Nhiều đại biểu chưa đồng tình với 2 phương án rút BHXH một lần

Ý kiến trái chiều xung quanh lựa chọn 2 phương án

Phát biểu thảo luận, đại biểu Nguyễn Đại Thắng (Đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên) đánh giá cao sự tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật. Về hưởng BHXH một lần, đại biểu nhất trí với Phương án 2, đồng thời đề nghị bỏ quy định sau 12 tháng có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm xuống còn 15 năm như sau: Không thuộc diện tham BHXH bắt buộc, không tham gia tự nguyện, thời gian đóng chưa đủ 15 năm mà người lao động có nhu cầu thì được giải quyết một phần, nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất.

“Việc đưa ra thời hạn 12 tháng chờ như dự thảo Luật sẽ gây khó khăn cho người lao động khi cần tiền trang trải nhu cầu cấp bách trước mắt, gây khó khăn cho cơ quan quản lý kiểm soát. Đồng thời, việc giảm thời gian từ chưa đủ 20 năm xuống chưa đủ 15 năm sẽ phù hợp với điều kiện hưởng lương hưu mới như dự thảo Luật”, đại biểu Thắng nói.

Ngược với quan điểm đại biểu Thắng, đại biểu Lý Tiết Hạnh (Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Định) cho rằng, rút BHXH một lần là câu chuyện lớn, và đại biểu cơ bản ủng hộ Phương án 1. Nhưng đề nghị khi xem xét rút BHXH cần quy trình đánh giá thêm việc rút BHXH một lần đã thực sự đáp ứng nhu cầu tài chính trước mắt của người lao động hay chưa, nếu thấy thật sự không còn con đường nào khác, thì sẽ quyết định cho, hay không cho rút BHXH một lần.

“Việc này phải làm thế nào để người lao động có thêm cơ hội cân nhắc rút bHXH một lần hay không. Trong trường hợp bất khả kháng, Nhà nước cần tính toán các phương án để hỗ trợ cho người lao động như chính sách hỗ trợ tín dụng”, đại biểu Hạnh nói.

Không đồng tình cả 2 phương án

Không đồng tình phương án 1 vì tạo ra hai “lát cắt” giữa người tham gia trước và sau khi Luật này có hiệu lực... Đại biểu Trần Thị Hoa Ry (Đoàn ĐBQH tỉnh Bạc Liêu) mong muốn có phương án tối ưu nhất để giữ chân người lao động trong hệ thống BHXH.

Đại biểu cho biết, khoảng 17 triệu người lao động, chiếm khoảng trên 38% lao động có thời gian đóng BHXH dưới 20 năm. Không lấy gì đảm bảo rằng những đối tượng này sẽ không rút BHXH một lần. Còn người tham gia từ sau 1/7/2025 lại không được rút BHXH một lần. Đại biểu Trần Thị Hoa Ry cũng bày tỏ băn khoăn việc thông qua Luật BHXH sửa đổi trong điều kiện hệ thống chính sách cải cách tiền lương chưa hoàn thiện, nếu thông qua Luật trước việc cải cách tiền lương sẽ rất khó cho việc tính toán chế độ BHXH. Cho rằng dự án Luật phức tạp, đại biểu đề nghị cân nhắc thời gian thông qua.

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu (Đoàn ĐBQH tỉnh Thừa Thiên Huế) cho rằng, cả hai phương án về hưởng BHXH một lần đều có ưu điểm, khuyết điểm nhất định và các khuyết điểm này không chồng lấn với nhau. Đây là vấn đề phức tạp, vì vậy, đại biểu đề nghị tiếp tục lấy ý kiến, đặc biệt là lấy ý kiến người lao động là đối tượng chịu sự tác động. “Dù lựa chọn phương án nào, thì cũng đều dựa trên quan điểm bảo vệ quyền lợi tốt nhất và lâu dài cho người lao động”, đại biểu nói.

Cùng quan điểm với đại biểu Sửu, đại biểu Nguyễn Anh Trí (Đoàn thành phố Hà Nội) cũng không đồng tình với cả hai phương án được trình, vì cho rằng cả hai phương án đều chưa thỏa đáng.

Vì sao phải đề xuất 2 phương án?

Trước đó, trong báo cáo một số vấn đề lớn trong tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) gửi các đại biểu, Thường trực Ủy ban Xã hội đề xuất 2 phương án về vấn đề hưởng bảo hiểm xã hội một lần đối với người chưa đủ tuổi hưởng lương hưu, không tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội, chưa đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội và có yêu cầu nhận bảo hiểm xã hội một lần (điểm đ khoản 1 Điều 74 và điểm đ khoản 1 Điều 107).

Phương án 1: Người lao động được chia làm hai nhóm:

Nhóm 1 tiếp tục được áp dụng hưởng bảo hiểm xã hội một lần như quy định tại Nghị quyết số 93/2015/QH13 ngày 22/6/2015 của Quốc hội về việc thực hiện chính sách hưởng bảo hiểm xã hội một lần đối với người lao động: Người lao động tham gia bảo hiểm xã hội trước khi Luật có hiệu lực (dự kiến 01/7/2025), sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện.

Nhóm 2: Người lao động tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày Luật có hiệu lực trở đi thì không được áp dụng quy định này.

Phương án 2: Người lao động được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng bảo hiểm xã hội còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội.

Qua thảo luận và ý kiến của các cơ quan tham gia trong quá trình chỉnh lý, góp ý dự thảo Luật thì đa số cho rằng Phương án 1 do Chính phủ trình có ưu điểm: Cơ bản bảo đảm kế thừa quy định hiện hành, không gây sự xáo trộn trong xã hội (không làm ảnh hưởng nhiều đến khoảng 18 triệu người đang tham gia bảo hiểm xã hội); Hướng tới tiếp cận theo tiêu chuẩn, thông lệ quốc tế về bảo hiểm xã hội; Hạn chế được tình trạng một người tham gia bảo hiểm xã hội có nhiều lần hưởng bảo hiểm xã hội một lần thời gian qua (giai đoạn 2016 - 2022 đã có gần 25% số lượt người rút bảo hiểm xã hội một lần đã rút từ 02 lần trở lên).

Về lâu dài, nếu quy định theo Phương án 1 sẽ góp phần giúp tăng số người được thụ hưởng các chế độ của bảo hiểm xã hội từ chính quá trình tích lũy thông qua tham gia bảo hiểm xã hội của mình và giảm gánh nặng cho cả xã hội, ngân sách nhà nước để thực hiện các chính sách, chế độ mang tính chất bảo trợ xã hội. Đây cũng là ý kiến của một số cơ quan của Quốc hội khi góp ý đối với dự thảo Luật được chỉnh lý sơ bộ .

Có ý kiến trong Thường trực Ủy ban Xã hội đồng tình với Phương án 2 với lý do không tạo “lát cắt” giữa các đối tượng tham gia trước và sau khi Luật này có hiệu lực. Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban Xã hội thấy rằng, với việc quy định người lao động chỉ được giải quyết một phần thời gian đóng nên người lao động có tâm lý bị giảm, hạn chế quyền lợi, điều này có thể dẫn đến phản ứng tập thể của người lao động và có thể gia tăng đột biến số người đề nghị hưởng bảo hiểm xã hội một lần trước khi Luật này có hiệu lực thi hành. Đồng thời, phương án này cũng không giải quyết triệt để được việc rút bảo hiểm xã hội một lần, không giải quyết được thực trạng một người có nhiều lần hưởng bảo hiểm xã hội một lần thời gian qua.

Duy Tuấn