Xuất khẩu gạo: Thị trường tốt nhưng thiếu gạo để bán
Theo nhận định từ Bộ Công Thương, nguồn cung gạo thương mại toàn cầu dự báo sẽ thiếu hụt khoảng 7 triệu tấn, đây sẽ là cơ hội cho các nước xuất khẩu gạo. Đối với Việt Nam, do sản lượng gạo thương mại trong năm 2024 giảm, tốc độ xuất khẩu trong các tháng đầu năm tăng mạnh, dự báo nguồn cung gạo sẽ thiếu hụt trong những tháng cuối năm.
Nguồn cung gạo xuất khẩu Việt Nam giảm nửa triệu tấn
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), sản lượng gạo hàng hóa xuất khẩu chủ yếu tập trung ở các tỉnh vùng ĐBSCL; các vùng khác chủ yếu phục vụ cho tiêu thụ nội địa.
Với diện tích gieo trồng lúa hàng năm gần 4 triệu ha (3 vụ), tổng khối lượng gạo hàng hóa cho xuất khẩu tại các tỉnh vùng ĐBSCL năm 2024 ước đạt khoảng 7,6 triệu tấn. Trong đó, nhóm gạo chất lượng cao, gạo thơm, đặc sản chiếm trên 74% (tương đương 5,7 triệu tấn); còn lại là nhóm gạo chất lượng trung bình và nếp.
Nếu cân đối theo nguồn cung, bình quân mỗi tháng khối lượng xuất khẩu hơn 600.000 tấn.
Tuy nhiên, theo thống kê đơn hàng xuất khẩu thì khối lượng gạo xuất khẩu 6 tháng đầu năm có thể đạt 4,38 triệu tấn. Trong đó, khối lượng xuất khẩu gạo trong tháng 3 đạt gần 2 triệu tấn; trong tháng tư dự báo xuất khẩu đạt trên 1 triệu tấn.
Như vậy, lượng gạo hàng hóa cho xuất khẩu 6 tháng cuối năm chỉ còn khoảng 3,22 triệu tấn.
Với nhu cầu của thị trường, dự báo trong tháng 7 xuất khẩu gạo đạt khoảng 790.000 tấn; tháng 8 xuất khẩu đạt khoảng 705.000 tấn; tháng 9 xuất khẩu đạt khoảng 930.000 tấn. Trong 3 tháng cuối năm (10, 11, 12), khối lượng gạo hàng hóa còn lại chỉ khoảng 800.000 tấn.
Qua cân đối cung cầu, khối lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2024 có khả năng đạt mức tối đa khoảng 7,6 triệu tấn, giảm hơn nửa triệu tấn so với năm 2023.
Thị trường tốt do “cầu tăng, cung giảm”
Theo ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), báo cáo của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) cho biết, nguồn cung gạo toàn cầu được dự báo sẽ không còn dồi dào khi nguồn cung chính chiếm tới 40% sản lượng toàn cầu là Ấn Độ sẽ giảm 4 triệu tấn so với niên vụ trước, chỉ còn 132 triệu tấn; các thị trường khác như Philippines, Indonesia, Thái Lan, Campuchia,… cũng được dự báo giảm sản lượng do tác động của hiện tượng El Nino và biến đổi khí hậu.
Sản lượng gạo toàn cầu niên vụ 2023 - 2024 sẽ đạt gần 518 triệu tấn, trong khi tổng mức tiêu thụ là 525 triệu tấn. Như vậy, dự báo thế giới sẽ thiếu hụt khoảng 7 triệu tấn gạo trong năm 2024. Điều này tạo ra cơ hội cho các nước xuất khẩu gạo, trong đó có Việt Nam.
Tình hình kinh tế vĩ mô khả quan hơn khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) đã đưa ra những thông điệp ngừng tăng lãi suất và tiến tới xem xét giảm lãi suất trong năm 2024 để thúc đẩy tăng trưởng và tiêu dùng.
Việt Nam tiếp tục tích cực đàm phán, trao đổi song phương với các đối tác nhập khẩu (Indonesia, Malaysia) về việc xem xét tiến tới ký kết Bản ghi nhớ thương mại gạo tạo môi trường ổn định bền vững về thương mại gạo cho doanh nghiệp hai nước. Đồng thời, mở rộng đàm phán, ký kết Bản ghi nhớ về thương mại gạo với các thị trường mới.
Việt Nam mới nâng cấp lên Ðối tác chiến lược toàn diện với Hoa Kỳ trong năm 2023. Đồng thời, Việt Nam đã tổ chức đón, tiếp thành công chuyến thăm chính thức của nhiều nguyên thủ các nước.
Trong đó, có Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden, Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. Các nội dung về hợp tác thương mại được thảo luận và xác lập hứa hẹn sự phát triển bền vững cho quan hệ thương mại giữa Việt Nam và các thị trường lớn này.
“Cùng với đó, thị trường Trung Quốc, Philippines, Indonesia cũng cho biết do sản xuất trong nước gặp khó khăn, giảm sản lượng nên dự kiến sẽ tăng nhập khẩu gạo trong năm 2024, đây là các thị trường mà mặt hàng gạo của Việt Nam đang chiếm ưu thế”, ông Sơn nhận định.
Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, chế biến và Phát triển thị trường (Bộ NN&PTNT) Lê Thanh Hòa cho rằng: Các yếu tố của biến đổi khí hậu như nhiệt độ trung bình tăng cao, thời tiết khắc nghiệt, mưa lũ, thiên tai, v.v. đã tiếp tục gây ảnh hưởng lớn tới hoạt động sản xuất nông nghiệp nói riêng và canh tác nông nghiệp nói chung trên thế giới. Điều này đã làm giảm nguồn cung nhiều mặt hàng, trong đó có gạo. “Cung giảm, cầu tăng”, chi phí đầu vào tăng là nguyên nhân khiến cho các mặt hàng nông sản tăng giá, thiết lập mặt bằng giá mới trên thị trường thế giới, đây vừa là thách thức nhưng cũng là thời cơ để Việt Nam tiếp cận và trở thành nhà cung cấp thay thế tại nhiều thị trường.
Theo số liệu thống kê của cơ quan Hải quan, năm 2023, Việt Nam đã xuất khẩu 8,13 triệu tấn gạo với trị giá 4,67 tỷ USD, tăng 14,4% về lượng và tăng 35,3% về kim ngạch so với cùng kỳ năm 2022. Giá xuất khẩu bình quân đạt 575 USD/tấn, tăng 18,26% so với mức bình quân năm 2022.
Tính đến hết quý I năm 2024, xuất khẩu gạo đạt 2,18 triệu tấn, 1,43 tỷ USD, giá xuất khẩu trung bình 653,9 USD/tấn; tăng 17,6% về lượng, tăng 45,5% về kim ngạch và tăng 23,6% về giá so với quý I năm 2023.