Nâng cao hiệu quả công tác giám đốc thẩm, tái thẩm dân sự trong bối cảnh đổi mới tổ chức Tòa án nhân dân

Sắp xếp lại hệ thống Tòa án và những yêu cầu đặt ra

Theo đồng chí Đỗ Thị Hải Yến, Vụ trưởng Vụ Giám đốc kiểm tra về dân sự TANDTC cho biết, trong những năm gần đây, số lượng đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm trong các vụ án dân sự gửi tới TANDTC liên tục tăng cao, phản ánh sự phát triển mạnh mẽ, đa dạng của các quan hệ dân sự trong xã hội. Đặc biệt, năm 2025 là thời điểm hệ thống TAND bước vào giai đoạn sắp xếp tổ chức theo mô hình mới: kết thúc hoạt động của 3 TAND cấp cao, thành lập 3 Tòa phúc thẩm trực thuộc TANDTC và thiết lập hệ thống TAND khu vực thay cho Tòa án cấp huyện.

Sự điều chỉnh hợp lý này nhằm hướng tới một hệ thống Tòa án tinh gọn, chuyên sâu và hiệu quả. Tuy nhiên, trước mắt, Tòa án nhân dân tối cao phải tiếp nhận khối lượng lớn đơn và hồ sơ giám đốc thẩm, tái thẩm do các Tòa cấp cao chuyển giao, gây áp lực lớn về tiến độ, thời hạn giải quyết và chỉ tiêu công tác.

Thống kê cho thấy, năm 2024, số lượng đơn thuộc lĩnh vực dân sự đã lên tới 2.594 vụ, tăng hơn 30% so với năm 2023. Tính đến hết tháng 6/2025, đơn vị chuyên trách đã tiếp nhận gần 3.700 hồ sơ, chưa kể số đơn tiếp tục chuyển đến trong các tháng cuối năm. Dự kiến, tổng số vụ việc đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm trong lĩnh vực dân sự một năm có thể lên tới khoảng 6.000 vụ. Trong khi đó, công chức trực tiếp nghiên cứu, xử lý hồ sơ vẫn còn thiếu nhiều so với yêu cầu thực tế.

Lãnh đạo, chỉ đạo sát sao để vượt qua khó khăn

Trước tình hình đó, công tác lãnh đạo, chỉ đạo tại đơn vị chuyên trách đã được triển khai một cách đồng bộ, bài bản với nhiều giải pháp cụ thể, thiết thực. Việc quán triệt các nghị quyết của Đảng, của Quốc hội và chỉ đạo của lãnh đạo Tòa án nhân dân tối cao luôn được đặt lên hàng đầu. Đơn vị xác định rõ mục tiêu phấn đấu hoàn thành chỉ tiêu giải quyết từ 60% trở lên, theo đúng kế hoạch công tác năm.

Trên cơ sở đó, nội quy và quy chế làm việc được duy trì nghiêm túc; trách nhiệm, đạo đức công vụ và tinh thần đấu tranh phòng, chống tiêu cực, tham nhũng được chú trọng. Cán bộ, đảng viên đều xây dựng kế hoạch làm việc cụ thể theo từng tháng, bám sát chỉ tiêu, đảm bảo các vụ việc được giải quyết đúng thời hạn và đúng pháp luật.

Trong tổ chức thực hiện, các đồng chí cấp ủy viên, lãnh đạo đơn vị được phân công trách nhiệm rõ ràng trong quản lý, kiểm tra, đôn đốc và đánh giá chất lượng công việc. Việc phân công nghiên cứu hồ sơ được thực hiện công bằng, chính xác, kịp thời; gắn trách nhiệm của người quản lý với kết quả công tác của từng cá nhân.

Đặc biệt, để rút ngắn thời gian và nâng cao chất lượng giải quyết đơn, đơn vị đã cải tiến phương pháp làm việc: tăng cường báo cáo trực tiếp đối với những vụ việc rõ ràng, áp dụng hình thức trả lời ngắn gọn đối với những đơn không có căn cứ hoặc không cung cấp được tài liệu, chứng cứ mới làm căn cứ tái thẩm, hoặc trong những vụ án mà Tòa án cấp dưới đã xét xử đúng pháp luật.

Cùng với đó là việc xây dựng khối đoàn kết nội bộ vững mạnh, động viên cán bộ yên tâm công tác, tự giác học tập, rèn luyện nhằm nâng cao chuyên môn và trách nhiệm nghề nghiệp. Tất cả đều hướng đến mục tiêu hoàn thành tốt và vượt mức chỉ tiêu được giao.

Kiến nghị từ thực tiễn - hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu quả

Từ kinh nghiệm thực tiễn và đánh giá khách quan tình hình, đơn vị đã đề xuất 5 kiến nghị trọng tâm nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, đồng thời góp phần hoàn thiện thể chế và nâng cao hiệu quả công tác giám đốc thẩm, tái thẩm trong lĩnh vực dân sự.

Một là, cần xây dựng quy trình và tiêu chí phân loại đơn giám đốc thẩm, tái thẩm ngay từ đầu, tạo cơ chế lọc đơn hiệu quả, tránh việc xử lý trùng lặp, kéo dài thời gian giải quyết.

Hai là, kiến nghị sửa đổi các quy định pháp luật liên quan đến điều kiện và phạm vi quyền đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, nhằm hạn chế việc lạm dụng thủ tục này như một phương tiện kéo dài tranh chấp, gây ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của các bên và tạo gánh nặng không cần thiết cho hệ thống Tòa án.

Ba là, trong bối cảnh mô hình tổ chức mới, cần đặc biệt chú trọng tới chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức tại các Tòa án khu vực, bởi đây là lực lượng trực tiếp xử lý phần lớn các vụ việc theo thẩm quyền mới. Chỉ khi cán bộ có năng lực chuyên môn cao, đạo đức nghề nghiệp tốt và tinh thần trách nhiệm rõ ràng thì mới có thể hạn chế các sai sót từ cấp dưới, giảm thiểu tình trạng khiếu nại, khiếu kiện kéo dài.

Bốn là, tiếp tục đẩy mạnh cải cách tư pháp trong lĩnh vực giám đốc thẩm, tái thẩm. Việc tổng kết thực tiễn xét xử định kỳ, thống nhất đường lối áp dụng pháp luật, kịp thời ban hành án lệ và thông báo rút kinh nghiệm sẽ góp phần giảm số lượng vụ việc phải kháng nghị, đồng thời bảo đảm sự nhất quán (thống nhất áp dụng pháp luật), minh bạch trong hoạt động xét xử.

Năm là, cần đẩy mạnh việc bồi dưỡng, đào tạo chuyên sâu cho cán bộ, công chức trong ngành Tòa án, nhất là trong việc cập nhật các văn bản pháp luật mới, xu hướng hội nhập quốc tế, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi số theo tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Đây là hướng đi tất yếu nhằm nâng cao chất lượng xét xử, bảo đảm việc giải quyết vụ việc “hợp tình, hợp lý, hợp pháp”, tạo sự đồng thuận của xã hội và niềm tin của nhân dân vào công lý.

Phấn đấu vì mục tiêu công lý, vì niềm tin của nhân dân

Công tác giải quyết đơn giám đốc thẩm, tái thẩm dân sự trong bối cảnh tổ chức lại hệ thống Tòa án là một nhiệm vụ khó khăn, phức tạp, đòi hỏi nỗ lực và sự vào cuộc mạnh mẽ từ tất cả các cấp, các đơn vị. Thực tiễn tại đơn vị chuyên trách cho thấy, bằng quyết tâm chính trị cao, tinh thần trách nhiệm và các giải pháp phù hợp, có thể từng bước tháo gỡ khó khăn, bảo đảm yêu cầu chất lượng, tiến độ và tính nghiêm minh của pháp luật.

Việc tiếp tục đổi mới tổ chức bộ máy phải song hành với hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực cán bộ và cải tiến phương pháp làm việc. Có như vậy, ngành Tòa án mới có thể thực hiện trọn vẹn chức năng bảo vệ công lý, giữ gìn trật tự xã hội, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Nhóm PV