Ô nhiễm không khí là yếu tố làm tăng số ca ung thư

Ước tính mới của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) dự đoán số ca ung thư trên toàn cầu sẽ tăng 77% vào năm 2050. Báo cáo chỉ ra ô nhiễm không khí là một trong những yếu tố thúc đẩy tỷ lệ ung thư tăng, mặc dù nó không có tác động giống nhau trên tất cả mọi người.

Là cơ quan giám sát sức khỏe toàn cầu, WHO hiếm khi có tin vui. Điều này vẫn đúng khi Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế công bố một báo cáo vào ngày 1/2 dự đoán sẽ có thêm khoảng 35 triệu ca ung thư mới vào năm 2050 - tăng 77% so với năm 2022, WHO cho biết. Báo cáo cho biết ô nhiễm không khí là yếu tố làm tăng số ca ung thư.

Hạt mịn dẫn đến rối loạn chức năng tế bào

Tiến sĩ Emmanuel Ricard, người phát ngôn của Liên đoàn chống ung thư Pháp cho biết: “Điều này chủ yếu liên quan đến ô nhiễm hạt mịn”. Ông cho biết, khí thải động cơ diesel là một trong những nguồn chính tạo ra các hạt này. Những hạt bé nhất trong số này có thể đi vào phổi, xuống tận phế nang. Đây là những túi khí nhỏ nằm ở cuối cấu trúc hô hấp hình cây của lá phổi, nơi máu trao đổi oxy và carbon dioxide trong quá trình hít vào và thở ra.

“Chẩn đoán quá mức”

Một số yếu tố được nghiên cứu không liên quan đến ô nhiễm. Chẳng hạn như, tỷ lệ ung thư toàn cầu tăng nhanh phản ánh sự gia tăng dân số: khi số lượng người trên hành tinh tiếp tục tăng, tổng số ca mắc bệnh ung thư cũng sẽ tăng. Và trong khi con người ngày càng đông hơn, nghĩa là con người cũng sống lâu hơn. “Ung thư là một vấn đề của khả năng miễn dịch và khả năng miễn dịch sẽ suy giảm khi chúng ta già đi. Kết quả là, tuổi thọ của người dân càng dài thì nguy cơ mắc bệnh ung thư càng cao”, ông Ricard nói.

Một ảo tưởng cổ điển khác trong dữ liệu dịch tễ học có liên quan đến việc khả năng chẩn đoán ung thư đã phát triển hơn. Nghĩa là có nhiều trường hợp mắc ung thư trong quá khứ nhưng không được phát hiện. Hiện nay, khi các ca ung thư được phát hiện, chúng góp phần làm tăng số lượng các trường hợp ung thư được thống kê chung.

Bà Catherine Hill, một nhà dịch tễ học người Pháp, cho biết cũng có những tình huống “chẩn đoán quá mức”, trong đó sự hiện diện của các tế bào ung thư bị nhầm lẫn với ung thư. Một trường hợp kinh điển là ung thư tuyến tiền liệt. Theo Viện Giám sát Y tế Công cộng Pháp (InVs), 30% nam giới ở độ tuổi 30 và 80% nam giới ở độ tuổi 80 có tế bào ung thư ở tuyến tiền liệt. “Điều này cực kỳ phổ biến. Rõ ràng là không phải tất cả các tế bào ung thư này đều gây ra các bệnh ung thư có triệu chứng”, bà Hill nói.

Sức khỏe tâm thần

Ngày càng có nhiều nghiên cứu được thiết lập - mặc dù vẫn chưa được xác nhận - về mối liên hệ giữa ô nhiễm và sự suy giảm sức khỏe, bao gồm cả sức khỏe tâm thần. Ô nhiễm thậm chí còn được cho là làm nặng thêm tình trạng trầm cảm.

Bà Hill cho biết đây là những “xu hướng” đầy ước tính khoa học. Theo WHO, sau thuốc lá, uống rượu là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư ở Pháp. “Ô nhiễm gây ra bệnh ung thư ở Pháp ít hơn 50 lần so với thuốc lá và ít hơn 20 lần so với rượu”, bà nói thêm, trích dẫn một nghiên cứu của Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế của WHO.

Tuy nhiên, sẽ là sai lầm nếu coi các yếu tố gây ung thư là riêng biệt, Ricard nói. Một cá nhân tiếp xúc với nhiều yếu tố sẽ có nguy cơ mắc bệnh ung thư cao hơn. Ông nói: Tác động của thuốc lá và rượu cùng cùng lúc đối với tỷ lệ ung thư có thể sẽ khác. Ricard cho biết: “Do đó, chúng tôi có thể tìm thấy, trong trường hợp ung thư phổi, các gen bị ảnh hưởng bởi thuốc lá cũng như ô nhiễm không khí”.

Sự nguy hiểm từ “bãi rác” của thế giới

Tuy nhiên, yếu tố ô nhiễm không giống nhau đối với mọi người, vì con người không hít thở cùng một loại không khí. “Tại các thành phố lớn của Trung Quốc, Ấn Độ, Nam Mỹ, Antananarivo (Madagascar) và thậm chí cả Cairo, các đám mây bụi hình thành do ô nhiễm. Dưới 'sương mù' này, bệnh thư phổi sẽ phát triển, giống như ở Anh trong cuộc cách mạng công nghiệp”, Ricard nói.

Ông Ricard cho biết thêm, hiện nay đang có sự chuyển dịch ô nhiễm về phía “Miền Nam”, nơi được sử dụng làm “bãi rác của thế giới”. “Bên cạnh các nhà máy 'có nguy cơ' mà các nước công nghiệp phát triển muốn di dời, các nền kinh tế đang phát triển còn bán các sản phẩm phái sinh dầu giá rẻ với chất lượng kém hơn".

Những ai đã đến thăm các siêu đô thị ở các nước đang phát triển sẽ nhận thấy rằng, tình trạng ô nhiễm ở đó dường như mạnh mẽ hơn. Ông Ricard cho biết điều này thực sự là do nó mạnh hơn: “Nhiên liệu diesel được sử dụng ở đó thậm chí còn giàu lưu huỳnh và nitơ hơn so với nhiên liệu thải ra ở châu Âu”.

Đối với Richard, báo cáo của WHO nêu bật một quá trình chuyển đổi dịch tễ học. Các quốc gia trước đây bị ảnh hưởng bởi các bệnh truyền nhiễm đang giảm dần sẽ sớm phải đối mặt với sự gia tăng các bệnh như ung thư, phổ biến ở các nước phương Tây.

Một lời cảnh tỉnh sinh thái?

Chẳng hạn ở Pháp, chất lượng không khí đã được cải thiện trong 30 năm qua. Ông Ricard cho biết, tại khu vực đô thị Toulouse, sự hiện diện của các hạt mịn và oxit nitơ đã giảm lần lượt là 40% và 17% trong khoảng thời gian từ năm 2009 đến năm 2019. Điều này đã có tác động tích cực đến các bệnh tim mạch, đột qụy, đau tim và ung thư.

Bên cạnh đó, một nghiên cứu được thực hiện ở vùng Toulouse đã đưa ra kết luận rằng những người có hoàn cảnh khó khăn về kinh tế dễ tiếp xúc nhiều hơn với ô nhiễm không khí và thường nằm trong số các trường hợp tử vong do phơi nhiễm lâu dài.

Hà Mai