Đã xử lý hơn 800 bị can liên quan đến mua bán người
Trong kỳ, cả nước đã phát hiện 440 vụ, với 876 đối tượng vi phạm pháp luật và tội phạm về mua bán người, 1.240 nạn nhân bị mua bán và nghi bị mua bán.
Số liệu được đưa ra tại phiên giải trình về việc chấp hành pháp luật về phòng, chống mua bán người của Ủy ban Tư pháp (UBTP) Quốc hội sáng 8/5. Phiên họp do Chủ nhiệm UBTP Lê Thị Nga chủ trì.
Phát hiện 440 vụ mua bán người
Báo cáo tóm tắt việc chấp hành pháp luật về phòng, chống mua bán người, Phó Chủ nhiệm UBTP Mai Thị Phương Hoa cho biết: Trên cơ sở các báo cáo của 12 bộ, ngành có liên quan và kết quả khảo sát tình hình chấp hành pháp luật về mua bán người ở 9 tỉnh biên giới, Thường trực Ủy ban Tư pháp đã xây dựng Báo cáo nghiên cứu về chấp hành pháp luật về phòng, chống mua bán người giai đoạn 2018-2022.
Theo báo cáo, tình trạng mua bán người ở trong nước và mua bán nam giới có xu hướng tăng lên. Bên cạnh đó, đã xuất hiện tình trạng mua bán thai nhi, mua bán nam giới để cưỡng bức lao động trên tàu cá. Ở một số nơi nổi lên tình trạng mua bán trẻ sơ sinh núp bóng tinh vi các tổ chức mang danh thiện nguyện tự phát. Ngoài ra, nước ta không những là nơi xuất phát tội phạm nguồn mà còn là địa bàn trung chuyển mua bán người từ một số nước trong khu vực đi nước thứ ba.
Cụ thể, trong kỳ báo cáo, cả nước đã phát hiện 440 vụ, với 876 đối tượng vi phạm pháp luật và tội phạm về mua bán người, 1.240 nạn nhân bị mua bán và nghi bị mua bán.
Cũng theo bà Hoa, thời gian qua, tình hình vi phạm pháp luật và tội phạm mua bán người diễn ra phức tạp, ngày càng nghiêm trọng và có xu hướng gia tăng với tính chất, thủ đoạn ngày càng tinh vi, xảo quyệt, mang tính vô nhân đạo. Đồng thời, có sự câu kết chặt chẽ giữa các đối tượng ở trong nước với nước ngoài, được thực hiện bởi các đối tượng chuyên nghiệp.
Cùng với đó, xuất hiện nhiều đường dây phạm tội mua bán người với các thủ đoạn "việc nhẹ, lương cao", tổ chức cho nạn nhân vượt biên để ép buộc làm việc bất hợp pháp trên nước bạn, muốn về nước phải trả một khoản tiền chuộc lớn.
Hay lợi dụng thủ tục đơn giản trong việc kết hôn với người nước ngoài, cho nhận con nuôi có yếu tố nước ngoài, du lịch, thăm thân... để tổ chức cho nạn nhân ra nước ngoài, sau đó thu giữ giấy tờ, bán sang tay nhiều chủ để cưỡng bức lao động, cưỡng bức mại dâm...
Ngoài ra, còn có tình trạng lợi dụng quy định về hiến ghép tạng, các đối tượng tìm gặp các nạn nhân khó khăn về kinh tế có nhu cầu bán nội tạng, thương lượng mua với giá rẻ, làm giả giấy tờ, sau đó bán cho người bệnh với giá cao.
Về nguyên nhân của tình trạng này, theo bà Hoa, bên cạnh các nguyên nhân khách quan thì còn có một số nguyên nhân chủ quan như công tác quản lý nhà nước, xã hội trên một số lĩnh vực còn sơ hở. Một số Bộ, ngành, địa phương còn xem nhẹ việc phòng, chống mua bán người cũng như việc hỗ trợ nạn nhân trở về; công tác thu thập thông tin, dự báo tình hình tại một số địa phương chưa sát, chưa cụ thể, nên hiệu quả phòng ngừa chưa cao; lực lượng có chức năng trực tiếp trong phòng, chống mua bán người (Công an, Biên phòng) còn mỏng, chủ yếu hoạt động kiêm nhiệm; nguồn lực dành cho công tác hỗ trợ nạn nhân bị mua bán hiện nay còn thấp, chưa đảm bảo thực hiện nhiệm vụ được giao.
Hơn 800 bị can bị xử lý hình sự
Cũng theo báo cáo nghiên cứu của UBTP, cơ quan điều tra các cấp thuộc Bộ Công an đã tiến hành khởi tố 386 vụ/808 bị can; cơ quan có thẩm quyền thuộc Bộ Quốc phòng đã tiến hành khởi tố, sau đó chuyển sang cơ quan điều tra có thẩm quyền 54 vụ/68 đối tượng, trong đó, đã kết thúc điều tra, chuyển Viện kiểm sát cùng cấp để truy tố 339 vụ/693 bị can.
Tuy nhiên, theo đánh giá của nhóm nghiên cứu, số lượng các vụ phạm tội mua bán người được phát hiện, điều tra, xử lý còn ít so với tình hình thực tế. Thậm chí, số lượng các vụ án bị khởi tố về các tội mua bán người ít hơn so với giai đoạn trước. Giai đoạn từ 2012 - 2020, trung bình khởi tố 162 vụ/1 năm; trong khi giai đoạn từ năm 2018 - 2022, trung bình chỉ khởi tố hơn 77 vụ/năm.
Các vụ án mua bán người được phát hiện chủ yếu qua đơn thư tố giác của người bị hại hoặc gia đình nạn nhân. Chất lượng điều tra còn có mặt hạn chế, vẫn còn 56 bị can phạm tội mua bán người bỏ trốn phải truy nã.
Ngoài ra, có những vụ án xảy ra trong thời gian dài, phạm tội có tổ chức, nhiều đối tượng cấu kết cùng thực hiện tội phạm với nhiều nạn nhân bị mua bán trong đó có nhiều người dưới 16 tuổi nhưng không được kịp thời phát hiện.
Cũng theo Phó Chủ nhiệm UBTP, trong kỳ báo cáo các cơ quan có thẩm quyền đã tiến hành giải cứu và phối hợp giải cứu cho 352 nạn nhân; tiếp nhận, xác minh nạn nhân từ nước ngoài trở về 545 nạn nhân.
Có 288 người được cấp giấy xác nhận nạn nhân; 86 nạn nhân được công an chuyển giao cho địa phương. Tuy nhiên, vẫn còn một số lượng lớn nạn nhân chưa được giải cứu.
Báo cáo của Bộ Công an cũng chỉ rõ, trong các vụ án liên quan mua bán người vừa qua có 744 nạn nhân là nữ, 275 nạn nhân nam, 841 nạn nhân trên 16 tuổi và 178 nạn nhân dưới 16 tuổi.
Mục đích phạm tội, có 19 vụ liên quan bóc lột tình dục, 132 vụ cưỡng bức lao động, 4 vụ lấy bộ phận cơ thể nạn nhân, 239 vụ vì mục đích vô nhân đạo khác.
Thủ đoạn phổ biến của tội phạm thì có 55 vụ lợi dụng môi giới hôn nhân, 57 vụ lợi dụng việc môi giới đưa người đi lao động nước ngoài và 282 vụ với thủ đoạn khác.
Còn về công tác xét xử các vụ án mua bán người, theo báo cáo của TANDTC, công tác xét xử các vụ án liên quan đến tội phạm mua bán người đảm bảo kịp thời, nghiêm minh, theo đúng quy định của pháp luật. Hình phạt mà Tòa án áp dụng bảo đảm nghiêm minh, tương xứng với tính chất, mức độ hành vi phạm tội. Chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người không có tội; Toà án cấp sơ thẩm tuyên không phạm tội, nhưng cấp phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm tuyên phạm tội.
Tuy nhiên, Tòa án cấp phúc thẩm vẫn còn phải sửa quyết định của bản án sơ thẩm đối với 4 bị cáo do nguyên nhân chủ quan (chiếm tỷ lệ 0,44% trên tổng số bị cáo cấp sơ thẩm đã giải quyết, xét xử); hủy quyết định của bản án sơ thẩm để điều tra lại đối với 03 bị cáo do nguyên nhân chủ quan (chiếm tỷ lệ 0,33% trên tổng số bị cáo cấp sơ thẩm đã giải quyết, xét xử).