Tổng thống Pháp kêu gọi châu Âu từ bỏ vũ khí Mỹ
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã kêu gọi các quốc gia châu Âu xem xét lại sự phụ thuộc vào vũ khí quân sự do Mỹ sản xuất, thúc giục họ thay thế tiêm kích F-35 của Lockheed Martin bằng Rafale của Pháp và đổi hệ thống phòng không Patriot của Mỹ sang SAMP/T do Pháp - Ý phát triển.
Lời kêu gọi này được ông đưa ra trong một cuộc phỏng vấn đăng ngày 14/3/2025 trên Le Parisien và Nice-Matin.
Ông Macron đưa ra lập luận này trong bối cảnh quan hệ xuyên Đại Tây Dương đang có những biến động, khi các quốc gia châu Âu chịu áp lực ngày càng tăng để củng cố ngành công nghiệp quốc phòng của mình.
Bên cạnh đó, bối cảnh chính sách đối ngoại của Mỹ trở nên khó đoán hơn sau khi Donald Trump quay lại Nhà Trắng vào tháng 1.
Những phát biểu của Macron nhằm thuyết phục các đồng minh NATO và các đối tác châu Âu mua vũ khí từ các nhà sản xuất trong khu vực, vừa tạo thêm việc làm vừa tăng tính tự chủ, đồng thời giảm sự phụ thuộc vào công nghệ Mỹ – yếu tố vốn là nền tảng của an ninh châu Âu trong nhiều thập kỷ.
Chính quyền Tổng thống Trump đang phát đi tín hiệu có thể rút lui khỏi các cam kết NATO. Điều đó khiến các lãnh đạo châu Âu cân nhắc phương án củng cố năng lực quốc phòng riêng.
Macron, người từ lâu đã ủng hộ chiến lược tự chủ của châu Âu, tận dụng thời điểm này để thúc đẩy lập trường của mình.
“Chúng ta phải đưa ra các lựa chọn thay thế từ châu Âu cho những quốc gia đã quen dùng thiết bị Mỹ”, ông nói với báo chí Pháp, đề cập đến hai loại vũ khí Rafale và SAMP/T.
Ông lập luận rằng việc mở rộng sản xuất các hệ thống này có thể giúp giảm chi phí và tạo ra một mạng lưới quốc phòng tự duy trì khắp châu Âu, ít bị ràng buộc vào các ưu tiên của Washington hơn.
Rafale – đối thủ của F-35
Rafale là máy bay chiến đấu đa nhiệm hai động cơ, được xem là chiến đấu cơ chủ lực của Pháp kể từ khi được đưa vào biên chế năm 2001.
Khác với F-35 tập trung vào tàng hình, Rafale nhấn mạnh sự linh hoạt, có thể thực hiện các nhiệm vụ không chiến, tấn công mặt đất và trinh sát, với tốc độ tối đa Mach 1.8 và tầm chiến đấu khoảng 1.600 km.
Lời kêu gọi của Macron diễn ra trong bối cảnh một số quốc gia châu Âu, bao gồm Ba Lan và Phần Lan, đã chọn mua F-35 trong những năm gần đây vì các cảm biến tiên tiến và khả năng tích hợp với NATO.
Ba Lan ký hợp đồng trị giá 4,6 tỷ USD vào năm 2020 để mua 32 chiếc F-35, trong khi Phần Lan đặt hàng 64 chiếc vào năm 2021. Ngược lại, Pháp chưa từng theo đuổi F-35, coi Rafale là lựa chọn thay thế đáng tin cậy, với hơn 200 chiếc được biên chế trong nước và xuất khẩu đến các nước như Ấn Độ và Ai Cập.
SAMP/T – đối thủ của Patriot
SAMP/T là hệ thống phòng không mặt đất, có khả năng bắn hạ tên lửa và máy bay ở tầm xa đến 120 km. Nó sử dụng tên lửa Aster 30 và radar có thể theo dõi nhiều mục tiêu cùng lúc.
Trong khi đó, Patriot có tầm bắn xa hơn lên đến 160 km, nhưng có chi phí cao hơn và yêu cầu bảo trì phức tạp hơn.
Thành công của Ukraine với Patriot khi bắn hạ máy bay Nga đã củng cố danh tiếng của hệ thống này, nhưng Macron muốn châu Âu đặt cược vào SAMP/T.
Pháp và Ý đã cung cấp một tổ hợp SAMP/T cho Ukraine vào năm 2023, và một tổ hợp thứ hai đang được triển khai, theo nguồn tin từ trang Militarnyi.
Macron muốn mở rộng việc sử dụng hệ thống này trên khắp châu Âu, thay thế hàng chục khẩu đội Patriot đang được các nước như Đức và Hà Lan vận hành.
Phản ứng từ châu Âu
Đề xuất của Macron nhận được phản ứng trái chiều tại châu Âu. Bộ trưởng Quốc phòng Pháp Sébastien Lecornu ủng hộ mạnh mẽ, phát biểu trên đài France Info rằng tiền thuế của người dân châu Âu nên ở lại châu Âu, thay vì chảy vào túi các tập đoàn Mỹ.
Ông cũng nhấn mạnh rằng Pháp dự định đặt mua thêm 42 chiếc Rafale vào năm 2025, trong khuôn khổ ngân sách quốc phòng 50,5 tỷ euro, và đang thúc giục Eurosam đẩy nhanh quá trình sản xuất SAMP/T.
Tuy nhiên, không phải quốc gia nào cũng đồng tình. Các quan chức Ba Lan, khi trả lời Politico, khẳng định hợp đồng F-35 của họ là “không thể đảo ngược”, vì khả năng tích hợp với NATO do Mỹ dẫn dắt là một lợi thế không thể thay thế.
“Chúng tôi sẽ không thay đổi quyết định”, một nguồn tin nói, phản ánh quan điểm chung của các nước Đông Âu, vốn coi Mỹ là bảo chứng an ninh quan trọng trước mối đe dọa từ Nga.
Các con số cũng cho thấy thực trạng này. Chương trình F-35, do Lockheed Martin quản lý, đã bán được hơn 900 chiếc trên toàn cầu, với một phần đáng kể trong đó đến từ châu Âu.
Mỗi chiếc F-35 có giá khoảng 80 triệu USD, nhưng chi phí bảo trì và đào tạo có thể khiến tổng chi phí vòng đời lên đến 1,7 nghìn tỷ USD cho cả hạm đội Mỹ, theo ước tính của Văn phòng Kiểm toán Chính phủ Mỹ (GAO).
Trong khi đó, Rafale có giá khoảng 70 triệu USD mỗi chiếc, với Dassault khẳng định chi phí vận hành thấp hơn nhờ thiết kế đơn giản hơn.
Về hệ thống phòng không, một khẩu đội Patriot có giá khoảng 1 tỷ USD, trong khi một hệ thống SAMP/T chỉ tốn khoảng 600 triệu USD, theo số liệu từ Defense News. Macron tin rằng nếu nhiều nước mua SAMP/T hơn, chi phí sẽ tiếp tục giảm.
Mỹ nói gì?
Tại Washington, phản ứng trước tuyên bố của Macron khá thận trọng nhưng rõ ràng.
Một phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ nói với CNN rằng Mỹ hoan nghênh việc châu Âu đầu tư vào quốc phòng, nhưng nhấn mạnh rằng sức mạnh của NATO nằm ở sự thống nhất về hệ thống vũ khí như F-35 và Patriot.
“Khả năng tương thích quan trọng hơn bao giờ hết”, quan chức này nói, ám chỉ rằng việc chuyển sang vũ khí châu Âu có thể gây khó khăn cho các chiến dịch chung.
Lockheed Martin và Raytheon, nhà sản xuất Patriot, từ chối bình luận trực tiếp về tuyên bố của ông Macron. Tuy nhiên, cả hai công ty này đều đã vận động mạnh mẽ để duy trì các hợp đồng tại châu Âu.
Một bản báo cáo năm 2024 của Raytheon gửi Quốc hội Mỹ đã nhấn mạnh rằng Patriot đã thực hiện hơn 240 lần đánh chặn thành công trên toàn cầu – một thành tích mà theo họ, chưa có đối thủ nào sánh kịp.