Những câu hỏi cử tri quan tâm về cựu Tổng thống Donald Trump

Ông Trump đã trở thành cựu Tổng thống Mỹ đầu tiên phải hầu tòa vì cáo buộc hình sự. Vụ án được xét xử tại một Tòa án ở New York bắt đầu vào ngày 15/4, liên quan tới việc liệu ông có trả một khoản trả tiền "bịt miệng" một ngôi sao khiêu dâm để bảo vệ chiến dịch tranh cử vào Nhà Trắng năm 2016 hay không.

Ông Donald Trump vẫn có thể tranh cử Tổng thống nếu bị kết án?

Câu trả lời là: Đúng. Cho dù những trường hợp này có kết thúc thế nào đi chăng nữa, ông Trump vẫn có thể tranh cử Tổng thống Mỹ. Hiến pháp Mỹ chỉ đặt ra ba yêu cầu về tính đủ điều kiện đối với những người muốn làm việc: Họ phải là công dân Mỹ gốc, ít nhất 35 tuổi và đã cư trú tại Mỹ ít nhất 14 năm. Không quy định nào cho thấy một tội phạm bị kết án không thể tranh cử hoặc trở thành Tổng thống.

Ông Laura Merrifield Wilson, Phó Giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Indianapolis, nói với truyền thông vào tháng 12/2023: “Có một số tranh luận về việc liệu một ứng cử viên Tổng thống bị truy tố hoặc liên quan đến một vụ án pháp lý đang diễn ra có nên tranh cử hay không. Nhưng những tranh luận đó chỉ dựa trên đạo đức, phán đoán và sở thích chứ không phải về luật pháp hay các rào cản thủ tục”.

Mục 3 của Tu chính án thứ 14 của Hiến pháp Mỹ quy định rằng, những người "tham gia nổi dậy hoặc nổi loạn" sau khi tuyên thệ ủng hộ Hiến pháp sẽ bị loại khỏi "bất kỳ chức vụ, dân sự hoặc quân sự nào của chính quyền Mỹ".

Các nhà hoạt động muốn ông Trump bị loại theo điều khoản này nói rằng, hành động của Tổng thống trước cuộc tấn công vào Điện Capitol của Mỹ vào ngày 6/1/2021 cấu thành việc tham gia vào một cuộc nổi dậy. Họ nói rằng, những lời dối trá của ông về việc đảng Dân chủ đã làm sai lệch kết quả cuộc bầu cử đã khuyến khích đám đông cánh hữu xông vào Điện Capitol ngày hôm đó.

Các nỗ lực đã được đưa ra để loại ông Trump khỏi các cuộc bỏ phiếu sơ bộ ở một số bang theo quy định đã được sửa đổi này (ban đầu được sử dụng để ngăn chặn những người ly khai quay trở lại vị trí chính phủ của họ sau Nội chiến Mỹ), nhưng tháng 3/2024, Tòa án Tối cao đã bác bỏ một nỗ lực như vậy ở Colorado, nói rằng các bang không có thẩm quyền cấm các cá nhân tranh cử vào chức vụ liên bang.

Tòa án Tối cao viết trong văn bản giải thích ​​​​kèm theo phán quyết của mình rằng: “trách nhiệm thực thi Mục 3 đối với các quan chức và ứng cử viên liên bang thuộc về Quốc hội”. Do đó, quyết định này đã vô hiệu hóa những nỗ lực tương tự ở các bang khác.

Vì Quốc hội bị chia rẽ, trong đó đảng Cộng hòa chiếm đa số tại Hạ viện và đảng Dân chủ chiếm đa số tại Thượng viện, nên có vẻ như rất khó có khả năng ông Trump sẽ bị loại theo Tu chính án thứ 14.

Chuyện gì sẽ xảy ra nếu ông Trump thực sự phải vào tù?

Câu trả lời là: Không ai biết. Về mặt pháp lý, ông Trump vẫn đủ điều kiện tranh cử, ngay cả khi đứng sau song sắt. Nhưng tất nhiên, một Tổng thống được bầu khi đang ở trong tù sẽ đặt ra một thách thức về mặt hậu cần.

Nhà báo Astor suy đoán rằng, "ông Trump có thể kiện để được trả tự do trên cơ sở rằng việc bỏ tù đang ngăn cản ông thực hiện nghĩa vụ theo Hiến pháp với tư cách là Tổng thống".

Nhưng một lần nữa - vì chưa từng có điều gì như thế này xảy ra trong lịch sử nước Mỹ - nên không thể nói mọi chuyện sẽ diễn ra như thế nào. Về lý thuyết, ông Trump có thể được giảm án tù hoặc giữ nguyên bản án, hoặc thậm chí cố gắng ân xá hoàn toàn cho bản thân, nhưng đây sẽ là những khẳng định cực đoan về quyền lực của Tổng thống và có thể sẽ được đưa ra trước Tòa án Tối cao (nơi các Thẩm phán bảo thủ giữ tỷ lệ 6-3) để được xem xét về tính hợp hiến của chúng.

Ngoài ra, Tổng thống Joe Biden cũng có thể ân xá cho ông Trump khỏi bị ngồi tù để người được cử tri Mỹ bầu chọn có thể điều hành đất nước.

Tuy nhiên, những hành động như vậy sẽ chỉ áp dụng cho các vụ án liên bang của ông Trump, chứ không áp dụng cho phiên tòa xét xử liên quan tới khoản tiền "bịt miệng" đang diễn ra ở bang New York, cũng như vụ can thiệp bầu cử ở Georgia, vì các Tổng thống không có quyền ân xá cho các bản án của bang.

Một câu hỏi khác mà cử tri quan tâm là liệu ông Trump có thể bỏ phiếu bầu cử Mỹ nếu bị kết tội? Chắc là không. Cựu Tổng thống Trump đã đăng ký bỏ phiếu ở Florida, nơi những người bị kết án trọng tội sẽ bị tước quyền bầu cử.

Phóng viên chính trị Maggie Astor viết trên tờ The New York Times: “Hầu hết những kẻ phạm trọng tội ở Florida đều lấy lại được quyền bầu cử sau khi mãn hạn tù đầy đủ, bao gồm cả việc tạm tha hoặc quản chế cũng như trả tất cả các khoản tiền phạt và lệ phí”. Nhưng việc tạm tha của ông Trump có thể sẽ không tới kịp để ông có thể lấy lại quyền bầu cử. Vì vậy, nếu bị kết tội, ông Trump vẫn có thể tranh cử Tổng thống nhưng không được bỏ phiếu cho chính mình.

Hà Mai