Hoàn thiện hành lang pháp lý trong lĩnh vực lao động, việc làm

Theo báo cáo của Chính phủ, trong thời gian qua, an sinh xã hội được bảo đảm, chúng ta đã thực hiện tăng lương cơ sở và điều chỉnh lương hưu, bảo hiểm xã hội, trợ cấp ưu đãi người có công, trợ cấp xã hội từ ngày 01/7/2024, đồng thời triển khai hiệu quả các giải pháp để bảo đảm tăng lương nhưng không tăng giá. Thực hiện tốt chính sách ưu đãi người có công với cách mạng, tín dụng chính sách xã hội được đẩy mạnh…

Tuy nhiên, báo cáo của Chính phủ cũng chỉ rõ, bên cạnh những kết quả đáng ghi nhận, lĩnh vực lao động, việc làm vẫn có những tồn tại, hạn chế. Cụ thể, thị trường lao động trong những tháng đầu năm 2024 vẫn có hiện tượng mất cân đối cung - cầu lao động cục bộ và có sự phát triển không đồng đều giữa các vùng miền, khu vực, ngành nghề kinh tế; cơ chế kết nối cung - cầu và tự cân bằng của thị trường còn yếu. Số lao động có việc làm phi chính thức chiếm tỷ trọng lớn; quý III/2024 là 33,0 triệu người, chiếm 63,9% trong tổng số lao động có việc làm, giảm 1,1 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước.

Bên cạnh đó, tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên còn cao (tính chung 9 tháng là 7,92%, tăng 0,29 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước); trong quý III/2024, cả nước có khoảng 1,4 triệu thanh niên (từ 15-24 tuổi) không có việc làm và không tham gia học tập, đào tạo, chiếm 10,7%; tỷ lệ lao động không sử dụng hết tiềm năng quý II là 4,2%. Tính chung chín tháng năm 2024, tỷ lệ lao động có việc làm phi chính thức là 64,6%, giảm 0,3 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước.

Chất lượng cung lao động còn nhiều bất cập, hạn chế, chưa đáp ứng cho cầu lao động của một thị trường lao động hiện đại, linh hoạt, bền vững và hội nhập. Đến nay có khoảng 37,8 triệu người lao động chưa qua đào tạo từ sơ cấp trở lên. Số người tham gia bảo hiểm xã hội tiếp tục có xu hướng tăng so với năm trước nhưng tốc độ đã chậm lại, cả 2 loại hình bảo hiểm xã hội bắt buộc và tự nguyện đều giảm so với thời điểm cuối năm 2023. Số người hưởng bảo hiểm xã hội một lần liên tục tăng ở các tháng đầu năm 2024, cho thấy đây vẫn là một lựa chọn của người lao động sau khi chấm dứt hợp đồng lao động, thôi việc, mất việc làm.

Quan tâm đến lĩnh vực lao động, việc làm, nhiều chuyên gia, nhà nghiên cứu cho rằng, để phát huy tác động tích cực của các chính sách nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động diễn ra nhanh, hợp lý và bền vững, cần quan tâm hoàn thiện và thực thi có hiệu quả một số chính sách, như: thu hút đầu tư, phát triển ngành, phát triển nguồn nhân lực, giải quyết việc làm.

Cùng với đó, cần triển khai thực hiện Chương trình hỗ trợ phát triển thị trường lao động giai đoạn 2021-2030. Phát triển hệ thống thông tin thị trường lao động, tăng khả năng kết nối cung - cầu lao động trên thị trường, có giải pháp phân bổ lao động phù hợp theo vùng nhằm sử dụng hợp lý và hiệu quả nguồn nhân lực.

Nhiều chuyên gia cũng kiến nghị tăng cường kỹ năng cho người lao động; chú trọng giải quyết việc làm cho thanh niên, lao động trung niên, lao động yếu thế và lao động nữ, thực hiện các giải pháp chính thức hóa việc làm phi chính thức, chuyển dịch nhanh lao động có việc làm phi chính thức sang việc làm chính thức; chú trọng hỗ trợ lao động di cư từ nông thôn ra thành thị, các khu công nghiệp. Xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về người lao động; nâng cao năng lực phân tích, dự báo thị trường lao động.

Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia cũng bày tỏ quan tâm đến chỉ tiêu tăng năng suất lao động khi chỉ số quan trọng này trong năm qua đã vượt kế hoạch đề ra, sau 3 năm không đạt. Trong năm 2025 sắp tới, Thủ tướng Chính phủ nêu mục tiêu phấn đấu tốc độ tăng năng suất lao động xã hội bình quân đạt 5,3 - 5,4%.

Các chuyên gia cũng đề nghị hành lang pháp luật về lao động, việc làm cần được hoàn thiện theo hướng: bổ sung quy định về hỗ trợ cho người lao động mất việc làm vay ưu đãi từ Quỹ bảo hiểm thất nghiệp. Bổ sung quy định việc hỗ trợ đột xuất cho người đang hưởng trợ cấp thất nghiệp trong các trường hợp gặp rủi ro. Tăng mức hỗ trợ học nghề cho người lao động mất việc làm.

Trung Nguyễn