Chạy xe quá tốc độ: Tăng tốc đến đâu, ví "đau" đến đó
Phía sau mỗi lần "bứt tốc" là một loạt quy định pháp luật với những mức phạt tiền không nhỏ, thậm chí là tước giấy phép lái xe và nghiêm trọng hơn, có thể dẫn đến truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả chết người.
Theo danh sách Công an một số tỉnh, thành vừa công bố, có nhiều chủ xe bị phạt nguội lỗi vi phạm tốc độ. Điều khiển phương tiện chạy quá tốc độ quy định không chỉ đơn thuần là vi phạm luật giao thông mà còn là một trong những nguyên nhân hàng đầu, tiềm ẩn nguy cơ gây ra các vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng, gây thiệt hại về người và của.
Thứ nhất, khi xe chạy với tốc độ cao, người lái có ít thời gian hơn để nhận biết, phân tích và đưa ra quyết định xử lý các tình huống bất ngờ trên đường (ví dụ: xe phía trước phanh gấp, người đi bộ băng qua đường, chướng ngại vật xuất hiện đột ngột…). Một vài giây chậm trễ cũng có thể quyết định sự khác biệt giữa an toàn và tai nạn.
Khi chạy tốc độ càng cao, quãng đường cần để xe dừng hẳn khi phanh càng dài. Điều này có nghĩa, ngay cả khi người lái phản ứng một cách lập tức, xe vẫn có thể không dừng lại đủ nhanh để tránh va chạm. Hơn nữa, ở tốc độ cao, lực quán tính tác động lên xe lớn hơn, khiến việc giữ vững tay lái, ôm cua, hoặc xử lý các tình huống khẩn cấp trở nên khó khăn hơn nhiều, dễ dẫn đến mất lái, lật xe.
Thứ hai, hành vi này làm tăng mức độ nghiêm trọng của tai nạn. Một vụ va chạm ở tốc độ cao sẽ gây ra lực tác động lớn hơn rất nhiều so với tốc độ trung bình, dẫn đến những hậu quả khó lường: Hoặc có thể gây nguy cơ tử vong, hoặc chấn thương nghiêm trọng (gãy xương, chấn thương sọ não, chấn thương nội tạng...) cho người điều khiển, người ngồi trên xe và cả những người tham gia giao thông khác.
Trường hợp va chạm nặng, phương tiện bị biến dạng, hư hỏng nặng nề lại kéo theo chi phí sửa chữa hoặc thay thế. Hơn nữa, một vụ va chạm do quá tốc độ quy định có thể dễ dàng kích hoạt một chuỗi va chạm liên hoàn, nguy hiểm cho toàn bộ luồng giao thông, gây ra thiệt hại trên diện rộng.
Thứ ba, đây là hành vi phá vỡ quy tắc giao thông. Việc chạy quá tốc độ thường đi kèm với các hành vi vi phạm khác như lấn làn, vượt ẩu, không giữ khoảng cách an toàn, làm suy yếu trật tự giao thông chung. Đồng thời, có thể vô tình khuyến khích những người khác làm theo, làm lan rộng hành vi phản cảm trong văn hóa giao thông, tạo tiền lệ xấu.
Ngoài những nguy hiểm trực tiếp trên đường, hành vi chạy quá tốc độ còn dẫn đến những hậu quả pháp lý nghiêm trọng như: Bị phạt tiền, tước giấy phép lái xe (GPLX), thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây tai nạn chết người. Kéo theo đó có thể là các gánh nặng xã hội khác như chi phí y tế, chi phí khắc phục hậu quả tai nạn, ảnh hưởng đến kinh tế gia đình…
Có nhiều nguyên nhân khiến tài xế điều khiển xe chạy quá tốc độ, trong đó, có thể kể đến yếu tố tâm lý, cá nhân; yếu tố hạ tầng và môi trường; hay văn hóa giao thông…
Một số người có thể bị thiếu/hoặc yếu kiến thức về văn hóa giao thông, an toàn giao thông thì cho rằng, đối với họ, tốc độ giới hạn là "quá chậm" và tự đặt ra một tốc độ cao hơn cho mình, dẫn đến nguy cơ mất an toàn cho chính bản thân và những người tham gia giao thông.
Theo quy định tại Điều 260 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi bổ sung 2017), nếu tham gia giao thông đường bộ mà vi phạm quy định về an toàn giao thông đường bộ làm chết người thì bị xử lý về Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ, bị phạt tiền từ 30 triệu - 100 triệu đồng.
Ngoài ra, người phạm tội phải chịu hình phạt tù từ phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù với mức cao nhất từ 7 năm đến 15 năm. Và có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm.
Bên cạnh đó, một số tài xế không nhận thức đầy đủ về những nguy hiểm tiềm tàng của việc chạy quá tốc độ, hoặc bị áp lực về mặt thời gian di chuyển, hoặc họ đánh giá thấp rủi ro đối với bản thân và người khác. Trong một số trường hợp, việc sử dụng rượu bia, ma túy hoặc các loại thuốc gây ảo giác cũng có thể làm suy giảm khả năng nhận thức và phán đoán, khiến tài xế không kiểm soát được tốc độ dẫn tới vi phạm.
Trên những đoạn đường vắng, ít phương tiện qua lại; kết hợp với việc thiếu biển báo tốc độ hoặc biển báo không được đặt rõ ràng có thể khiến tài xế không biết giới hạn tốc độ cho phép. Một số đoạn đường được thiết kế quá thẳng hoặc quá rộng cũng có thể khiến người điều khiển xe cảm thấy an toàn khi chạy nhanh. Thậm chí, trường hợp nhận thấy có thể tránh được camera giám sát, tài xế cũng có thể có xu hướng vi phạm…
Nghị định 168/2024/NĐ-CP của Chính phủ, có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, đã tăng mạnh mức phạt đối với các lỗi vi phạm giao thông, đặc biệt là lỗi chạy quá tốc độ. Theo đó:
Đối với ô tô: Quá tốc độ quy định từ 5 km/giờ - dưới 10 km/giờ: Phạt tiền từ 800.000 đồng - 1.000.000 đồng. Quá tốc độ từ 10 - 20 km/giờ: Phạt tiền từ 4 - 6 triệu đồng, trừ 2 điểm GPLX. Quá tốc độ quy định trên 20 - 35 km/giờ: Phạt tiền từ 6 - 8 triệu đồng, trừ 4 điểm GPLX. Quá tốc độ quy định trên 35 km/giờ: Phạt tiền từ 12 - 14 triệu đồng, trừ 6 điểm GPLX.
Như vậy, với Nghị định 100 trước đây, ô tô chạy quá tốc độ từ 10 km/giờ trở lên bị tước GPLX, thời gian bị tước GPLX dao động từ 1-4 tháng tùy vào từng khung tốc độ vi phạm. Còn Nghị định 168 đã tăng mức phạt với lỗi vi phạm ô tô chạy quá tốc độ, đồng thời trừ điểm GPLX thay vì tước bằng lái.
Bên cạnh đó, theo quy định mới nhất hiện nay, ô tô chạy quá tốc độ gây tai nạn giao thông bị phạt tiền từ 20 - 22 triệu đồng, trừ 10 điểm GPLX. Trường hợp bị tước quyền sử dụng bằng lái từ 10 - 12 tháng là lỗi chạy quá tốc độ đuổi nhau trên đường bộ; đồng thời phạt tiền từ 40 - 45 triệu đồng…
Đối với xe máy: Quá tốc độ quy định từ 5 km/giờ - dưới 10 km/giờ: phạt tiền từ 400.000 - 600.000 đồng. Quá tốc độ từ 10 - 20 km/giờ thì phạt tiền từ 800.000 - 1.000.000 đồng. Quá tốc độ quy định trên 20 km/giờ phạt tiền từ 6 - 8 triệu đồng, trừ 4 điểm GPLX.
Có thể thấy, với lỗi vi phạm quá tốc độ ở xe máy, lằn ranh tiền phạt vi phạm tăng vọt nếu chạy quá tốc độ từ 20km/giờ trở lên, đồng thời bị trừ điểm GPLX. Trường hợp chạy xe máy thành nhóm từ 2 xe trở lên chạy quá tốc độ quy định thì sẽ bị phạt tiền từ 8 - 10 triệu. Chạy quá tốc độ quy định gây tai nạn giao thông thì bị phạt tiền từ 10 - 14 triệu đồng, trừ 10 điểm GPLX…
Việc tăng nặng mức phạt này thể hiện sự kiên quyết của Chính phủ trong việc kiểm soát trật tự, an toàn giao thông. Mục đích chính là để tăng cường tính răn đe, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật giao thông của người dân, từ đó góp phần giảm thiểu tai nạn giao thông.
Ngoài việc tăng mức phạt tiền, Nghị định 168 cũng quy định việc trừ điểm GPLX đối với các hành vi vi phạm. Đây là một cơ chế mới nhằm quản lý chặt chẽ hơn ý thức chấp hành luật giao thông của người lái xe. Khi chi phí vi phạm lớn hơn, người tham gia giao thông sẽ có xu hướng tuân thủ nghiêm túc hơn. Tốc độ là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra tai nạn. Việc kiểm soát tốc độ chặt chẽ hơn sẽ góp phần giảm đáng kể số vụ tai nạn và thương vong.
Mức xử phạt nghiêm khắc là một thông điệp mạnh mẽ gửi đến toàn xã hội về tầm quan trọng của việc tuân thủ luật giao thông để bảo vệ bản thân và người khác. Đồng thời, kỳ vọng sẽ tạo ra sự thay đổi tích cực trong hành vi của người tham gia giao thông, góp phần xây dựng một môi trường giao thông an toàn và văn minh hơn.