Vui Tết độc lập giữa đại ngàn
Đời sống - Ngày đăng : 07:36, 01/09/2018
Ngậm ngùi, hờn tủi từ trong tên gọi
Từ nhiều năm nay, cứ mỗi dịp Quốc khánh 2/9, đồng bào Pa Kô, Vân Kiều sinh sống ở các huyện A Lưới (Thừa Thiên - Huế), Hướng Hóa, Đakrông (Quảng Trị) lại tổ chức ăn Tết độc lập. Tất cả cùng quây quần bên nhau, cùng hướng về ngày lễ trọng đại - ngày Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà, đó cũng là cách mà họ bày tỏ lòng biết ơn tới Đảng, tới Bác Hồ. Bởi theo lời người già thì nếu không có Đảng, không có Bác, cuộc đời của người Pa Kô, Vân Kiều vẫn mãi chìm trong bóng tối.
Ngược dòng thời gian về những năm đầu của thế kỷ trước, khi đó người Pa Kô, Vân Kiều vẫn còn giữ một nét văn hóa hết sức riêng biệt đó là đặt tên người theo biểu tượng của cây cối, muông thú, như Arâl, Târnau, Kê, Pata, Plo, Prung. Trong tiếng Tà Ôi, “Pa” là “phía”, “Kô” là “núi”. Pa Kô là Người phía bên kia núi. Đến bây giờ, người già Pa Kô ở huyện Đakrông, Quảng Trị vẫn lưu truyền câu chuyện về nguồn gốc của mình. Câu chuyện của họ có gì đó ngậm ngùi, hờn tủi như chính tên gọi của tộc người, như hành trình của tổ tiên họ đến với vùng đất miền Trung Việt Nam.
Câu chuyện đó kể rằng: Người Pa Kô là hậu duệ của người Pa Đoal, một tộc người hiện sống phổ biến ở Myanmar. Sau, vì những biến cố lịch sử mà di cư sang Lào. Nhưng do không hợp thổ nhưỡng, khí hậu và tôn giáo, họ lại làm một cuộc thiên di về phía mặt trời mọc, tức là về phía Việt Nam. Khi chạm dãy Trường Sơn, do ở đó đã có người Tà Ôi sinh sống từ trước, không thể tranh giành những phần đất đai màu mỡ đã có chủ nên họ đành dịch chuyển qua những ngọn núi cao, chọn cho mình những nơi hoang vu để định cư. Tên gọi Pa Kô - tức là Người phía núi cũng bắt đầu từ đó.
Ngày nay, người Lào vẫn gọi người Pa Kô là Noọc. Ngôn ngữ của người Pa Kô và người Pa Đoal ở Myama có nhiều từ ngữ giống nhau. Những người già còn nhớ nhiều phong tục tập quán của cha ông, giống người Pa Đoal, không tìm thấy ở bất cứ tộc người nào sinh sống quanh đó, như: đeo một cái vòng đồng cuốn tròn ở cổ, tóc búi cao trên đầu xuyên bằng một cái trâm…
Ông Hồ Văn Sống: “Người Pa Kô, Vân Kiều một lòng theo Đảng, theo Bác Hồ”
Còn đối với người Vân Kiều xưa kia, họ từng sinh tụ ở miền Trung Lào, sau do những biến động lịch sử họ phải di cư, một bộ phận đi theo hướng Tây Bắc sang Thái Lan, một bộ phận đi về hướng Đông về Việt Nam rồi dựng làng ở xung quanh ngọn núi Viên Kiều (Vân Kiều). Về sau người ta lấy tên của ngọn núi ấy đặt cho một tổng của người Bru và từ đó cái tên Vân Kiều mới được hình thành. Phần đông người Vân Kiều cư trú trong các làng tương đối biệt lập trên đồi hoặc lưng chừng núi, dọc theo những con nước.
Một lòng theo Đảng
Trước kia, người Pa Kô, Vân Kiều sống gần như tách biệt, ít tiếp xúc với thế giới bên ngoài. Cuộc sống của họ phần nhiều dựa vào tự nhiên bằng cách săn bắt và hái lượm. Người già ở Đakrông, Quảng Trị kể lại rằng, dân tộc của họ phải mang lời nguyền truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, mãi sống kiếp lang thang, đời đời cô độc như đại bàng không có tổ, sinh ra, lớn lên rồi chết đi trong hang đá. Những người Pa Kô, Vân Kiều ở đây cũng không nằm ngoài quy luật này. Họ sống lầm lũi, cô độc giữa rừng sâu, không mấy liên hệ với cộng đồng xung quanh mình.
Một tiết mục văn nghệ mừng Tết độc lập
Người Pa Kô, Vân Kiều quan niệm, một ngọn núi, phía trên là địa phận của trời, là nơi linh thiêng để vươn tới, còn bên dưới là cõi âm, cây cối, đất đai, sông suối... thuộc về ma, thế nên họ không có thói quen sinh sống tại những vùng thấp. Chính vì lẽ ấy mà dẫu bao đời chịu đói khổ vì sống biệt lập nơi rừng hoang, thiếu nước và đất canh tác, nhưng người Pa Kô, Vân Kiều vẫn không chịu rời khỏi vùng đất của tổ tiên. Đã vậy, các hủ tục hà khắc, thói quen sinh hoạt lạc hậu, chất lượng cuộc sống thấp càng khiến cho số dân của dân tộc này ngày một ít đi.
Cuộc sống đói khổ, số lượng dân cư ít ỏi là vậy, nhưng những người dân Pa Kô, Vân Kiều hiền lành, thương khó này đã cùng “đất nước đứng lên” chống lại kẻ thù xâm lược. Những nếp nhà Pa Kô là nơi che giấu cho bộ đội cách mạng vượt qua bao cuộc truy lùng “tìm diệt” gắt gao của giặc; nhiều thanh niên Vân Kiều đã tạm biệt buôn làng để theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc. Sau ngày đất nước thống nhất, họ trở lại với bản làng mình, trở thành những hạt giống nòng cốt trong việc đưa dân tộc mình vượt qua gian khó.
Sau này, nghe theo lời kêu gọi của Đảng và Bác Hồ, người Pa Kô, Vân Kiều đã bước ra khỏi rừng già sâu thẳm để lập làng, lập bản. Từ cuộc sống ăn hang ở lỗ, từ mái đá hoang vu, người Pa Kô, Vân Kiều đã và đang từng bước hòa nhập với cộng đồng về mọi mặt, nhất là trong công cuộc xóa đói giảm nghèo.
Từ đó, để tỏ lòng biết ơn và tôn kính đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh, cộng đồng người Pa Kô đã xin được lấy họ Hồ làm họ của mình. Lịch sử ghi nhận rằng, sự có mặt người Pa Kô trên đất Việt Nam muộn hơn so với nhiều dân tộc khác, song với nền nếp chuẩn mực nên cộng đồng này tạo được nhiều dấu ấn tốt đẹp trong việc hòa nhập với các dân tộc bản địa đến trước đó và góp thêm nhiều bản sắc văn hóa độc đáo.
Bày tỏ lòng biết ơn Bác Hồ
Để bày tỏ lòng biết ơn tới Đảng, tới Bác Hồ, từ nhiều năm nay, mỗi dịp mồng 2 tháng 9, người Pa Kô, Vân Kiều lại tổ chức ăn Tết độc lập. Bữa cơm đón Tết độc lập được tổ chức tại nhà dân bản giản đơn với những món ăn mang hương vị núi rừng, song ấm áp và ý nghĩa. Ông Hồ Văn Sống, ở Hồng Thái, A Lưới, Thừa Thiên Huế chia sẻ: “Thế hệ những người đi trước luôn giáo dục, căn dặn thế hệ đi sau phải luôn nhớ công ơn Bác, công ơn của Đảng. Tôi luôn dạy con cháu phải biết ơn Đảng, biết ơn Bác Hồ vì nhờ có Đảng, có Bác mới có Tết độc lập. Cuộc sống mới có nhiều thay đổi như ngày hôm nay”.
Cũng giống như đồng bào bào Pa Kô, Vân Kiều ở A Lưới, Thừa Thiên Huế, đối với đồng bào Pa Kô, Vân Kiều tại huyện Hướng Hóa cũng xem việc được mang họ Hồ của Bác luôn là điều đáng để tự hào. Tết độc lập, niềm tự hào lại tăng lên khi chứng kiến sự thay da, đổi thịt từng ngày của quê hương, đất nước. Mỗi một người con Vân Kiều, Pa Kô hôm nay luôn mang trong mình niềm tin rằng: Nhờ có Đảng, có Bác mới có được cuộc sống sung túc, đủ đầy.
Cuộc sống của người Pa Kô, Vân Kiều ngày càng no ấm
Già làng Hồ Văn Chót, ở Khu tái định cư Ka Tăng, thị trấn Lao Bảo, huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị, chia sẻ: “Năm nào chúng tôi cũng tổ chức bữa cơm đón Tết độc lập. Tôi từng đi bộ đội, từng biết nhiều về chiến tranh. Thế nên, tôi thương kể cho bà con bản mình biết thêm về chiến tranh, về công ơn của Đảng, của Bác Hồ, để bà con biết yêu quê hương, xây dựng cuộc sống tốt hơn”.
Hầu như năm nào cũng thế, gần đến ngày Tết độc lập, những người có uy tín của Khóm 5, Khóm 6, thị trấn Khe Sanh lại thay mặt cho bà con dân tộc mình đến thắp hương cho Bác Hồ và các anh hùng liệt sĩ tại khu văn hóa tâm linh, nghĩa trang liệt sĩ huyện. Thành kính dâng lên Người nén tâm nhang, mỗi người không quên dặn lòng mình ghi nhớ về công lao của Đảng, của Bác Hồ. Và nhắc nhở nhau về niềm tự hào khi được mang họ Hồ của Bác, nhắc nhở nhau sống và cống hiến sức mình xây dựng quê hương ngày càng văn minh, giàu đẹp.
Cũng như hầu hết người con Vân Kiều, Pa Kô tại huyện Hướng Hóa, Tết độc lập với anh Hồ Văn Hải ở khóm 5, thị trấn Khe Sanh luôn là dịp thiêng liêng. Không cần ai nhắc nhở, anh luôn coi đó là ngày trọng đại và thể hiện sự tôn kính của mình dành cho ngày đó bằng cách treo cờ Tổ quốc vào mỗi dịp Quốc khánh. Trong ngôi nhà sàn ấm cúng của anh Hải, mỗi dịp Tết độc lập, con cháu lại quây quần để cũng nghe kể chuyện về Bác Hồ với niềm tin yêu và đầy tự hào.
Trong chiến tranh, người Vân Kiều, Pa Kô một lòng theo Đảng, theo cách mạng, cùng góp công đánh thắng giặc, đem lại cuộc sống hòa bình, tự do. Hòa bình, trên chặng đường xây dựng cuộc sống mới, các thế hệ con em đồng bào dân tộc ít người ở đây một lòng theo Đảng, theo cách mạng và luôn tin rằng, nhờ có Đảng, có Bác Hồ, người Vân Kiều, Pa Kô hôm nay mới có cuộc sống sung túc, đủ đầy.
Trải qua bao thăng trầm lịch sử, người Pa Kô, Vân Kiều nói riêng và cộng đồng dân tộc thiểu số ở dãy Trường Sơn nói chung vẫn luôn phát huy truyền thống tốt đẹp của thế hệ đi trước, không ngừng phấn đấu để xứng danh là con cháu Bác Hồ, từ trong cách mạng cho đến công cuộc xóa đói giảm nghèo, xây dựng đất nước. Nhờ sự đầu tư của Đảng và Nhà nước, cuộc sống của người dân cũng dần sung túc, đủ đầy hơn. Và, những người con mang họ Hồ ở đây tin rằng, nhờ có Đảng, có Bác Hồ, cuộc đời họ mới sang trang.