Hành trình "khơi dậy" những tinh hoa
Xuất phát từ tình yêu với những giá trị văn hóa truyền thống, anh Ngô Quý Đức (Hà Nội) đã dành gần hai mươi năm miệt mài “về làng”, dấn thân trên con đường khơi dậy những tinh hoa cha ông để lại.
“Con nuôi” làng nghề
Được mọi người biết đến từ năm 2006 với dự án thông tin trực tuyến về văn hóa truyền thống Hà Nội (My Hanoi), khi đó, Ngô Quý Đức mới 21 tuổi, đang là sinh viên của ngành công nghệ thông tin nhưng những hoạt động đó không phải niềm vui của tuổi trẻ mà anh đã chọn nó làm đường đi cho mình.
Từ nền tảng là trang thư viện trực tuyến về văn hóa truyền thống, được đông đảo công chúng đón nhận và đánh giá cao, anh Đức tiếp tục mở rộng phạm vi hoạt động bằng những dự án giàu ý nghĩa. Anh là người tiên phong trong việc đưa các trò chơi dân gian xuống phố đi bộ Hồ Gươm vào dịp cuối tuần, biến không gian nơi đây thành một điểm giao thoa giữa hiện đại và truyền thống.
Những trò chơi tưởng chừng như đã dần bị lãng quên bỗng sống dậy, thu hút sự tham gia của cả người dân và du khách, tạo nên một nét đẹp văn hóa độc đáo giữa lòng Thủ đô. Năm 2017, anh Ngô Quý Đức vinh dự được TP. Hà Nội trao tặng danh hiệu Công dân ưu tú Thủ đô bởi những đóng góp ý nghĩa cho cộng đồng.
Dù say mê văn hóa làng quê, anh Đức không khỏi chạnh lòng trước sự mai một của nhiều làng nghề truyền thống. Những sản phẩm thủ công, từng là tinh hoa nghệ thuật và ký ức tuổi thơ, giờ đây dần thưa thớt.
Nhịp sống thời đại khiến con người lãng quên giá trị xưa cũ, trong khi các làng nghề lại gặp khó khăn khi sản phẩm chưa đủ hoàn thiện để cạnh tranh, vừa thiếu tính ứng dụng, vừa chưa đủ tinh xảo để trưng bày.
“Nếu không có người nào làm, các nghề thủ công này sẽ dần mất đi, mai một đi những giá trị văn hóa. Từ đó, tôi nghĩ mình thật sự phải nghiêm túc với công việc này”, anh Đức cho biết.
Anh nghĩ, phải tận dụng những kiến thức công nghệ thông tin để kết nối làng nghề với thị trường, thúc đẩy lan tỏa giá trị truyền thống của làng nghề. Dự án “Về làng” được nhen nhóm từ đó…
Để thực hiện các dự án, anh Ngô Quý Đức trực tiếp tìm về các làng nghề, các gia đình nghệ nhân cùng lắng nghe, cùng trải nghiệm công việc.
Với hành trang chỉ là những đồ vật bình thường: Một chiếc xe máy, cuốn sổ, balo, sau này có thêm chiếc máy ảnh… anh “rong ruổi” khắp các làng nghề.
"Nếu tính những làng "đi kỹ", thì khoảng vài trăm làng nghề. Còn nếu chỉ đi một hai lần thì mình không tính hết được", anh Đức nhớ lại.
Đôi khi, hành trình của Đức không chỉ gói gọn trong vài ngày mà kéo dài cả tuần, với chiếc xe máy làm bạn đồng hành từ làng nọ đến làng kia. Đó không phải là những chuyến đi vội vã, mà là sự tìm tòi, khám phá với tinh thần nhẫn nại đáng khâm phục.
Có những ngôi làng, anh Đức đã ghé thăm không chỉ một lần mà hàng chục lần, bởi anh hiểu rằng để tiếp cận được trái tim và niềm tin của những nghệ nhân, cần có thời gian và sự chân thành.
Anh đi nhiều đến nỗi, các nghệ nhân khắp nơi đều biết mặt, nhớ tên. Không chỉ coi anh như một vị khách ghé thăm, họ dành cho anh sự yêu mến và tôn trọng đặc biệt và thường gọi anh là “con nuôi” làng nghề.
“Niềm hạnh phúc nhất của tôi trong “Về làng” là được trải nghiệm. Trên hành trình đó, tôi được gặp gỡ, trò chuyện rất nhiều người nghệ nhân, người thợ.
Họ đã cho tôi những bài học, kinh nghiệm, được chia sẻ về văn hóa nông thôn, từ những câu chuyện rất đời của cuộc sống làng quê, đến những thăng trầm của làng nghề, những vất vả nhọc nhằn của người dân để tồn tại với nghề... tôi hiểu rõ hơn về giá trị văn hóa, lịch sử, tinh hoa cha ông ta để lại hôm nay.
Mỗi làng nghề có câu chuyện riêng và có những làng nghề để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng tôi”, anh Đức chia sẻ.
Để làng nghề được tỏa sáng
Kinh nghiệm có được từ những chuyến đi, cộng với kiến thức về công nghệ thông tin đã giúp anh Đức dễ dàng triển khai dự án “Về làng”.
Mỗi chương trình đều được anh và cộng sự lên kế hoạch cẩn thận, chu đáo, trong đó có nhiều chương trình có sự kết nối, tham gia hợp tác của các làng nghề truyền thống, thu hút sự quan tâm của cộng đồng. Tìm hiểu, giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp ấy theo cách riêng, không đơn thuần nhìn về quá khứ, mà mang theo giá trị truyền thống, tái hiện chúng dưới góc nhìn hiện đại và độc đáo.
Nhờ tư duy sáng tạo, nhạy bén, anh Đức nhanh chóng nắm bắt xu hướng sống xanh và bền vững của con người hiện đại, mở ra cơ hội cho sản phẩm làng nghề truyền thống đến gần nhu cầu thị trường.
Hiện tại, anh Ngô Quý Đức đã thu thập được dữ liệu của hơn 500 làng nghề lớn nhỏ nhưng trong số đó có rất nhiều làng nghề bị mai một bởi các gia đình làm nghề đã chuyển sang lĩnh vực khác.
Các chuyến "về làng" một mặt giúp mọi người được tiếp cận với những tinh hoa văn hóa mà cha ông để lại trong mỗi nghề truyền thống, đồng thời, khơi dậy niềm tự hào và ý thức gìn giữ nghề, mặt khác lại giúp các địa phương hiểu rõ vai trò liên kết giữa làng nghề, du lịch và truyền thông trong bảo tồn, phát triển là quan trọng như thế nào đối với sự sống còn của mỗi làng nghề.
Mỗi làng nghề, anh Đức sẽ đi, tìm hiểu và đưa ra cho mỗi làng nghề giải pháp khác nhau với mong muốn lan tỏa những câu chuyện, những giá trị văn hóa của nghề thủ công truyền thống ở các làng quê Việt đến cộng đồng, giúp các làng nghề phát triển hơn. Có những làng nghề, anh xây dựng cho họ những tour du lịch, kết nối họ với những doanh nghiệp để họ có thể có đầu ra.
Ngoài ra kết hợp với các nghệ nhân lên những mẫu sản phẩm mới và đẩy mạnh truyền thông; tổ chức nhiều chuyến đi trải nghiệm kết hợp du lịch, xây dựng website giới thiệu những câu chuyện làng nghề, tổ chức triển lãm và các dự án văn hóa.
Dự án “Về làng” cho thấy xu hướng tìm về những giá trị văn hoá cội nguồn, về nghệ thuật truyền thống vẫn hiện hữu trong thế hệ trẻ. Trước sự du nhập ồ ạt từ các nền văn hoá, nhiều người trẻ giờ đã tiếp cận một cách có chọn lọc và cũng đã phần nào dành sự ưu tiên cho văn hoá Việt.
Và anh Ngô Quý Đức đã làm tốt công việc của mình, để truyền cảm hứng cho thêm nhiều việc làm thật ý nghĩa, giữ hơi ấm văn hóa dân gian giữa thời đại số, cho dù phía trước là con đường rất dài.