Người bị tuyên tử hình trước 1/7 xử lý thế nào khi bỏ tử hình với 8 tội danh?

Sáng 3/7, tại Phủ Chủ tịch, Văn phòng Chủ tịch nước tổ chức họp báo công bố Lệnh của Chủ tịch nước công bố các luật, pháp lệnh đã được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XV thông qua.

Giới thiệu các điểm mới của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự có hiệu lực từ 1/7, Thượng tướng Lê Quốc Hùng, Thứ trưởng Bộ Công an cho biết, điểm mới của luật sửa đổi, bổ sung đã bỏ hình phạt tử hình với 8 tội danh.

Cụ thể gồm: Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (điều 109); tội gián điệp (điều 110); tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (điều 114); tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh (điều 194); tội vận chuyển trái phép chất ma túy (điều 250); tội tham ô tài sản (điều 353); tội nhận hối lộ (điều 354); tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (điều 421).

Riêng đối với tội tham ô tài sản và tội nhận hối lộ, sau khi bỏ hình phạt tử hình, nhằm bảo đảm thu hồi tài sản do phạm tội mà có, đồng thời khuyến khích người phạm tội tích cực khai báo trong quá trình giải quyết vụ án, luật đã sửa đổi, bổ sung quy định theo hướng: "Người bị kết án tù chung thân về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ chỉ có thể được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn".

Theo Thượng tướng Lê Quốc Hùng, việc giảm số lượng tội danh có hình phạt tử hình nhằm tiếp tục thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng về tiếp tục thu hẹp hình phạt tử hình.

Tại Bộ luật Hình sự năm 1985 có 44 tội có hình phạt tử hình, đến năm 2025 còn 10 tội có hình phạt tử hình. "Việc này dựa trên tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho thấy hiện nay xu hướng về việc giảm hình phạt tử hình trong quy định của pháp luật cũng như thực tế thi hành trên thế giới là phổ biến"- Thượng tướng Lê Quốc Hùng nói.

Ngoài ra, trong 193 nước là thành viên của Liên hợp quốc chỉ còn hơn 50 nước quy định về hình phạt tử hình. Đồng thời, phục vụ hoạt động hợp tác quốc tế, góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy các quan hệ hợp tác ngày càng bền chặt và tin tưởng lẫn nhau. Thể hiện trách nhiệm, năng lực của các cơ quan quản lý nhà nước, các cơ quan bảo vệ pháp luật trong giai đoạn hiện nay...

Đáng chú ý, trong điều khoản chuyển tiếp của luật đã hướng dẫn xử lý tình huống phát sinh đối với người đã bị tuyên án tử hình về các tội đã bỏ hình phạt tử hình trong luật trước ngày 1/7/2025 nhưng chưa thi hành.

"Các quy định của luật này nếu không có lợi cho người phạm tội thì không áp dụng đối với hành vi phạm tội xảy ra trước 0h00 phút ngày 1/7 mà sau thời điểm đó mới bị phát hiện hoặc đang bị điều tra, truy tố, xét xử, trừ trường hợp người phạm tội về các tội quy định tại điều 353 (tội tham ô tài sản) và điều 354 (tội nhận hối lộ) của Bộ luật Hình sự mà theo quy định của luật này (bỏ hình phạt tử hình với các tội này) được chuyển thành tù chung thân"- Thượng tướng Lê Quốc Hùng thông tin.

Ngoài ra, vẫn áp dụng quy định về việc chỉ được xem xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi đáp ứng được các tiêu chí đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn.

Theo Thượng tướng Lê Quốc Hùng, hình phạt tử hình đã tuyên trước ngày 1/7 với người phạm tội về các tội đã bỏ hình phạt tử hình quy định tại các điều 109, 110, 114, 194, 250, 353, 354 và 421 của Bộ luật Hình sự hoặc thuộc trường hợp không thi hành án tử hình vì bị ung thư giai đoạn cuối mà chưa thi hành án thì không thi hành án. Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.

"Đối với hình phạt tử hình đã tuyên trước ngày 1/7 với người phạm tội sản xuất trái phép chất ma túy (điều 248) và tội mua bán trái phép chất ma túy (điều 251) của Bộ luật Hình sự mà khối lượng, thể tích chất ma túy được xác định trong bản án để quyết định hình phạt tử hình đối với họ lớn hơn khối lượng, thể tích chất ma túy thấp nhất quy định nhưng người phạm tội không phải là người chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy hoặc không có 2 tình tiết tăng nặng trở lên mà chưa thi hành án thì không thi hành và Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân", Thượng tướng Lê Quốc Hùng phân tích.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự gồm 4 điều. Việc sửa đổi, bổ sung Bộ luật này nhằm thể chế hóa quan điểm của Đảng về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới và công tác đấu tranh, phòng, chống tội phạm; giải quyết các khó khăn, vướng mắc, bất cập trong thực tiễn thi hành quy định của Bộ luật Hình sự hiện hành mà cần phải sửa ngay.

Duy Tuấn