Hội thảo lấy ý kiến góp ý đối với dự thảo Luật Tư pháp người chưa thành niên

Phát biểu khai mạc, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình cho biết: Người chưa thành niên là người chưa phát triển đầy đủ về thể chất, tình cảm, nhận thức; thiếu kiến thức xã hội, pháp luật... Đây là nhóm dễ bị tổn thương, bị tác động tiêu cực nhất trong xã hội nên cần được bảo vệ và chăm sóc đặc biệt, nhất là trong hoạt động tư pháp hình sự. Vì vậy, chính sách về tư pháp hình sự đối với người chưa thành niên cần có tiếp cận chuyên biệt, đặc thù phù hợp với lứa tuổi, khả năng nhận thức của các em với mục đích bao trùm là giáo dục, cải tạo, giúp đỡ người chưa thành niên tự sửa chữa sai lầm, cải thiện nhận thức và hành vi, trở thành công dân tốt cho xã hội.

Hệ thống pháp luật quốc gia của các nước bên cạnh Bộ Luật tố tụng hình sự, Bộ Luật hình sự còn xây dựng luật chuyên biệt về tư pháp người chưa thành niên. Việt Nam tham gia Công ước Bảo vệ quyền trẻ em từ sớm, tuy nhiên hiện nay hầu hết các nước Châu Á đã có Luật chuyên biệt trong khi Việt Nam chưa có. Liên hợp quốc cũng đã khuyến cáo Việt Nam, Chủ tịch nước, Chủ tịch Quốc hội và nhiều chuyên gia đã khuyến nghị xây dựng Luật này. Chỉ thị Thủ tướng Chính phủ cũng nêu rõ sự cần thiết phải có Luật Tư pháp người chưa thành niên.

“Theo chủ trương Bộ Chính trị và Chương trình xây dựng Luật, pháp lệnh, TANDTC đã xây dựng Luật Tư pháp người chưa thành niên. Đầu tháng 4 gửi dự thảo sang Quốc hội để tháng 5 thảo luận và tháng 10 thông qua. Từ những lý do trên, việc xây dựng và ban hành Luật Tư pháp người chưa thành niên là khách quan và cần thiết” - Chánh án TANDTC cho biết.

Dự thảo Luật đã được xây dựng cẩn thận, trên cơ sở học hỏi kinh nghiệm quốc tế, Chánh án TANDTC mong muốn được nghe ý kiến, góp ý của các đại biểu tại Hội thảo này.

Phát biểu tại hội thảo, bà Lesley Miller, Phó Trưởng đại diện Quỹ nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) tại Việt Nam chia sẻ, chúng tôi hoan nghênh việc Việt Nam đưa Luật Tư pháp người chưa thành niên vào đời sống. Việc đưa Luật Tư pháp người chưa thành niên vào thực thi sẽ củng cố và mở rộng các quy định hiện hành về người chưa thành niên trong hệ thống tư pháp. Đồng thời triển khai những cải cách quyết liệt, toàn diện nhằm bảo đảm hệ thống tư pháp người chưa thành niên của Việt Nam tuân thủ tiêu chuẩn và thông lệ quốc tế.

Dự thảo Luật đưa ra nhiều điểm cải thiện cho người chưa thành niên. Tuy nhiên một số khía cạnh chưa hoàn toàn tuân thủ tiêu chuẩn và thông lệ quốc tế. Ủy ban Liên Hợp Quốc về quyền trẻ em yêu cầu phải có sẵn các biện pháp bảo vệ về mặt pháp lý để thực hiện xử lý chuyển hướng, tránh các biện pháp tiêu cực làm ảnh hưởng đến tâm lý, tổn thương người chưa thành niên.

Phó Trưởng đại diện Quỹ nhi đồng Liên Hợp Quốc tại Việt Nam cho biết thêm, việc đưa vào trại giáo dưỡng không phải là biện pháp chuyển hướng hợp lý. Cần xây dựng mạng lưới về cán bộ tư pháp cơ sở, cộng tác viên tư pháp ở cấp xã và hỗ trợ công tác xã hội cho trẻ vị thành niên. Việc thực thi luật không chỉ của các cơ quan tư pháp mà cần sự vào cuộc của toàn xã hội. Cần đảm bảo người dân hiểu được tầm quan trọng của luật này, nâng cao nhận thức cho người dân.

Ông Ryan McKean, Giám đốc Cơ quan Phòng chống ma túy và Thực thi pháp luật quốc tế Việt Nam, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam chia sẻ về những kinh nghiệm thực thi Luật Tư pháp người chưa thành niên ở Hoa Kỳ và cam kết chia sẻ, đồng hành cùng Việt Nam trong việc thực thi Luật Tư pháp người chưa thành niên.

Tư pháp người chưa thành niên là một vấn đề phức tạp và nhiều mặt, đòi hỏi cách tiếp cận toàn diện và hợp tác giữa phụ huynh, giáo viên, Thẩm phán, công tố viên, nhà lập pháp, thành viên cộng đồng; tất cả chúng ta đều có một vai trò để đóng góp. Vì vậy, ông Ryan McKean khuyến khích các đại biểu tham dự hội thảo tích cực tham gia đặt câu hỏi cũng như chia sẻ kinh nghiệm của bản thân.

Tại hội nghị, các chuyên gia cho biết xu hướng của các quốc gia trên thế giới là xây dựng đạo luật riêng về tư pháp người chưa thành niên. Trong đó định hướng lớn là trao thêm cơ hội để đối tượng này nhận ra lỗi để sửa chữa, không tái phạm.

Tại khu cực ASEAN, 9/10 quốc gia đã có đạo luật riêng về người chưa thành niên. Việt Nam hiện có Bộ Luật Hình sự, Bộ Luật Tố tụng hình sự, Luật Thi hành án hình sự điều chỉnh trực tiếp về tư pháp hình sự đối với đối tượng này và nhiều văn bản hướng dẫn thi hành. Tuy nhiên, pháp luật đang tồn tại nhiều hạn chế như thủ tục tố tụng hình sự vốn được thiết kế cho người trưởng thành và có điều chỉnh liên quan đến người chưa thành niên nên chưa thực sự thân thiện, phù hợp với độ tuổi và sự phát triển của đối tượng này. Các biện pháp giám sát, giáo dục để thay thế hình phạt còn thiếu, ít được áp dụng; cam kết trong điều ước quốc tế chưa được nội lực hóa đầy đủ.

Tại hội nghị, các chuyên gia trong nước và Quỹ nhi đồng Liên hợp quốc tập trung trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm xây dựng Luật Tư pháp người chưa thành niên và góp ý đối với một số nội dung của dự thảo Luật Tư pháp người chưa thành niên; Chế định xử lý chuyển hướng đối với người chưa thành niên phạm tội trong dự thảo Luật Tư pháp người chưa thành niên...

Hoàng Hà - Trang Vân