh năm 1988) chở con. Hậu quả vụ tai nạn, anh T bị thương tật 90% cơ thể; con của anh là Đ.T.H bị thương tật 37%; hai phương tiện hư hỏng nặng

Ngày 11/3/2025, TAND huyện Ninh Giang (tỉnh Hải Dương) xét xử sơ thẩm và tuyên phạt bị cáo T.T.L 6 tháng tù về tội “Giao cho người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ”, theo điểm b, khoản 2, Điều 264 Bộ luật Hình sự.

Ở một vụ khác, chiều ngày 16/12/2024, N.T.H. (sinh năm 2008, ngụ xã Đồng Thạnh, huyện Gò Công Tây, tỉnh Tiền Giang) điều khiển xe máy phân khối lớn (trên 50 cc) chưa có giấy phép lái xe, chở bạn lưu thông theo hướng từ xã Đồng Sơn đến Quốc lộ 50. Khi đến đoạn đường thuộc xã Đồng Sơn, do tốc độ cao và không giữ khoảng cách an toàn, H. va chạm với xe máy do một người phụ nữ cầm lái, khiến chị này bị thương nặng, chuyển lên Bệnh viện đa khoa tỉnh Tiền Giang nhưng tử vong vào sáng 17/12/2024.

Trong vụ việc này, N.T.T, cha ruột của H, dù biết con chưa đủ điều kiện (không có giấy phép lái xe) nhưng vẫn cho con mượn và sử dụng xe để đi học hằng ngày. Sau vụ tai nạn, cơ quan CSĐT Công an huyện Gò Công Tây đã khởi tố cả hai cha con.

Tại phiên tòa sơ thẩm ngày 22/4/2025, N.T.H bị tuyên phạt 1 năm tù nhưng cho hưởng án treo về tội “Vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ”, còn N.T.T bị phạt 1 năm cải tạo không giam giữ về tội “Giao cho người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ”.

Trước đó, vào chiều tối 25/12/2021, sau khi uống bia tại nơi làm việc ở phường Nhơn Bình (TP. Quy Nhơn), 3 thanh niên L.V.C (SN 2001), P.Q.V (SN 1998) và N.N.C (SN 1998) rủ nhau về phường Nhơn Hưng (thị xã An Nhơn). Dù biết L.V.C không có bằng lái và đã uống rượu bia, P.Q.V vẫn giao xe mô tô (không đèn chiếu sáng) cho C điều khiển, chở cả 3 người.

Trên đường đi, do chạy tốc độ cao (khoảng 70 km/h), lấn làn, không đội mũ bảo hiểm, L.V.C va chạm với xe máy do chị V.T.M.L điều khiển, chở con gái nhỏ N.V.M.K. Hậu quả, chị L. tử vong sau 3 ngày cấp cứu.

Ngày 16/8/2022, TAND thị xã An Nhơn tuyên phạt L.V.C 4 năm tù, P.Q.V 24 tháng cải tạo không giam giữ; cả hai phải bồi thường 132,4 triệu đồng và cấp dưỡng cho cháu K. 750.000 đồng/tháng từ 12/2021. Giám định cho thấy L.V.C có nồng độ cồn vượt 3,25 lần mức cho phép và không có giấy phép lái xe.

Đi tìm gốc rễ tâm lý phía sau hành vi giao xe sai luật

Thực tế, nhiều phụ huynh hoặc người thân giao xe cho người không đủ điều kiện chỉ vì nghĩ “đi một đoạn thôi” hay “con mình biết cẩn thận”. Tuy nhiên, đằng sau quyết định tưởng chừng đơn giản ấy là sự kết hợp của nhiều yếu tố tâm lý: niềm tin mù quáng vào người thân, chủ quan với rủi ro, áp lực kinh tế – xã hội và lối nuôi dạy buông lỏng. Những yếu tố này dễ khiến họ mất cảnh giác và rơi vào vi phạm pháp luật mà không nhận ra.

Để phòng ngừa hiệu quả, cần nhìn nhận sâu hơn vào những căn nguyên tâm lý đã và đang dẫn dắt hành vi nguy hiểm này trong xã hội hiện đại.

Chuyên gia xã hội học - PGS.TS Trịnh Hòa Bình nhận định: Nhiều phụ huynh hoặc người giao xe tự tin rằng “con mình sẽ cẩn thận” hoặc “bạn mình không say lắm”, bất chấp thực tế là người được giao không đủ điều kiện hoặc đang trong tình trạng rối loạn tâm lý (uống rượu, mệt mỏi,…). Trong nghiên cứu “Parenting and the Young Driver Problem”, các tác giả cho rằng cha mẹ thường đánh giá thấp rủi ro liên quan đến con em mình khi cho phép con lái xe khi chưa đủ điều kiện, vì niềm tin rằng họ có thể kiểm soát tình huống tốt hơn người ngoài.

Bên cạnh đó, áp lực xã hội và chuẩn mực giao tiếp trong gia đình cũng là một trong những yếu tố tâm lý đáng chú ý dẫn đến quyết định giao xe cho người không đủ điều kiện. Theo thuyết “Family Stress Model” (Mô hình Căng thẳng Gia đình), hoàn cảnh kinh tế khó khăn hoặc áp lực công việc có thể dẫn đến căng thẳng tâm lý, khiến cha mẹ giảm khả năng giám sát con cái một cách chặt chẽ. Trong bối cảnh đó, việc cho con mượn xe để tiết kiệm thời gian (cho con đi học, công việc…) đôi khi được xem như một giải pháp “tiện lợi” hơn so với việc chờ đợi con đủ tuổi, đủ điều kiện.

Thậm chí, ở một số gia đình, việc đầu tư vào xe máy, ô tô rất tốn kém, nên khi con chưa đủ tuổi mà vẫn muốn dùng xe để tiện đi lại (đi học, đi làm thêm), cha mẹ không muốn mua thêm phương tiện công cộng mà tự trang bị cho con, mặc dù biết rằng con chưa đủ điều kiện. Ngoài ra, quan niệm “nhà có điều kiện, con phải tự đi học” cũng có thể khiến phụ huynh “phớt lờ” rủi ro.

Đồng thời, chuẩn mực gia đình mang tính “truyền thống” ở Việt Nam thường cho rằng con cái cần sớm độc lập, tự chủ, dẫn đến việc cha mẹ dễ dàng chấp nhận cho con lái xe dù chưa đủ điều kiện. Điều này bắt nguồn từ phong cách nuôi dạy con kiểu “chiều chuộng” (permissive parenting) thường ít có quy tắc cứng nhắc, để con tự do và hy vọng con sẽ tự chịu trách nhiệm.

Các nghiên cứu về ảnh hưởng của phong cách nuôi dạy con cho thấy, trong những gia đình áp dụng phong cách này, trẻ vị thành niên thường không hình thành được khả năng tự kiểm soát trước rủi ro và thường thiếu kỹ năng phán đoán an toàn khi lái xe. Cha mẹ trong trường hợp này tin rằng bằng cách cho con sớm tiếp xúc và học hỏi, con sẽ nhanh chóng trưởng thành; nhưng thực tế, nếu không có giám sát và hướng dẫn đúng cách, rất dễ xảy ra những hậu quả đáng tiếc.

Cùng với đó, hành vi giao xe cho người không đủ điều kiện còn bắt nguồn từ tâm lý đáng lo ngại, đó là tâm lý “đổ lỗi cho số phận” và mong muốn bao che. Theo đó, khi giao xe cho con hoặc quen biết, nhiều người có xu hướng “đặt niềm tin” vào may mắn và mong muốn giảm thiểu trách nhiệm pháp lý, tâm lý cho rằng “chỉ cần một lần, không sao đâu”.

Đáng nói, dù đã có quy định, nhưng nhiều người (nhất là các bậc phụ huynh) vẫn chưa nắm rõ mức độ xử phạt khi giao xe cho người không đủ điều kiện, dẫn tới việc đánh giá sai về mức độ rủi ro pháp lý.

Từ những phiên tòa, những bản án nghiêm khắc và cả những nỗi đau không gì bù đắp được sau các vụ tai nạn giao thông có liên quan đến hành vi giao xe cho người không đủ điều kiện, có thể thấy rõ đây không chỉ là câu chuyện của ý thức pháp luật, mà còn là tấm gương phản chiếu hệ giá trị đạo đức, tâm lý và trách nhiệm trong mỗi gia đình, mỗi công dân. Một quyết định tưởng chừng nhỏ nhưng có thể gây hậu quả cả đời ân hận.

Luật pháp không chỉ là hàng rào chế tài, mà còn là lời nhắc nhở mỗi người dân về giới hạn trách nhiệm và hành vi. Khi mỗi cá nhân tự giác tuân thủ, hành vi giao xe sai luật sẽ không còn đất sống, và những nỗi đau vì tai nạn giao thông -đặc biệt từ những vụ “giao sai người” - sẽ không còn lặp lại.

Nhật Minh