Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo: Đại học tăng tuyển sinh nhưng sinh viên ra trường không có việc làm

Cùng tham gia với Bộ trưởng Sơn còn có Phó Thủ tướng Lê Thành Long, Bộ trưởng các Bộ: Tài chính, Nội vụ, Y tế, Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Khoa học và Công nghệ, Công an.

Chất vấn Bộ trưởng, theo Đại biểu Nguyễn Trường Giang - Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông, ngân sách chi cho giáo dục đại học năm 2012 là 19.271 tỷ đồng (tương đương 0,43% GDP chiếm 9,3% chi cho giáo dục). Mười năm sau, đến năm 2022, giảm xuống còn 10.000 tỷ đồng (chiếm 0,11% GDP và 3,4% tổng chi cho giáo dục). Trong khi bình quân khu vực thế giới mức này là từ 18-20%, nhưng ở Việt Nam chi ngân sách cho giáo dục đại học giảm, vậy giải pháp nào giúp chi ngân sách cho giáo dục ổn định?

Trả lời đại biểu, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn thừa nhận, thực tế nguồn chi ngân sách cho giáo dục đại học 10 năm qua có sự điều chỉnh, thay đổi giảm.

“Lý do 10 năm qua triển khai mạnh mẽ xu hướng tự chủ đại học, hiện nay có các mức tự chủ khác nhau. Có trường tự chủ một phần chi thường xuyên, có trường tự chủ 100% chi thường xuyên, có trường tự chủ cả chi thường xuyên và đầu tư. Nhưng có một điều mỗi khi có trường được duyệt phương án tự chủ cũng là lúc phía ngành tài chính cắt nguồn kinh phí hỗ trợ cho chi thường xuyên.

Do vậy 10 năm qua, số trường tự chủ càng tăng lên, mức độ tự chủ càng cao, phần hỗ trợ kinh phí từ Nhà nước giảm dần. Thực tế này cũng gây khó khăn cho các trường đại học trong việc thực hiện đào tạo, đầu tư phát triển cho đội ngũ giảng viên”.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, chủ trương của Đảng, Nhà nước cũng thấy việc để các trường tự chủ, tự túc tài chính cũng có những bất cập. Do vậy, các chỉ đạo gần đây, Đảng, Nhà nước cũng giao cho Bộ Giáo dục - Đào tạo phối hợp Bộ Tài chính có những xem xét, điều chỉnh yếu tố tài chính trong việc tự chủ đại học để các trường có mức tự chủ cao nhưng vẫn có sự hỗ trợ, tính chất chủ đạo của Nhà nước đối với giáo dục và đào tạo.

Đáng chú ý, cũng đề cập đến đào tạo đại học, theo Đại biểu Phạm Văn Hòa - Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp, hàng năm các trường đại học, nhất là ngoài công lập đua nhau gia tăng chỉ tiêu tuyển sinh để đạt số lượng, có nguồn thu cho nhà trường mà chưa chú trọng chất lượng đào tạo, nhiều sinh viên ra trường không xin được việc làm. Bộ trưởng cho biết giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo giáo dục đại học, sinh viên ra trường có việc làm?

Tuy nhiên sau đó, Bộ trưởng đặt câu hỏi lại đại biểu rằng số liệu này trích dẫn từ đâu bởi khi đưa số liệu, cần chỉ rõ ai thống kê, nguồn nào? Nếu không các trường đại học ngoài công lập rất tủi thân. Theo Bộ trưởng, thực tế, có những trường đã vào top 1.000 thế giới, có trường quy mô nhỏ có vấn đề tuyển sinh ồ ạt. Vì vậy, cần nêu trường nào tuyển sinh nhiều, trường nào tuyển sinh vượt?

Bộ trưởng Sơn cho biết, năm trước đã xử phạt một số trường tuyển sinh vượt chỉ tiêu. Việc tính chỉ tiêu dựa theo năng lực đào tạo được vượt. Vì vậy, việc trường chạy theo số lượng là không cổ vũ, mà cần phải tăng cường cả chất lượng trường công và trường tư. Khuyến khích các trường ngoài công lập nhưng phải đảm bảo chất lượng, người học ra trường có công việc tốt.

Giơ biển tranh luận sau đó, đại biểu Phạm Văn Hòa đọc lại câu hỏi và nhấn mạnh, không có từ nào nói các trường đại học "vơ vét" sinh viên. Việc đặt câu hỏi xuất phát từ báo chí và báo cáo của Bộ trưởng nêu: nhiều trường đại học quy mô nhỏ, phân tán, phân bổ vùng miền chưa hợp lý, cơ cấu không đồng bộ, hệ thống quản lý còn chưa hiện đại, hiệu quả. Việc tuyển sinh đại học có gia tăng quy mô nhưng kèm theo đó một số trường chạy theo số lượng mà chưa chú ý đúng mức tới nâng cao chất lượng, chăm sóc người học.

"Còn Bộ trưởng nói không nắm được thông tin, nhờ tôi cung cấp trường nào tuyển sinh ra sao thì xin thưa, tôi nghĩ Bộ trưởng phải biết. Còn nếu Bộ trưởng không nắm được thì tôi sẽ nhờ Vụ Thông tin của Văn phòng Quốc hội cung cấp để Bộ trưởng nắm"- đại biểu Hòa nêu.

Trả lời đại biểu Hòa, Bộ trưởng Sơn cho biết, trong báo cáo đánh giá hiện trạng cũng ghi nhận tình trạng như vậy. Khi trả lời về nội dung này, Bộ trưởng chỉ làm rõ thêm, đó là một bộ phận chứ không rất dễ hiểu lầm là đánh giá tổng quát.

Cũng về tuyển sinh đại học, trả lời Đại biểu Nguyễn Danh Tú - Đoàn ĐBQH tỉnh Kiên Giang lo ngại một số trường đại học tăng quy mô tuyển sinh ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo. Bộ trưởng Sơn thừa nhận, một số trường đại học quy mô 30.000 - 40.000 sinh viên là chuyện có thật.

Nguyên nhân chính do vấn đề học phí. Ở nước ta, đối với nhiều hộ dân, mức học phí cho con đi học hiện đã khó khăn nhưng so với mặt bằng các trường trên thế giới, mức học phí trong các trường đại học công của Việt Nam trung bình khoảng 25 triệu/năm (khoảng 1.000 USD/năm), thấp hơn rất nhiều so với các nước.

Theo Bộ trưởng, mức học phí bình quân các trường đại học Mỹ 55.000 - 60.000 USD/năm, như vậy mức học phí nước ta chỉ bằng 1/50 mức trung bình các trường đại học của Mỹ. Để đảm bảo vận hành các công việc dạy và học, nhiều trường buộc xu hướng tăng quy mô để bù vào khoản chi trong trường. Nguyên nhân cũng chủ yếu trông chờ vào học phí. Bộ trưởng thừa nhận, các trường quy mô tuyển sinh lớn, nguy cơ dẫn đến hệ lụy liên quan đến chất lượng đào tạo.

Về giải pháp, theo Bộ trưởng phải kiểm soát nghiêm, đảm bảo các yếu tố chất lượng đào tạo đối với tỉ lệ tuyển sinh. Đồng thời phải tính đến việc các trường khối công lập phải có hỗ trợ của nhà nước để không chỉ trông chờ thuần túy vào học phí. Ngoài ra, cần hỗ trợ cho sinh viên từ các nguồn tín dụng, quỹ khác nhau.

Duy Tuấn - Hữu Tuấn