Luật Tổ chức TAND (sửa đổi): Nâng cao chất lượng xét xử và uy tín của Tòa án

PV: Thưa Chánh án, xin ông cho biết trong số những nội dung của Luật Tổ chức TAND (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua, ông ấn tượng với nội dung nào nhất, vì sao?

Chánh án Nguyễn Văn Anh: Luật tổ chức TAND (sửa đổi) được Quốc Hội khóa XV thông qua ngày 24/6/2024 đã thể chế hóa Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng; Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới và các nghị quyết, văn kiện của Đảng đã đề ra nhiều nhiệm vụ, giải pháp về cải cách tư pháp.

Luật Tổ chức TAND (sửa đổi) được thông qua đã tiếp tục hoàn thiện tổ chức bộ máy, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động và uy tín của TAND; xây dựng hệ thống Tòa án chuyên nghiệp, hiện đại, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân; hoàn thành trọng trách bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của tổ chức, cá nhân.

Bản thân tôi ấn tượng với nội dung quy định quyền tư pháp vì: Luật đã cụ thể hóa quy định tại khoản 1 Điều 102 của Hiến pháp “TAND là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp”.

Luật Tổ chức TAND (sửa đổi) đã quy định “Quyền tư pháp bao gồm quyền xét xử, phán quyết về các tranh chấp, vi phạm pháp luật; về những vấn đề liên quan đến quyền con người, quyền, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân; quyền giải thích áp dụng pháp luật và bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử”.

Từ đó xác định thẩm quyền của Tòa án để thực hiện đầy đủ, đúng đắn quyền tư pháp, đồng thời bổ sung quy định về nội hàm quyền tư pháp.

PV: Thưa Chánh án xin ông cho biết, Luật Tổ chức TAND (sửa đổi) có điểm gì nổi bật so với Luật Tổ chức TAND hiện hành?

Chánh án Nguyễn Văn Anh: Luật Tổ chức TAND (sửa đổi) chỉ giữ nguyên 3 Điều, còn lại là được sửa đổi bổ sung nhưng cơ bản không có gì khác nhau, Luật Tổ chức TAND (sửa đổi) đã bổ sung các quy định phù hợp với yêu cầu của cải cách tư pháp và có những điểm nổi bật đó là:

Xét xử vi phạm hành chính theo quy định của luật; Giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử; không quy định Tòa án có thẩm quyền ra quyết định khởi tố vụ án hình sự tại phiên tòa; điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án trong việc thu thập tài liệu, chứng cứ trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự, vụ án hành chính.

Thành Lập Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt.

Đổi mới, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của Tòa án.

Đổi mới ngạch, bậc của các chức danh tư pháp: Việc quy định hai ngạch Thẩm phán nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập của quy định hiện hành, nâng cao sự tín nhiệm của người dân đối với Thẩm phán công tác tại Tòa án; nâng cao uy tín nghề nghiệp của Thẩm phán đối với công chúng; khuyến khích Thẩm phán chuyên tâm phấn đấu cho hoạt động xét xử để trở thành các chuyên gia có trình độ cao.

Đề cao trách nhiệm, tăng cường kỷ luật, kỷ cương và giám sát Thẩm phán.

Luật đã quy định nhiều nội dung mới nhằm đề cao trách nhiệm, tăng cường kỷ luật, kỷ cương và giám sát đối với Thẩm phán như: Nhân dân giám sát hoạt động của Tòa án và thực hiện các quyền yêu cầu, kiến nghị với Tòa án theo quy định của pháp luật; Tòa án thực hiện công khai hoạt động xét xử và hoạt động khác theo quy định của pháp luật; Trách nhiệm của Thẩm phán; Những việc Thẩm phán không được làm.

Đổi mới chế định nhân dân tham gia xét xử: Quy định tiêu chuẩn về độ tuổi đối với Hội thẩm; tiêu chuẩn của Hội thẩm TAND sơ thẩm chuyên biệt; quy trình lựa chọn, giới thiệu để Hội đồng nhân dân cùng cấp bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Hội thẩm tại TAND sơ thẩm chuyên biệt; phân công ngẫu nhiên Hội thẩm giải quyết vụ án bảo đảm nguyên tắc vô tư, khách quan; chế độ và các điều kiện bảo đảm hoạt động của Hội thẩm và Đoàn Hội thẩm;….

Đổi mới việc xét xử: Để đảm bảo chất lượng xét xử, bảo vệ sự tôn nghiêm của Tòa án, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, luật đã bổ sung quy định về việc tổ chức xét xử, bao gồm phương thức xét xử tại Tòa án (xét xử trực tiếp và xét xử trực tuyến), quy định về xây dựng Tòa án điện tử, về kinh phí hoạt động của Tòa án các cấp do ngân sách Nhà nước bảo đảm phải đáp ứng nhu cầu công tác xét xử, thực hiện quyền tư pháp và cơ chế Hội đồng nhân dân các cấp căn cứ vào nguồn thu, nhiệm vụ chi của ngân sách địa phương quyết định hỗ trợ kinh phí cho Tòa án.

PV: Thưa Chánh án, trong số những nội dung của Luật Tổ chức TAND (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua có nội dung nói về thu thập chứng cứ. Vậy Chánh án cho biết, việc Tòa án không thu thập chúng cứ thì sẽ có những thuận lợi, khó khăn gì?

Chánh án Nguyễn Văn Anh: Việc Tòa án không thu thập tài liệu chứng cứ thuận lợi cho việc Tòa án giải quyết được khách quan, nhanh chóng, tránh vụ án kéo dài, tránh được tình trạng thu thập chứng cứ theo ý chí chủ quan của Thẩm phán. Tòa án căn cứ vào tài liệu chứng cứ do đương sự cung cấp, giao nộp, làm rõ tại phiên tòa, phiên họp theo quy định của pháp luật tố tụng để xem xét đánh giá và đưa ra phán quyết thì phán quyết sẽ đảm bảo tính khách quan, đúng quy định của pháp luật.

Tuy nhiên trong thực tiễn giải quyết các loại vụ án nhất là đương sự ở vùng sâu vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn, những người yếu thế trong xã hội khó có thể cung cấp giao nộp đầy đủ tài liệu, chứng cứ để bảo vệ quyền lợi của mình nên có thể dẫn đến phán quyết không đảm bảo tính khách quan, do đó Luật Tổ chức TAND (sửa đổi ) quy định Tòa án hỗ trợ những người yếu thế nên Tòa án có thể hỗ trợ cho đương sự yếu thế về yêu cầu cơ quan lưu giữ chứng cứ cung cấp tài liệu chứng cứ, hỗ trợ đương sự trong trưng cầu giám định, định giá… theo quy định của pháp luật tố tụng.

PV: Thưa Chánh án, hiện nay có thực trạng cơ quan, tổ chức không cung cấp hoặc chậm cung cấp chứng cứ trong các vụ án hành chính thì Tòa án sẽ xử lý thế nào ?

Chánh án Nguyễn Văn Anh: Luật Tố tụng Hành chính quy định trong các trường hợp do Luật này quy định Thẩm phán có thể tiến hành một hoặc một số biện pháp để thu thập tài liệu chứng cứ trong đó có biện pháp yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu đọc được, nghe được, nhìn được hoặc vật khác có liên quan đến việc giải quyết vụ án.

Nhưng thực trạng hiện nay có cơ quan, tổ chức không cung cấp hoặc chậm cung cấp chứng cứ trong các vụ án hành chính làm ảnh hưởng đến thời hạn giải quyết, ảnh hưởng đến tính khách quan phán quyết của Tòa án, trong trường hợp này Tòa án đề nghị cơ quan cung cấp trình bày bằng văn bản nêu rõ lý do không cung cấp mà vẫn không thực hiện thì kiến nghị cơ quan, tổ chức quản lý cấp trên xử lý theo khoản 2 Điều 325 Luật tố tụng Hành chính hoặc cơ quan, tổ chức bị xử phạt theo Điều 326 Luật tố tụng Hành chính.

PV: Trong trường hợp, người tham gia tố tụng cung cấp chứng cứ tại Tòa thì Tòa án sẽ có hướng xác minh như thế nào để đảm bảo tính khách quan?

Chánh án Nguyễn Văn Anh: Theo tôi, trước hết, cần đánh giá chứng cứ người tham gia tố tụng cung cấp tại Tòa án có giá trị như thế nào? là chứng cứ có thuộc nguồn chứng cứ quy định theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng Hành chính hay không? Từ đó sẽ đánh giá đầy đủ tính hợp pháp của chứng cứ.

Nếu chứng cứ người tham gia tố tụng cung cấp cho Tòa án đầy đủ, đảm bảo tính khách quan, đúng trình tự theo quy định luật Tố tụng thì Tòa án căn cứ vào các tài liệu, chứng cứ đó để giải quyết vụ án. Trường hợp có nghi ngờ về tính khách quan của tài liệu, chứng cứ thì Tòa án tiến hành xác minh, thu thập chứng cứ theo đúng trình tự, thủ tục tố tụng mà pháp luật quy định như xác minh tại cơ quan, tổ chức về tính xác thực của tài liệu, chứng cứ đó đã cung cấp cho đương sự để cung cấp cho Tòa án hoặc trưng cầu giám định…

PV: Xin Cảm ơn Chánh án!

Mạnh Hùng