“Ma gà”, “ma lai” và nỗi đau chưa hồi kết

U mê, mông muội đến tột cùng

Đến giờ, nhiều người dân ở huyện Mường Nhé, Điện Biên vẫn còn ám ảnh trước cái chết đầy oan uổng của bà Vàng Thị Say, 50 tuổi, ở bản Nậm Chua 4, xã Nà Hỳ. Bà Say vốn là một người phụ nữ Mông hiền lành chân chất, không thù oán với ai, nhưng lại bị tước đi mạng sống hết sức tàn độc. Kẻ thủ ác trong vụ án này chính là người hàng xóm tên Lầu A Sở.

Cách đây vài năm, vợ Lầu A Sở sinh được một bé gái, nhưng không hiểu sao đứa bé cứ ốm đau quặt quẹo, nuôi mãi chẳng lớn. Thầy mo về cúng rồi phán với Sở rằng, con gái anh ta bị “ma gà” làm, phải tìm ra và giết “con ma” ấy thì đứa bé mới lớn lên được. Mấy hôm sau, khi đi làm cỏ nương, Lầu A Sở vô tình gặp bà Vàng Thị Say, hàng xóm của mình. Đúng lúc gần giáp mặt với Sở, bà Say lại rẽ sang con đường mòn dẫn lên núi. Chính sự vô tình này đã thổi bùng lên trong Sở ngọn lửa nghi ngờ. Hắn cho rằng, vì bà Say có ý đồ xấu nên mới cố tình tránh mặt!

Cơn nghi ngờ mù quáng của A Sở bị đẩy lên đỉnh điểm khi cô con gái ốm nặng và không qua khỏi. Hắn quyết định phải diệt trừ bằng được con ma chài theo lời thầy mo phán. Nghĩ là làm, đêm hôm đó, Sở bịt kín mặt sau đó xách theo con dao phát nương đi về phía nhà bà Say. Quan sát thấy bà đang ngồi ăn cơm một mình trong nhà, Sở như con hổ dữ, hắn cầm dao xông vào chém liên tiếp vào đầu, vào cổ làm bà Say chết ngay tại chỗ.

Phải mất rất nhiều thời gian, công sức các điều tra viên mới phá xong vụ án này và đưa kẻ thủ ác ra trước ánh sáng. Bởi, có một thực tế đáng buồn là ngay cả khi lực lượng Công an vào điều tra, không ít người dân vẫn tỏ thái độ bất hợp tác vì họ mù quáng nghĩ rằng, hung thủ chính là kẻ đã “thay trời hành đạo”, thay mặt nhân dân trừ gian diệt ác. Họ tìm mọi cách bao che. Cá biệt, có những vụ án xảy ra nhưng dân bản thống nhất “đóng cửa bảo nhau”, không trình báo cơ quan công an.

“Trước thời điểm Sở gây án, trên địa bàn huyện Mường Nhé cũng đã xảy ra một vụ giết người dã man mà nạn nhân cũng là phụ nữ, cũng bị nghi là “ma”. Nghiêm trọng ở chỗ, đến khi bị bắt, hung thủ không có sự ăn năn, hối cải vì vẫn cứ nhầm tưởng mình đang lãnh sứ mệnh diệt trừ cái ác cho đồng bào”, anh Pờ Goo Loòng, nguyên Chánh án TAND huyện Mường Nhé kể.

Mọi chuyện bắt đầu từ việc không hiểu vì lý do gì mà đột nhiên nhiều trẻ con, người già ở bản Huổi Đáp (xã Nà Khoa, huyện Mường Nhé) bị ốm đau triền miên. Người dân hoang mang mời thầy mo về rồi giết cả trâu, lợn cúng tế mà người thì vẫn thi nhau ốm, có vài cháu bé yểu mệnh nằm xuống (sau này cơ quan y tế kết luận trẻ em ốm đau là do bị suy dinh dưỡng, thay đổi khí hậu, các trường hợp tử vong là do viêm phổi, kiết lỵ).

Lo sợ ma quỷ sẽ lần lượt bắt hết trẻ con trong bản, một vài người đã kéo nhau vào rừng đặt lễ nhờ tìm giúp “ma chài”. Chẳng biết họ nhờ thần linh hay các thế lực siêu nhiên chỉ lối thế nào, chị Giàng Thị Sú tự dưng bị khép cho cái tội "ma chài". Trong số những người tích cực rêu rao chị Sú là “ma” nhất có Thào A Páo. Páo 40 tuổi nhưng đã có đến 3 cháu ngoại, 1 cháu nội. Páo tìm gặp Thào A Hồ, SN 1972 bàn tính phương án "xử" chị Giàng Thị Sú… tội chết.

Nguyên Chánh án TAND huyện Mường Nhé Pờ Goo Loòng: “Cần phải xóa bỏ hủ tục bằng mọi giá!”

Tuy căm ghét chị Sú, nhưng Páo vẫn không dám động thủ nên đã nhờ Thào A Hồ lấy mạng chị Sú với giá… 3 triệu đồng. Sau nhiều ngày theo dõi, nghe ngóng và tìm hiểu quy luật hoạt động của gia đình chị Sú, Thào A Hồ mang súng kíp, nhồi thêm nhiều viên bi đạn rồi lặng lẽ đến mật phục ở sau nhà chị Sú. Chờ chị Sú và chồng là anh Thào A Sèng, say giấc nồng, Hồ luồn súng qua khe vách, gí sát vào đầu chị Sú bóp cò…

Sau khi gây án, hắn về nhà Thào A Páo lấy tiền công và bỏ trốn, nhưng chỉ một tuần sau, cả hai tên bị lực lượng trinh sát Đồn biên phòng 415 và lực lượng công an bắt giữ tại địa bàn bản Ngải Thầu, xã Nà Bủng, Mường Nhé, Điện Biên…

Cần xóa bỏ hủ tục bằng mọi giá

Chả cứ gì ở Mường Nhé, Điện Biên, mà ở nhiều bản làng vùng sâu vùng xa dọc biên cương Tây Bắc vẫn còn tồn tại nhiều chuyện đau lòng xuất phát từ niềm tin đến mê lú của đồng bào vào ma tà, bùa ngải. Nhiều cái chết ẩn ức, nhiều gia đình bị cô lập, nhiều người còn bị chính ruột rà máu mủ của mình đánh đập đến “thập tử nhất sinh”, tất cả đều bắt nguồn từ sự u mê, mông muội.

Theo anh Pờ Goo Loòng thì mặc dù mấy năm gần đây, các cơ quan chức năng đã tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục, thậm chí đã xử lý nhiều vụ việc liên quan đến mê tín dị đoan, nhưng thực tế vấn nạn ma tà, bùa ngải vẫn hiển hiện trong đời sống tâm linh của đồng bào các dân tộc thiểu số. Đôi khi chỉ từ những sự vật, hiện tượng thiên nhiên mà con người không lí giải được hoặc không có câu trả lời thỏa đáng, họ đều coi là thánh thần, ma quỷ. Niềm tin đó đã ăn sâu bám rễ, trường tồn và ám ảnh đeo đẳng qua hàng chục, hàng trăm năm trong các bản làng heo hút chốn rừng sâu.

Cũng như dân tộc Thái, Dao… dân tộc Mông thờ đa thần. Bà con quan niệm có thần ở “trên giời” và thần ở “hạ giới”; có ma nhà (ma lành) và ma ác. Nhưng, “ma” nào thì cũng phải thờ cúng, ma nhà thì phù hộ, ma ác như “ma chài”, “ma chò”, “ma gà”, “ma lai”, “ma xó” thì phải xua đuổi, diệt trừ. “Người vùng cao nhìn chung có tình cảm sâu sắc, nhưng tâm lý lại thể hiện đơn giản; tư duy gắn liền với thực tế, chất phác, ngay thẳng, dễ tin nhưng cũng dễ ngờ. Chính vì vậy, việc tuyên truyền, vận động loại bỏ các hủ tục tồn tại cả ngàn năm nay trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số là một việc không đơn giản. Nhưng, dù khó thế nào thì cũng cần phải xóa bỏ hủ tục bằng mọi giá”, anh Loòng chia sẻ.

Không ở các bản làng vùng sâu, vùng xa, mà ngay khu vực lòng chảo Mường Thanh của tỉnh Điện Biên, một số người dân vẫn còn mê tín đến mù quáng. Câu chuyện đau lòng xảy ra tại bản Đán Đanh, xã Thanh An cách đây chưa lâu là một ví dụ. Cũng chỉ vì nghi ngờ cô bé Lò Thị Anh, 8 tuổi ở cùng bản là "ma gà" đã làm cho con mình ốm, Lò Văn Chung, SN 1975 đã giết cháu Anh, cắt nhiều bộ phận trên cơ thể của nạn nhân, rồi thông đồng với bố đẻ là Lò Văn Sam, SN 1948 giấu xác nạn nhân trong rừng. Vụ việc này đã gây chấn động, làm dư luận hết sức căm phẫn, hiện trường xảy ra vụ án chỉ cách trung tâm xã vài ba cây số...

Hiện trường xảy ra vụ án Lầu Thủ Pó

Hoặc như vụ án xảy ra tại bản Nà Sản B, xã Sa Dung (Điện Biên Đông) cách đây vài năm là một câu chuyện buồn điển hình cho niềm tin ma mị của đồng bào. Do nghi ngờ Lầu Thủ Pó là “ma chài” làm nhiều người trong dòng họ Lầu bị ốm, 6 đối tượng Lầu Bua Dơ (SN 1966), Lầu Giống Nếnh (SN 1975), Lầu Giả Nu (SN 1968), Lầu Sái Dính (SN 1963), Lầu Vả Mua (SN 1973) và Lầu Dúa Khứ (SN 1965) đã bắt trói, sau đó ép Lầu Thủ Pó phải ăn lá ngón tử vong.

Án mạng xảy ra gần 2 năm sau mới bị phát hiện, vì người trong dòng họ bưng bít, tung tin là Lầu Thủ Pó vượt biên sang Lào làm ăn. Cơ quan điều tra phải rất vất vả dựng lại hiện trường, tìm kiếm xác nạn nhân dưới vực sâu hun hút mới có kết luận chính xác vụ án, truy bắt và đưa 6 đối tượng ra xét xử trước pháp luật…

Hủ tục, trong đó có từ mê tín dị đoan khi bị đẩy đến mức mù quáng bao giờ cũng để lại những hậu quả đau lòng. Nhiều nơi do chính quyền và lực lượng chức năng làm tốt công tác phòng ngừa đã ngăn chặn được các vụ án nghiêm trọng, nhưng thực tế, vẫn đang tồn tại không ít hệ luỵ từ những hủ tục này.

Những người bị nghi là “ma gà”, “ma lai” có thể không bị dân bản “tự xử án”, nhưng họ vẫn bị cộng đồng, gia đình xa lánh, ghẻ lạnh, phân biệt đối xử; thậm chí bị hành hung, gây thương tích. Và, sự kì thị bị đẩy lên đỉnh điểm khi họ bắt buộc phải rời bỏ quê hương, bản quán. Cuộc sống nơi rừng xanh núi thẳm vốn dĩ đang làm họ chênh vênh cùng những khó khăn, vất vả, thì nay, những hủ tục và quan niệm mù quáng lại tàn nhẫn đẩy họ và gia đình xuống vực sâu không lối thoát…

Nhằm xóa đi niềm tin mông muội của đồng bào các dân tộc, thiết nghĩ chính quyền các cấp và các cơ quan đoàn thể ở vùng cao cần đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, giáo dục. Chỉ có như thế, lời nguyền quái ác về “ma gà”, “ma lai” giữa mênh mông đại ngàn mới dần được hóa giải, cuộc sống của đồng bào cũng vì thế mà được yên bình.

Nam Hoàng