Điện ảnh thế giới 2021 như “Gấu ngủ đông”

Điện ảnh thế giới hồi sinh cuối năm

Trên thế giới, nối dài xu hướng từ năm 2020, các đại gia Hollywood tiếp tục thử nghiệm mô hình phát hành trực tuyến, hoặc kết hợp giữa trực tuyến và chiếu rạp. Tuy nhiên, cách phát hành mới này dường như cho kết quả không ấn tượng, đôi khi còn dẫn đến tranh cãi như giữa Scarlett Johansson và công ty Disney quanh phim Black Widow.

Ở nửa sau năm, khi tình hình dịch bệnh sáng sủa hơn, các hãng lớn của Hollywood hầu như quay về mô hình cũ: chiếu rạp một thời gian rồi mới phát hành trực tuyến. Một số bom tấn như Shang-Chi, Eternals, No Time To Die hay Spider-Man: No Way Home bắt đầu đạt doanh thu khả quan.

Điều này cho thấy những dự án lớn vẫn rất cần doanh thu ở rạp để bù lại cho kinh phí khổng lồ của mình. Trong năm 2022, cán cân giữa hai hình thức phát hành, cũng như biến chuyển khó lường của dịch bệnh, vẫn sẽ là những vấn đề lớn của làng phim.

Thành công lớn của bộ phim thuộc Vũ trụ Điện ảnh Marvel được xem như làn gió mát cuối năm cho Hollywood. Đến ngày 26/12, tác phẩm đã vượt một tỷ USD toàn cầu, trở thành phim đầu tiên đạt mốc này từ khi Covid-19 bắt đầu. Spider-Man: No Way Home cũng vượt The Battle at Lake Changjin trở thành phim ăn khách nhất năm.

Bất chấp các e ngại về biến chủng omicron, bộ phim mới đã thu hút nhiều khán giả đến rạp nhờ kỹ xảo đẹp mắt và câu chuyện quy tụ cả những Người Nhện cũ. Trước khi phim ra mắt, sự đồn đoán về việc có hay không Tobey Maguire và Andrew Garfield được dùng như một chiêu bài quảng bá, gia tăng sự tò mò của fan. Yếu tố đa vũ trụ cũng được lồng ghép tốt để mở ra hướng đi mới cho các dự án tiếp theo của cả Disney và Sony (đơn vị giữ bản quyền phim về Người Nhện)

Theo Variety, Trung Quốc sẽ đạt doanh thu phòng vé 7 tỷ USD cuối năm (39% thị trường toàn cầu) còn Mỹ chỉ là 3,7 tỷ USD (21% toàn cầu). Như vậy, Trung Quốc tiếp tục giữ ngôi thị trường điện ảnh lớn nhất thế giới, thứ họ chiếm được từ năm 2020.

Các phim ăn khách The Battle at Lake Changjin (902 triệu USD), Hi, Mom (822 triệu USD) và Detective Chinatown 3 (686 triệu USD) đóng góp lớn cho phòng vé nước này. Nửa đầu năm, khi rạp Mỹ vẫn đau đầu vì dịch bệnh, Trung Quốc hồi phục hoạt động chiếu bóng nhanh hơn.

Nửa cuối năm, một số rạp ở quốc gia 1,4 tỷ dân bị đóng cửa trong đợt nhiễm mới. Tuy nhiên, thành tích tổng cả năm của nước này vẫn đủ để gần gấp đôi Mỹ. Với ưu thế về dân số, phòng vé Trung Quốc được cho là sẽ tiếp tục vượt Mỹ.

Nền công nghiệp điện ảnh của nước này cũng đã có thể tạo ra nhiều tác phẩm ăn khách, chiều lòng số đông khán giả như The Battle at Lake Changjin hay Hi, Mom. Hai năm qua, khi nhiều phim Hollywood dời lịch, rạp Trung Quốc được nuôi dưỡng nhờ nguồn tác phẩm nội. Sự khác biệt về khán giả mục tiêu giữa phim Trung Quốc và Mỹ cũng rõ nét hơn trong năm nay.

Những tác phẩm Trung Quốc hầu như hướng đến thị trường này, chứ chưa đạt kết quả bên ngoài biên giới. The Battle at Lake Changjin, phim ăn khách nhất năm của nước này, kể về trận chiến giữa Trung Quốc và Mỹ trong chiến tranh Triều Tiên.

Nó thắng lớn ở phòng vé nội nhưng không hấp dẫn khán giả bên ngoài Trung Quốc. Trong khi đó, Hollywood vẫn tiếp tục chiến lược với các bom tấn mang tính toàn cầu, như No Time to Die hay Spider-Man: Homecoming.

Sau một năm gián đoạn, LHP Cannes - sự kiện điện ảnh danh giá hàng đầu thế giới - tái xuất trong năm 2021. Chương trình từ ngày 6 đến 17/7 một lần nữa trở thành tâm điểm của giới làm phim nghệ thuật và những tác phẩm mang ngôn ngữ độc đáo.

Giải Cành cọ Vàng được trao cho bộ phim đầy tranh cãi Titane của đạo diễn Julia Ducournau. Tác phẩm dài 108 phút liên tiếp gây sốc người xem khi kể về cô gái sát nhân hàng loạt, có khoái cảm kỳ lạ rồi làm tình với xe hơi.

Đây mới là lần thứ hai giải cao nhất của liên hoan phim thuộc về một nữ đạo diễn. Danh hiệu này cũng tiếp nối tinh thần của Cannes là không ngại tôn vinh những bộ có quan điểm nghệ thuật đặc trưng, đôi khi cực đoan. Một số tác phẩm nổi bật khác ở sự kiện năm nay là Benedetta (đạo diễn Paul Verhoeven) hay Drive My Car (Ryusuke Hamaguchi).

Ra mắt ngày 17/9, bộ phim Hàn Quốc nhanh chóng vươn lên dẫn đầu trong hệ thống Netflix ở nhiều quốc gia. Tác phẩm này xoay quanh một trò chơi sinh tử, nơi nhiều người nghèo có cơ hội đổi đời nếu giành chiến thắng cuối cùng.

Song từng màn chơi chứa đầy những hiểm nguy có thể đoạt mạng thí sinh. Họ còn phải lừa gạt và đối đầu nhau trên con đường tới chiến thắng. Dù không phải tác phẩm đầu tiên theo mô-típ này, Squid Game vẫn gây ấn tượng mạnh nhờ diễn xuất và cách khai thác câu chuyện thông minh, xoáy vào tâm lý con người.

Phần hình ảnh trong phim cũng bắt mắt và đáng nhớ, trong đó nhiều chi tiết đã đi vào văn hóa đại chúng như phần kẹo để bóc tách hay trang phục của đám lính canh. Ở tầm cao hơn, thành công của Squid Game cho thấy tiềm năng của các series phát hành trực tuyến.

Hệ thống Netflix bao phủ nhiều quốc gia khiến tác phẩm nhanh chóng thu hút lượng lớn người hâm mộ. Đây cũng là cơ hội lớn cho các nhà làm phim ngoài Hollywood, bởi họ có thể nhanh chóng “đổi đời” nếu làm ra những tác phẩm lan tỏa cao như Squid Game hay Money Heist.

Điện ảnh Việt “lùi một bước để tiến ba bước”

Còn đối với thị trường phim Việt thì năm nay lại là một năm ảm đạm và dù các hệ thống rạp đã được hoạt động nhưng những khởi sắc vẫn chưa thấy nhiều. Theo thống kê, khoảng 40% số rạp trên toàn quốc hoạt động trong giai đoạn này.

Ngoài ra, tại các cụm rạp được phép mở cửa cũng không hoạt động hết công suất do ảnh hưởng của dịch bệnh. Vì thế, trong trường hợp nhà sản xuất chưa thấy được tín hiệu khả quan để đưa phim ra rạp, nhất là khi họ đã đầu tư số tiền lớn vào dự án của mình thì không thể đánh cược vào sự may rủi.

Hơn nữa với sự bùng nổ của các bom tấn điện ảnh thế giới thì các nhà làm phim Việt vẫn không dám tung sản phẩm của mình tại thời điểm này.

Theo chuyên gia phê bình phim Nguyễn Phong Việt, hiện Spider-Man: No Way Home đang oanh tạc phòng vé trong và ngoài nước. Tính đến ngày 25/12, phim thu hơn 59,3 tỷ đồng sau 6 ngày công chiếu, theo Box Office Vietnam.

Doanh thu trong ngày của phim là 6,2 tỷ đồng. Vì thế, nhà rạp ưu tiên suất chiếu cho bộ phim của MCU. Loạt phim Việt hoãn chiếu vì không muốn đối đầu với Spider-Man: No Way Home cùng các bom tấn Hollywood sắp sửa ra mắt. "Với các nhà rạp tại Việt Nam, Spider-Man: No Way Home đang mang lại niềm vui cho họ sau một thời gian dài đóng cửa.

Việc ưu tiên suất chiếu cho bom tấn này là điều dễ hiểu khi phim có chất lượng cao và khán giả đang muốn xem bộ phim mới nhất, hay nhất của mùa lễ hội này", anh chia sẻ.

Dù thiệt hại về các chi phí liên quan đến marketing, truyền thông, nhà sản xuất trong nước buộc phải chấp nhận để chọn một thời điểm tốt hơn ra rạp. Nhất là ở Việt Nam, rất khó để thành công đưa phim quay trở lại rạp một lần nữa khi đã trình chiếu lần đầu.

Bằng chứng cụ thể, phim Thiên thần hộ mệnh của Victor Vũ sau khi công chiếu trở lại lần hai, doanh thu đạt ở mức khiêm tốn (200 triệu đồng) trong tuần đầu tiên. "Quan trọng hơn là thiệt hại ở dòng vốn mà nhà đầu tư đã bỏ vào phim cũng như tâm lý các thành viên trong ê-kíp. Họ sẽ mất đi sự hào hứng khi bắt tay vào sản xuất những dự án điện ảnh mới cho năm kế tiếp", chuyên gia Nguyễn Phong Việt nhận định.

Hiện tại, phim Việt duy nhất giữ nguyên lịch phát hành vào cuối tháng 12 là Rừng thế mạng của đạo diễn Trần Hữu Tấn. Khi hai phim Việt kể trên đã rời khỏi đường đua, cơ hội được sắp suất chiếu của Rừng thế mạng trở nên nhiều hơn và tính cạnh tranh sẽ giảm.

Đó là ưu thế dành cho phim Việt duy nhất ra rạp vào thời điểm này. Để có thể đối đầu với bom tấn Spider-Man: No Way Home cùng các bộ phim nước ngoài khác sắp ra mắt, điều quan trọng nhất đối với Rừng thế mạng nằm ở chất lượng tác phẩm.

Chuyên gia phê bình phim nhận định dịch bệnh đã thay đổi thói quen về lựa chọn thời điểm đưa tác phẩm điện ảnh ra rạp định hình nhiều năm qua. Trước đây, nhà sản xuất trong nước thường đưa phim trình làng vào dịp Tết Nguyên đán, lễ hội.

Song trong bối cảnh hiện tại, thời điểm không quan trọng bằng việc dịch bệnh được kiểm soát và rạp phim hoạt động hết công suất. Anh Nguyễn Phong Việt nói không có tín hiệu lạc quan nào về việc phim Việt có thể mang lại doanh thu lớn, giải cứu phòng vé thời gian tới. Để có thể lấy lại thói quen ra rạp của khán giả, chỉ có thể trông chờ vào bom tấn Hollywood.

Bên cạnh những khó khăn luôn tồn tại cơ hội. Đây cũng dịp nền điện ảnh lắng xuống và có những tác phẩm chất lượng hơn dành cho khán giả.

Xuân Lan