Độc đáo Lễ hội Minh thề - thề không tham nhũng, tư lợi

Theo lịch sử, vào năm 1561, Thái Hoàng Thái Hậu Vũ Thị Ngọc Toản (vợ của Thái Thượng Hoàng Mạc Đăng Dung) lập ra ấp Lan Niểu (nay là làng Hòa Liễu, xã Thuận Thiên), bà quyên góp tu tạo ngôi chùa cổ Thiên Phúc Tự (nay là chùa Hòa Liễu). Sau khi tu tạo, phần kinh phí quyên góp còn dư, bà đã cho mua hơn 47 mẫu ruộng để chia cho dân cày và một phần làm ruộng công. Những người sử dụng ruộng công sẽ phải trả lại một phần hoa màu theo quy định để làm quỹ dự trữ dùng vào việc cứu đói, giúp những người có hoàn cảnh khó khăn.

Để đề phòng tư lợi, Thái Hoàng Thái Hậu cùng dân làng đã lập ra Hịch văn Hội Minh thề với lời thề lấy chí công làm trọng, không xâm phạm của công. Lễ hội Minh thề đã ra đời từ đó và truyền lại cho đến ngày nay.

Thế kỷ XIX, triều đình nhà Nguyễn đã sắc phong bốn chữ vàng “Mỹ tục khả phong” cho Lễ hội Minh thề. Năm 1993, khu đền chùa Hòa Liễu được công nhận là di tích lịch sử cấp Quốc gia.

Để gìn giữ lễ hội truyền thống độc đáo này và ghi nhớ công đức của tiền nhân, hàng năm, người dân làng Hòa Liễu lại tổ chức Lễ hội Minh thề kéo dài trong 3 ngày, từ ngày 23-25/2 (tức ngày 14-16 tháng Giêng, Âm lịch).

Sau lễ dâng hương, hoa, dâng rượu, dâng nước tế Thần, vị Chủ lễ đứng trước đài thề đọc Hịch văn Minh thề, rằng: “Dù là người có chức có quyền trong làng, người dạy học hay nông dân đều phải lấy lời hay lẽ phải mà dạy bảo con cháu làm điều tốt đẹp, tuân theo thuần phong mỹ tục của làng. Nếu dùng uy quyền làm những việc ác, lấy của công đem về làm của tư, nguyện cầu thần linh đả tử”, mọi người dự Lễ cùng giơ tay và hô vang "Y như lời thề".

Những lời Hịch văn Minh thề ngắn gọn, súc tích nhưng đã nêu bật được giá trị đạo đức, sự chính trực, liêm khiết. Thông qua Hội Minh thề góp phần giáo dục truyền thống yêu nước, đạo đức, lối sống, tình làng, nghĩa xóm cho các thế hệ người dân địa phương.

Khi làm lễ tuyên thệ, một con dao thiêng được trao cho chủ lễ. Chủ lễ dùng con dao này vẽ một vòng tròn tượng trưng trước đài thề và cắm dao vào chính giữa vòng tròn ấy rồi dùng con dao thiêng này cắt tiết gà.

Nghi lễ cắt tiết gà để uống máu ăn thề diễn ra cầu kì theo quy định truyền thống từ ngàn đời. Máu gà trống được hòa vào bình rượu lớn, mỗi người truyền tay nhau uống một ngụm khẳng định sự đoàn kết thực hiện đúng lời thề. Tiết gà được pha với rượu chia đều cho mỗi người một chén nhỏ như thể hiện sự đồng tâm của cả cộng đồng.

Theo các cụ cao niên trong làng cho biết, máu linh kê rất linh thiêng vì từ xưa gà là linh vật có thể liên thông giữa trời và đất, ánh sáng và màn đêm bằng tiếng gáy. Do đó, gà trống hành lễ phải có đặc điểm: lông vàng, chân vàng, mỏ đỏ, mào cờ.

Với ý nghĩa sâu sắc và bề dày lịch sử, năm 2017, Lễ hội Minh thề đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Lễ hội Minh Thề không những mang giá trị về lịch sử, văn hóa, giáo dục, mà còn mang tính thời sự về xây dựng trật tự, kỷ cương, tính thượng tôn pháp luật, phòng chống tham nhũng, lãng phí.

Nhiều năm trở lại đây, Lễ hội Minh thề thu hút đông đảo người dân và du khách thập phương về dâng hương, vãn cảnh. Người dân địa phương tiếp tục bảo tồn và phát huy giá trị để những nét đẹp của Lễ hội Minh thề được lan tỏa rộng rãi, góp phần giáo dục, định hướng nhân cách sống, phẩm chất đạo đức trung thực, trong sáng trong cộng đồng.

Văn Công