Cần những định hướng đột phá để Nghị quyết 29 tiếp tục trong giai đoạn mới

Giáo dục có bước phát triển mạnh mẽ

Phát biểu khai mạc hội nghị, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh: “Trong quá trình lãnh đạo đất nước, Đảng luôn quan tâm đến giáo dục và đào tạo, xác định giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu. Từ khi Đảng thành lập đến nay, đã có nhiều Nghị quyết, Chỉ thị về giáo dục và đào tạo được ban hành và đi vào cuộc sống, trong đó, Nghị quyết số 29 “Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” có vai trò đặc biệt quan trọng.

Đến nay, sau 10 năm triển khai Nghị quyết, sự nghiệp đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần to lớn phát triển đất nước và quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa”, Bộ trưởng nhận định.

Bộ trưởng cho biết: Thời gian vừa qua, Ban cán sự đảng Bộ GD&ĐT đã chủ trì phối hợp chặt chẽ với Ban Tuyên giáo Trung ương và các cơ quan liên quan tổ chức tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết 29, đảm bảo đúng quy trình, bảo đảm chất lượng và hiệu quả, có sự thống nhất từ trung ương đến địa phương. Trên cơ sở báo cáo của 63 tỉnh/thành phố và 18 Bộ, ngành, cơ quan trung ương, Bộ GD&ĐT đã xây dựng, hoàn thiện, xin ý kiến các địa phương, các Bộ, ban, ngành, cơ quan trung ương dự thảo Đề án tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết 29.

Cụ thể, hệ thống các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn tổ chức thực hiện đã được ban hành tương đối toàn diện, bao quát; thể chế, chính sách tiếp tục được hoàn thiện, tạo hành lang pháp lý quan trọng cho đổi mới giáo dục và đào tạo; công tác quản lý giáo dục và quản trị nhà trường có chuyển biến tích cực theo hướng tăng cường phân cấp quản lý, giao quyền tự chủ gắn với trách nhiệm giải trình.

Hệ thống giáo dục quốc dân cơ bản được hoàn thiện theo hướng mở, liên thông giữa các cấp học, trình độ và giữa các phương thức giáo dục, đào tạo; quy mô giáo dục và mạng lưới cơ sở giáo dục phát triển, đáp ứng tốt hơn nhu cầu học tập suốt đời của người dân; cả nước đã hoàn thành phổ cập giáo dục cho trẻ em 5 tuổi; duy trì vững chắc, từng bước nâng cao chất lượng phổ cập giáo dục tiểu học và trung học cơ sở.

Ban hành và tổ chức triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông mới, chuyển từ nặng về truyền thụ kiến thức sang phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực học sinh; chất lượng giáo dục phổ thông cả đại trà và mũi nhọn ngày càng nâng cao, được thế giới ghi nhận. Giáo dục thường xuyên phát triển đa dạng về nội dung và hình thức, góp phần xây dựng xã hội học tập và học tập suốt đời.

Chất lượng giáo dục nghề nghiệp có chuyển biến tốt hơn, công tác đào tạo nghề cho công nhân và lao động nông thôn được quan tâm. Đổi mới giáo dục đại học gắn với tăng cường tự chủ đã tạo ra động lực mới, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực; nghiên cứu khoa học, nhất là công bố khoa học quốc tế tăng mạnh; một số cơ sở giáo dục đại học được xếp hạng trong nhóm đại học tốt nhất khu vực châu Á và thế giới.

Đổi mới thi, kiểm tra, đánh giá, đặc biệt là thi tốt nghiệp trung học phổ thông và tuyển sinh đại học, cao đẳng sư phạm, giáo dục nghề nghiệp ngày càng thực chất và hiệu quả hơn, cơ bản khắc phục tình trạng học lệch, học tủ và giảm áp lực, tốn kém cho xã hội.

Công tác giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống, kỹ năng sống và giáo dục thể chất cho học sinh, sinh viên ngày càng đi vào nề nếp, thực chất và hiệu quả;...

Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục cơ bản được chuẩn hóa, từng bước đảm bảo số lượng; cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học được cải thiện, bước đầu đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, đào tạo; tích cực thực hiện chuyển đổi số trong toàn ngành Giáo dục; công tác xã hội hóa giáo dục đã đạt được những kết quả quan trọng...

Cần sự chung tay của cả hệ thống chính trị

Bên cạnh những kết quả chủ yếu đạt được, dự thảo báo cáo sau 10 năm triển khai thực hiện Nghị quyết 29 của Ban cán sự Đảng Bộ GDĐT cũng chỉ ra những tồn tại, hạn chế cần sự chung tay của cả hệ thống chính trị để sớm khắc phục.

Đó là, công tác tuyên truyền, quán triệt triển khai thực hiện Nghị quyết 29 ở một số nơi còn mang tính hình thức, hiệu quả chưa cao; Việc thể chế hóa Nghị quyết còn chậm, thiếu tính đồng bộ và liên thông giữa các chính sách liên quan với các chính sách mới về giáo dục và đào tạo; thiếu các cơ chế, chính sách ưu tiên cho giáo dục và đào tạo, chưa thể hiện được quan điểm “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu”.

Hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về giáo dục, đào tạo còn hạn chế; Mạng lưới cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông có nơi phân bố chưa hợp lý, còn tình trạng thiếu trường, lớp ở các thành phố lớn, khu công nghiệp, khu vực đông dân cư và miền núi; quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học còn chậm hoàn thiện;

Phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em mẫu giáo 5 tuổi hoàn thành chậm tiến độ 2 năm, chưa hoàn thành được mục tiêu miễn học phí cho trẻ em mẫu giáo 5 tuổi trước năm 2020. Việc triển khai chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông mới còn gặp nhiều khó khăn; chưa hoàn thành mục tiêu thực hiện giáo dục bắt buộc 9 năm từ sau năm 2020.

Chất lượng giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học mặc dù đã được nâng lên nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu về chất lượng nguồn nhân lực; Cơ cấu, số lượng đội ngũ giáo viên mầm non, phổ thông còn bất cập, vẫn còn tình trạng thừa, thiếu giáo viên cục bộ; chất lượng đội ngũ chưa đồng đều giữa các vùng, miền. Lương của nhà giáo chưa được ưu tiên xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp, chưa đáp ứng mục tiêu đặt ra trong Nghị quyết 29.

Ngân sách nhà nước chi cho giáo dục chưa bảo đảm tối thiểu 20% trong tổng chi ngân sách nhà nước theo yêu cầu của Nghị quyết 29. Cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học còn thiếu, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục, đào tạo, nhất là trong triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018...

Tai hội nghị đã ghi nhận nhiều ý kiến trao đổi, đóng góp ý kiến cho việc hoàn thiện dự thảo báo cáo kết quả 10 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 29 của Bộ GD&ĐT.

Theo Phó Chủ tịch UBND Thành phố Hồ Chí Minh Dương Anh Đức, việc triển khai thực hiện Nghị quyết 29 đã tạo điều kiện cho giáo dục thành phố phát huy thế mạnh, đổi mới, sáng tạo, tích cực, năng động, dám nghĩ, dám làm. Đặc biệt là thay đổi nhận thức, tinh thần trách nhiệm của đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục.

Trong 10 năm qua, quy mô, mạng lưới các cấp học tại Thành phố Hồ Chí Minh đã được đầu tư phát triển đồng bộ. Thành phố đầu tư kinh phí khá lớn nhằm xây dựng mạng lưới trường học với trang thiết bị đáp ứng yêu cầu đổi mới chiếm khoảng 28% ngân sách chi thường xuyên hàng năm.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn Dương Xuân Huyên chia sẻ về kết quả sau 10 năm triển khai thực hiện Nghị quyết 29: Trong 10 năm thực hiện Nghị quyết 29, môi trường giáo dục được từng bước cải thiện, công bằng trong tiếp cận giáo dục các vùng miền, đặc biệt là các địa bàn đặc biệt khó khăn đã được nâng lên. Tỉ lệ huy động tới trường các cấp học đạt kết quả cao. Kết quả công tác phổ cập xóa mù chữ được giữ vững 100% ở các xã, phường, thị trấn. Chất lượng đội ngũ, nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục được nâng lên. Sau 10 năm, tỷ lệ học sinh khá giỏi tăng lên ở các cấp học, tỉ lệ tốt nghiệp THPT trên 98%.

Tuy nhiên, theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn, với đặc thù địa bàn biên giới, nhiều điểm lớp ghép, trường lẻ nên ngành giáo dục đào tạo tỉnh vẫn còn gặp nhiều khó khăn trong quá trình triển khai như thiếu cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học; thiếu giáo viên, đặc biệt là các môn học mới; thiếu sự kết nối với các doanh nghiệp…

Ông Dương Xuân Huyên đề nghị Bộ Chính trị tiếp tục chỉ đạo triển khai Nghị quyết 29 trong thời gian tiếp theo. Điều này đảm bảo sự liên thông giữa các chính sách, kế hoạch, văn bản đã được ban hành. Bên cạnh đó, cũng đảm bảo và phát huy được vai trò của đội ngũ tri thức.

Khẳng định giáo dục là quốc sách hàng đầu, có vai trò và vị trí quan trọng đối với phát triển kinh tế, xã hội của một quốc gia, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh bày tỏ sự nhất trí với các ý kiến đưa ra tại hội nghị về những kết quả đạt được cũng như các bấp cập, khó khăn còn tồn tại.

Ông Nguyễn Đắc Vinh nhấn mạnh: Dù khó khăn thế nào thì đầu tư cho giáo dục vẫn phải ưu tiên, đi trước trong đầu tư phát triển. Song song với đầu tư trong nhà nước thì cần phải thực hiện xã hội hóa giáo dục, huy động các nguồn lực của xã hội đầu tư cho lĩnh vực này. Cần phải tiếp tục những bổ sung, hoàn thiện những giải pháp tạo sự công bằng trong tiếp cận giáo dục. Giáo dục toàn diện cũng cần phải quan tâm hơn về ứng xử học đường. Trong đó, giá trị văn hóa học đường cần được đặc biệt chú trọng.

Kiên trì định hướng đổi mới, tập trung nguồn lực phát triển giáo dục và đào tạo

Phát biểu kết thúc hội nghị, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh: Các trao đổi, thảo luận tại hội nghị đều thống nhất khẳng định rằng, giáo dục và đào tạo trong 10 năm qua đã có những đổi mới to lớn, những chuyển biến tích cực. Để có được những đổi mới như vậy, Nghị quyết 29 của Trung ương Đảng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.

Đây là Nghị quyết mang tính khoa học, thể hiện tầm nhìn xa rộng và những quyết sách mạnh mẽ của Trung ương Đảng. Cho tới thời điểm này, rất nhiều nội dung quan trọng vẫn đang là quyết sách mang tính chiến lược. Chúng ta khẳng định giá trị của Nghị quyết 29 trong sự mở đường cho đổi mới giáo dục, thể hiện tầm nhìn cho sự phát triển bền vững và lâu dài của đất nước.

Theo Bộ trưởng, ở thời điểm bắt đầu đổi mới, giáo dục xuất phát thấp, khó khăn nhiều, điều kiện khó, kỳ vọng lớn, mong muốn cao, ước mong nhiều... quá trình để đạt được những điều đó, trong bối cảnh ấy rất khó khăn. Cho nên, những kết quả đạt được 10 năm qua cho thấy sự cố gắng vượt bậc của các bộ, ban, ngành và các địa phương. Trong đó, đặc biệt là vai trò triển khai của các 63 tỉnh/thành phố.

Nhìn nhận việc tổng kết Nghị quyết 29 trong bối cảnh rất nhiều nội dung trong Nghị quyết vẫn còn đang làm, vẫn đang triển khai, vẫn chưa hoàn tất và ngay cả những việc vừa hoàn thành thì phải nhiều năm sau mới có thể nhìn thấy hết đầy đủ được giá trị, ảnh hưởng của kết quả;

Bộ trưởng cho biết: Ban Cán sự đảng Bộ GD&ĐT sẽ kiến nghị với Bộ Chính trị để đưa vào kết luận một trong những nội dung rất nhấn mạnh là yêu cầu về việc kiên trì định hướng đổi mới, còn rất nhiều việc phải làm tiếp; kiên trì thì những việc làm đã qua mới có thể có tác dụng trong thời gian sắp tới.

Đề cập tới những thách thức với giáo dục trong giai đoạn mới mà cách đây 10 năm, Nghị quyết 29 chưa đề cập và phân tích hết được như: Thách thức mới trong phát triển con người ở thời đại kinh tế thị trường đang phát triển mạnh, trong thời đại công nghệ số, không gian số, trí tuệ nhân tạo và các yếu tố mới xuất hiện;

Thách thức mới trong phát triển nguồn nhân lực khi những yêu cầu về năng lực mới, kỹ năng mới xuất hiện rất nhiều; thách thức khi đời sống cao hơn, việc phân hoá giàu - nghèo lớn lên nguy cơ mất bình đẳng trong giáo dục có thể gia tăng; thách thức trong cạnh tranh toàn cầu cả từ giáo dục phổ thông và giáo dục đại học…

Bộ trường cho biết: Trong đề xuất kết luận với Bộ Chính trị, sẽ có những đề xuất nhằm tăng cường sự thích ứng, xử lý, vượt qua những thách thức trong thời kỳ sắp tới. Trong đó, ba vấn đề chính cũng sẽ được đề cập trong kết luận tiếp tục triển khai Nghị quyết 29 trong thời gian tới là: Nhận thức, thể chế và nguồn lực...

Minh Lý