Dự kiến sau sắp xếp Quốc hội có Hội đồng Dân tộc và 7 Ủy ban
Đa số ý kiến tán thành với việc xây dựng dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ cấu tổ chức các cơ quan chuyên môn của Quốc hội. Theo đó, sau khi thực hiện sắp xếp, Quốc hội có Hội đồng Dân tộc và 7 Ủy ban.
Tiếp tục chương trình làm việc Phiên họp 42, chiều 6/2, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Quốc hội và 03 dự thảo: Nghị quyết của Quốc hội về cơ cấu tổ chức các cơ quan chuyên môn của Quốc hội; Nghị quyết của Quốc hội về số thành viên của Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XV (sửa đổi); Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức cụ thể của các cơ quan chuyên môn của Quốc hội.
Phân định giữa phạm vi thẩm quyền lập pháp với lập quy
Trình bày một số vấn đề lớn, còn có ý kiến khác nhau trong quá trình xây dựng dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Quốc hội và các dự thảo Nghị quyết về cơ cấu tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của các cơ quan chuyên môn của Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, các nội dung về thẩm quyền của Quốc hội trong Luật Tổ chức Quốc hội đang bám sát với quy định tại Điều 70 của Hiến pháp.
Đối với nhiệm vụ, quyền hạn để thực hiện chức năng quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước và giám sát tối cao hiện đang được quy định khá cụ thể trong các luật, nghị quyết điều chỉnh về từng lĩnh vực nên cơ bản không có sự giao thoa, chồng lấn.
“Hiện chỉ còn vấn đề chưa thực sự rành mạch là phân định giữa phạm vi thẩm quyền lập pháp của Quốc hội với lập quy của Chính phủ và các cơ quan khác”- Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng nói.
Để khắc phục bất cập này, Ban soạn thảo đề nghị sửa đổi, bổ sung Điều 5 của Luật Tổ chức Quốc hội theo hướng: xác định cụ thể hơn những nội dung cần được quy định bằng luật, nghị quyết của Quốc hội; quy định có tính nguyên tắc, định hướng về mức độ chi tiết cần được quy định trong luật, theo đó, luật chỉ quy định các vấn đề mang tính ổn định, có giá trị lâu dài; quy định cụ thể các nội dung liên quan đến quyền con người, quyền, nghĩa vụ của công dân, các vấn đề có ảnh hưởng lớn đến đời sống xã hội.
Đối với các nội dung quản lý nhà nước, các vấn đề, lĩnh vực có tính kiến tạo, phát triển, luật chỉ quy định các nội dung chính sách có tính nguyên tắc, định hướng, chiến lược, để thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng; đẩy mạnh phân quyền cho Chính phủ, các cơ quan trong bộ máy nhà nước trong việc tiếp tục cụ thể hóa các quy định của luật và tạo điều kiện cho việc thực hiện phân cấp phù hợp với năng lực tổ chức thực hiện của từng cơ quan, tổ chức, chính quyền các cấp; không quy định các nội dung về thủ tục hành chính, trình tự, hồ sơ, về quy trình, quy chuẩn chuyên môn, kỹ thuật và các nội dung có tính biến động cao. Cách thức quy định này cũng thống nhất với cách thức quy định hiện nay tại dự thảo Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) và dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).
Quốc hội gồm Hội đồng Dân tộc và 7 Ủy ban
Về số lượng, cơ cấu tổ chức và cách thức quy định các cơ quan chuyên môn của Quốc hội, theo ông Tùng, đa số ý kiến tán thành với việc xây dựng dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ cấu tổ chức các cơ quan chuyên môn của Quốc hội.
Theo đó, sau khi thực hiện sắp xếp, số lượng các cơ quan chuyên môn của Quốc hội gồm Hội đồng Dân tộc và 7 Ủy ban.
Theo phương án được Trung ương kết luận ngày 24/1 với các cơ quan của Quốc hội thì kết thúc hoạt động của Ủy ban Đối ngoại, chuyển nhiệm vụ về Ủy ban Quốc phòng, An ninh, Văn phòng Quốc hội, Bộ Ngoại giao. Đồng thời, đổi tên Ủy ban Quốc phòng - An ninh thành Ủy ban Quốc phòng, An ninh - Đối ngoại.
Sáp nhập Ủy ban Pháp luật và Ủy ban Tư pháp thành Ủy ban Pháp luật - Tư pháp; Ủy ban Kinh tế và Ủy ban Tài chính, Ngân sách thành Ủy ban Kinh tế - Tài chính; Ủy ban Xã hội và Ủy ban Văn hóa, Giáo dục thành Ủy ban Văn hóa và Xã hội.
Đổi tên và nâng cấp 2 cơ quan trực thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội: Ban Dân nguyện thành Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội; Ban Công tác đại biểu thành Ủy ban Công tác đại biểu của Quốc hội.
Ngoài ra còn có Hội đồng Dân tộc và Ủy ban Khoa học, công nghệ và môi trường.
Đáng chú ý, theo Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng, có ý kiến đề nghị tiếp tục quy định rõ trong Luật Tổ chức Quốc hội về số lượng, tên gọi các Ủy ban của Quốc hội để bảo đảm địa vị pháp lý của các cơ quan; nên sử dụng cụm từ “cơ quan của Quốc hội” thay vì cụm từ “cơ quan chuyên môn của Quốc hội”.
Ban soạn thảo thấy rằng, trong bối cảnh sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước và yêu cầu đổi mới tư duy lập pháp, việc không quy định cứng số lượng, tên gọi các cơ quan của Quốc hội trong Luật là phù hợp và thuận lợi cho việc tiếp tục thực hiện sắp xếp, điều chỉnh, bảo đảm hài hòa về cơ cấu tổ chức với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan; vấn đề này cũng đã được Bộ Chính trị tán thành khi cho ý kiến về các dự án luật về tổ chức bộ máy. Việc sử dụng cụm từ “cơ quan chuyên môn của Quốc hội” là phù hợp với chức năng, tính chất hoạt động của các cơ quan này.
Làm rõ cơ quan nào bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp?
Về việc phân định nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan chuyên môn của Quốc hội, theo ông Tùng, về việc bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất của dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết (có chứa quy phạm pháp luật) với hệ thống pháp luật, bảo đảm kỹ thuật lập pháp đối với các dự án, dự thảo trước khi trình Quốc hội, UBTVQH thông qua. Theo đó, trong quá trình thảo luận còn có 2 loại ý kiến khác nhau.
Loại ý kiến thứ nhất: một số cơ quan của Quốc hội và đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Pháp luật và Thường trực Ủy ban Tư pháp đề nghị tiếp tục giao Ủy ban Pháp luật và Tư pháp thực hiện nhiệm vụ nêu trên nhưng để phù hợp với định hướng đổi mới quy trình xây dựng pháp luật hiện nay, đề nghị cần quy định rõ trách nhiệm chính về bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất của dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết với hệ thống pháp luật là của cơ quan chủ trì thẩm tra;
Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp chỉ tham gia phối hợp với cơ quan chủ trì thẩm tra trong việc có ý kiến về tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất của hệ thống pháp luật mà không bảo đảm về kỹ thuật lập pháp.
Bên cạnh đó, có ý kiến đề nghị Ủy ban Pháp luật và Tư pháp chỉ bảo đảm tính hợp hiến của các dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết nhằm cụ thể hóa vai trò bảo vệ Hiến pháp.
Loại ý kiến thứ hai: một số cơ quan của Quốc hội và một số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Pháp luật và Thường trực Ủy ban Tư pháp đề nghị không tiếp tục giao Ủy ban Pháp luật và Tư pháp thực hiện nhiệm vụ nêu trên vì đây là một trong những nội dung mà tất cả các cơ quan của Quốc hội đều phải xem xét khi thẩm tra dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết.
Việc giao các cơ quan này thực hiện sẽ bảo đảm tính thống nhất, xuyên suốt và chuyên môn hóa, tăng cường tính chủ động và trách nhiệm trong quá trình thực hiện nhiệm vụ được giao, bảo đảm nguyên tắc một việc chỉ giao cho một cơ quan chủ trì thực hiện và chịu trách nhiệm chính.
Mặt khác, hiện nay số lượng luật, nghị quyết được xem xét, thông qua tại mỗi kỳ họp Quốc hội là rất lớn, quy trình xem xét, thông qua cũng đòi hỏi phải khẩn trương hơn, trong khi khối lượng công việc mà Ủy ban Pháp luật và Tư pháp phải chủ trì thực hiện theo lĩnh vực phụ trách cũng rất nhiều, năng lực, trình độ của đội ngũ cán bộ, công chức chưa thực sự đồng đều nên cũng khó bảo đảm hoàn thành tốt nhiệm vụ này.
Thống nhất giữ nguyên cách gọi “cơ quan của Quốc hội” như luật hiện hành
Cho ý kiến, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đề nghị nghiên cứu kỹ lưỡng, bởi các cơ quan hướng đến thực hiện công việc mang tính chuyên môn hóa cao, song không đồng nghĩa với việc những cơ quan này là “cơ quan chuyên môn” của Quốc hội.
Cùng quan điểm, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị không nên dùng từ “chuyên môn”, còn đương nhiên các cơ quan này phải có chuyên môn thì mới thực hiện được nhiệm vụ.
Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý sự liên quan của Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương, do đó cần phân định rõ phạm vi, nhiệm vụ, quyền hạn. Luật chỉ quy định những vấn đề cơ bản mang tính nguyên tắc, còn lại để các luật chuyên ngành điều chỉnh để đảm bảo hiệu quả quản lý nhà nước theo từng lĩnh vực.
Kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất giữ nguyên cách gọi “cơ quan của Quốc hội” như luật hiện hành.