Đề xuất Quốc hội cơ chế đặc thù gỡ vướng cho hàng loạt dự án giao thông

Tiếp tục chương trình làm việc kỳ họp thứ 6, chiều 27/10, Quốc hội nghe Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình về dự thảo Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù về đầu tư xây dựng công trình giao thông đường bộ. Sau đó, Quốc hội sẽ thảo luận tại tổ về nội dung này.

Theo Chính phủ, Nghị quyết được xây dựng để thí điểm áp dụng một số cơ chế, chính sách tháo gỡ vướng mắc quy định tại một số luật liên quan tới đầu tư xây dựng công trình giao thông đường bộ, qua đó, góp phần đa dạng hóa, huy động tối đa các nguồn lực hợp pháp (Nhà nước, tư nhân, Trung ương, địa phương), tháo gỡ nút thắt trong đầu tư, tạo đột phá trong đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, từng bước hoàn thiện mạng lưới giao thông đường bộ theo chủ trương của Đảng, Nhà nước.

Dự thảo Nghị quyết gồm 10 Điều với 5 nhóm chính sách. Theo đó, Chính phủ đề xuất nới tỉ lệ vốn Nhà nước tham gia dự án giao thông đường bộ theo hình thức đối tác công - tư (PPP) lên tối đa 70% tổng mức đầu tư dự án, tức tăng 20% so với quy định hiện nay.

Theo giải thích của Chính phủ, thực tế một số dự án giao thông đường bộ có tổng mức đầu tư lớn, trong khi nhu cầu vận tải chưa cao nên cần sự tham gia vốn Nhà nước nhiều hơn để đảm bảo khả thi khi kêu gọi đầu tư theo phương thức PPP.

"Nếu áp dụng tỷ lệ vốn nhà nước tham gia dự án PPP theo quy định sẽ khó bảo đảm hiệu quả tài chính và không thể hấp dẫn các nhà đầu tư để triển khai theo phương thức PPP", Tờ trình Chính phủ nêu.

Chính phủ cũng đề xuất thẩm quyền thực hiện đầu tư cao tốc, quốc lộ qua các địa phương thuộc trách nhiệm của UBND cấp tỉnh.

Đây là chính sách "mở" hơn quy định hiện nay (địa phương không được phép là cơ quan chủ quản, dùng vốn ngân sách đầu tư dự án cao tốc, quốc lộ) để phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế của địa phương, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ngân sách.

Với dự án giao thông đường bộ qua nhiều địa phương, Chính phủ đề nghị Thủ tướng quyết định giao một UBND cấp tỉnh làm cơ quan chủ quản thực hiện đầu tư dự án, dùng ngân sách địa phương này hỗ trợ vốn đầu tư cho địa phương khác để thực hiện dự án.

Đây là điều không được cho phép theo quy định hiện hành. Việc Chính phủ kiến nghị nội dung này nhằm thống nhất thẩm quyền giải quyết, gỡ vướng với dự án đi qua nhiều địa phương.

Ngoài ra, với thực tế nhiều dự án giao thông gặp khó khăn về vật liệu xây dựng trong thi công, giá vật liệu bị đẩy lên cao, Chính phủ đề nghị có cơ chế đặc thù trong khai thác mỏ khoáng sản vật liệu xây dựng thông thường.

"Nếu được thông qua, chính sách này sẽ rút ngắn thời gian cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng, tránh tình trạng đầu cơ, nâng giá và hạn chế tăng chi phí xây dựng công trình", theo Chính phủ.

Ngoài ra, dự án cấp, khởi công mới trong giai đoạn 2021-2025 được đề nghị áp dụng một lần cơ chế đặc thù và được bố trí vốn từ nguồn tăng thu ngân sách trung ương 2022.

Dự án do địa phương quản lý đã có trong kế hoạch đầu tư công trung hạn (2021-2025) được điều chỉnh quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư tương ứng với số vốn ngân sách trung ương bố trí tăng thêm, thực hiện giải ngân trong 3 năm (2023-2025).

Từ các đề xuất trên, Chính phủ đề nghị được áp dụng các cơ chế đặc thù trên tới hết năm 2025. Với mỗi cơ chế sẽ "đính kèm" danh mục dự án cụ thể được áp dụng tại các địa phương.

Thẩm tra các nội dung này, Ủy ban Kinh tế cho biết, nhiều ý kiến tán thành đề xuất của Chính phủ, nhưng cũng có ý kiến không đồng tình do chưa rõ hiệu quả chính sách.

Cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ bổ sung, đánh giá kỹ tác động của các chính sách, làm rõ hơn tác động thu, chi ngân sách Nhà nước và nguồn lực bảo đảm thực hiện.

Như việc tăng tỷ lệ vốn nhà nước tham gia dự án đầu tư theo PPP không quá 70% tổng mức đầu tư, cơ quan thẩm tra cho rằng chính sách trên chưa xử lý triệt để những khó khăn của các dự án giao thông PPP hiện nay.

Cũng bởi các dự án khó khăn huy động vốn là do cơ chế, chính sách của Nhà nước thiếu ổn định, thường xuyên thay đổi, lại chưa có cơ chế bảo vệ nhà đầu tư một cách thỏa đáng.

Chưa kể tồn tại dự án BOT giao thông trước đây chưa được xử lý dứt điểm, lưu lượng xe thực tế thấp hơn phương án tài chính, nên nhà đầu tư quan ngại khi tham gia. Cơ quan thẩm tra đề xuất Chính phủ làm rõ hơn sự cần thiết của chính sách này.

Duy Tuấn - Nguyên Thảo