Niềm tin Công lý: Bản án nghiêm minh, đúng người đúng tội
Có thể nói, việc xác định đúng tội danh là thước đo chuẩn mực của hoạt động tố tụng hình sự. Tuy nhiên, có nhiều vụ án mà hành vi phạm tội nằm giữa lằn ranh của nhiều điều luật, tạo ra những quan điểm khác nhau trong xác định tội danh. Trong chương trình “Niềm tin Công lý” tuần này, khán giả sẽ được tiếp xúc với một vụ việc như vậy.
Việc xác định đúng tội danh không đơn thuần là một thao tác kỹ thuật pháp lý, mà là cốt lõi của quá trình thực thi công lý. Tội danh là "tên gọi pháp lý" của hành vi phạm tội, phản ánh bản chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội, là cơ sở để định khung hình phạt và đảm bảo sự công bằng trong xử lý.
Tuy nhiên, trên thực tế, có không ít trường hợp các hành vi phạm tội nằm ở ranh giới mong manh giữa các điều luật. Khi các tình tiết thể hiện mặt khách quan và mặt chủ quan của tội phạm không thể hiện rõ ràng thì việc xác định tội danh đòi hỏi sự cân nhắc toàn diện, sự thận trọng cao độ và bản lĩnh nghề nghiệp của những người tiến hành tố tụng.
Vụ án “giết người” xảy ra đầu năm 2015 tại thị trấn Lăng Cô (Thừa Thiên Huế) là một ví dụ cho thấy sự phức tạp, nhạy cảm và hệ lụy pháp lý từ việc đánh giá chưa đầy đủ các chứng cứ, lẫn các yếu tố cấu thành tội phạm.
Ngày 13/01/2015, mâu thuẫn sinh hoạt dẫn đến xô xát giữa hai bên gia đình, trong đó ông Dương Quang H. bị các con của ông Dương Quang Q. đánh gây xây xát. Nguyễn Văn H. (con rể ông H.) khi biết chuyện đã gọi cho Trần Quang V. (cũng là con rể ông H.) thông báo. V. từ Hà Tĩnh vào Huế, mang theo 02 cây mã tấu cùng Phạm Nhật T., tìm đánh ông Q. để "trả đũa".
H.- một người tham gia vụ án bị cơ quan tiến hành tố tụng cấp sơ thẩm cáo buộc, xét xử về tội “giết người” (với vai trò đồng phạm) với hình phạt 7 năm tù. Nhưng ở phiên tòa phúc thẩm, HĐXX cho rằng hành vi giúp sức, kích động của H. chỉ đồng phạm về tội “cố ý gây thương tích” vì có câu nói nói “nếu đánh thì đánh dằn mặt thôi”.
Việc V. sử dụng mã tấu chém vào đầu, mặt ông Dương Quang Q. là hành vi vượt quá ý chí của Nguyễn Văn H. Vì vậy, H. được chuyển tội danh nhẹ hơn là tội “cố ý gây thương tích” và chịu mức án 3 năm tù.
Như vậy, quá trình xác định tội danh và định tội giữa các cấp xét xử có sự thay đổi đáng kể, từ “Giết người” thành “Cố ý gây thương tích”.
Với Nguyễn Văn H. - người không trực tiếp cầm mã tấu, không tham gia tấn công mà chỉ cung cấp thông tin, cùng nhậu, rồi cất giấu hung khí sau khi sự việc xảy ra. Vậy, hành vi của H. có cấu thành “đồng phạm giúp sức trong tội giết người” hay chỉ là “giúp sức cho hành vi gây thương tích”?
Tòa sơ thẩm xác định H. phạm tội “Giết người” có thể dựa trên vai trò của H. trong việc thông tin, kích động, và cất giấu hung khí – những hành vi có tính liên kết. Tòa phúc thẩm đã thể hiện sự cẩn trọng, khách quan trong việc nhận định hành vi, làm rõ mong muốn của H. về mức độ gây thương tích cho bị hại.
Tuy nhiên, Quyết định giám đốc thẩm sau đó đã hủy Bản án hình sự phúc thẩm về phần tội danh và hình phạt đối với Nguyễn Văn H., chuyển hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng để xét xử phúc thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật.
Hội đồng giám đốc thẩm cho rằng, mặc dù, H. không biết trước việc V. dùng mã tấu chém liên tiếp vào những vùng trọng yếu trên cơ thể ông Q., có thể tước đoạt tính mạng của ông Q. nhưng H. đã thống nhất ý chí với V. và T. trong việc đánh ông Q., chấp nhận hậu quả xảy ra. Do đó, Tòa án cấp sơ thẩm kết án Nguyễn Văn H. đồng phạm với Trần Quang V. và Phạm Nhật T. về tội “Giết người” là có căn cứ.
Việc Tòa án cấp phúc thẩm nhận định V. sử dụng mã tấu chém vào đầu, mặt ông Dương Quang Q. là hành vi vượt quá ý chí của Nguyễn Văn H. nên H. không phải chịu trách nhiệm hình sự về tội “Giết người” mà chỉ chịu trách nhiệm hình sự đối với hậu quả thực tế xảy ra với ông Q. là sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật. Việc Tòa án cấp phúc thẩm xử phạt Nguyễn Văn H. 03 năm tù là đánh giá không đúng tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội do bị cáo gây ra, không có tác dụng răn đe và phòng ngừa chung.
Ngoài ra, Hội đồng giám đốc thẩm cũng cho rằng, Tòa án cấp sơ thẩm kết án Nguyễn Văn H. với tình tiết định khung “Có tính chất côn đồ” là không đúng, bởi vì chỉ hành vi phạm tội của V. và T. “Có tính chất côn đồ”; còn Nguyễn Văn H. không trực tiếp tham gia đánh ông Q. mà giúp sức cho V. và T. trong việc đánh ông Q.
Chương trình “Niềm tin Công lý” được phát sóng trên kênh VTV1 vào lúc 22h30 thứ Ba ngày 15/7/2025.