Đến lúc cần xây dựng văn hoá thần tượng lành mạnh trong giới trẻ

Ngành giải trí châu Á trong năm vừa qua đã trải qua rất nhiều cú sốc về thần tượng. Mở đầu là bê bối đời tư của ca sĩ, diễn viên Trung Quốc Ngô Diệc Phàm. Anh vướng loạt cáo buộc hiếp dâm với trẻ vị thành niên, cưỡng dâm tập thể, sử dụng ma túy, môi giới mại dâm, lừa đảo các cô gái trẻ và có lối sống thác loạn.

Ngô Diệc Phàm đã bị tạm giam để phục vụ công tác điều tra và các chuyên gia pháp lý nhận định nam diễn viên này sẽ phải đối diện án tù từ 10 năm đến chung thân. Các kênh truyền thông hàng đầu tại Trung Quốc đồng loạt đăng bài chỉ trích và bày tỏ quan điểm: "Trước khi làm một người nổi tiếng, xin hãy làm người".

Tuy nhiên, một bộ phận fan cuồng mù quáng ra sức bảo vệ thần tượng. Họ thành lập "Hội bảo vệ Ngô Diệc Phàm", yêu cầu nhà chức trách trả tự do cho thần tượng của mình, cũng như đòi đổi quốc tịch, chuyển từ hâm mộ Ngô Diệc Phàm qua Lý Gia Hằng (tên thật của Ngô Diệc Phàm). Những fan cuồng này còn liên tục vào Weibo của nạn nhân bị Ngô Diệc Phàm cưỡng dâm, để công kích, phỉ báng và đe dọa.

Trong khi đó, tại Việt Nam, ca sĩ Trịnh Trần Phương Tuấn, nghệ danh Jack, vướng scandal tình ái có con riêng, "sở khanh", cùng lúc có mối quan hệ với nhiều cô gái. Scandal tình ái của Jack không có hồi kết khi không chỉ một mà đến 3 người cùng lên tiếng bóc phốt Jack trong một ngày.

Không thừa nhận những sai lầm của thần tượng, nhiều người hâm mộ vẫn tìm cách để ủng hộ đến mức mù quáng. Họ lợi dụng sự phát triển của các nền tảng mạng xã hội để "lên tiếng" thay cho thần tượng của mình.

Trên TikTok xuất hiện hàng loạt những clip kèm lời "động viên": "Nếu Jack có sai, chúng em sẽ sai cùng anh", "một ngày là thần tượng mãi mãi là thần tượng"; "Điều 1: Jack luôn đúng. Điều 2: Jack là số một. Điều 3: Jack đứng nhất, mọi thứ khác đều đứng sau...".

Một điều đáng lo ngại đó là phần lớn những người hâm mộ này mới chỉ đang học cấp 1, cấp 2. Việc hâm mộ và bảo vệ thần tượng bất chấp sai trái như vậy có thể ảnh hưởng lớn đến nhận thức, hành vi của lớp thế hệ trẻ. Thậm chí, không ít ý kiến cho rằng việc có con với thần tượng là "điều vinh hạnh", và Jack không có lỗi trong chuyện này.

Thậm chí, hiện nay, khái niệm “Thần tượng” của giới trẻ không chỉ còn là những ngôi sao trong làng giải trí, như: diễn viên, ca sĩ... hay trong các lĩnh vực như: y tế, khoa học, chính trị, thể thao... mà còn mở rộng đến những cá nhân không hề có chút tài năng, đóng góp gì cho xã hội, họ chỉ là những người bày ra các chiêu trò lố bịch, vi phạm đạo đức và bỗng nổi tiếng nhờ sự tung hô trên mạng xã hội.

Không những vậy, những con người đó còn làm ảnh hưởng tới suy nghĩ và hành động của giới trẻ. Qua đó, đã dấy lên những mối lo ngại về sự lệch lạc trong xu hướng “thần tượng” của giới trẻ.

Ngoài những “giang hồ mạng” còn xuất hiện những youtuber (người làm các video trên youtube) với những clip mang đủ tính chất nhảm nhí, bất chấp tất cả những chuẩn mực của xã hội để câu view, câu tương tác, tìm kiếm lượt share để kiếm tiền, như: “Thử thách 3 ngày ở nghĩa địa”, “tắm trong cocacola và kẹo mentos”, “doạ ma người đi đường”, “đánh trống trước cổng trường để lừa học sinh” hay những clip về cuộc sống giang hồ... nhiều video có tới 30 - 40 triệu lượt xem, chủ yếu lại là các em nhỏ, có độ tuổi từ 7-15.

Được biết, trung bình với 1.000 lượt xem, những youtuber đó sẽ kiếm về cho mình từ 0,3-0,7 USD, ngoài ra còn được thêm tiền nhờ chèn các quảng cáo vào trong các video. Chính vì thu nhập lớn như vậy khiến các chủ kênh youtube sẵn sàng bất chấp tất cả để thực hiện, miễn là có nội dung sốc, giật gân, độc dị để hút lượt xem. “Có lượt xem là có tiền”.

Cho dù những nội dung nhảm nhí, không có tính chất giáo dục lại được các thanh, thiếu niên và đặc biệt là các em nhỏ xem rất nhiều. Với sự bùng nổ của các ứng dụng, công nghệ thông tin nên giới trẻ sẽ chịu tác động không nhỏ từ những thông tin trên mạng xã hội và rất dễ bị ảnh hưởng tâm lý đám đông, thiếu định hướng.

Vì vậy khi những nhân vật, hành động mang tính bạo lực hoặc nhảm nhí không có tính chất giáo dục sẽ trở thành xu hướng thì sẽ dẫn đến nguy cơ bùng phát trên đường phố, các trật tự, các chuẩn mực của văn hóa, đạo đức, văn hóa ứng xử, văn hóa lối sống cũng sẽ bị kéo theo.

Thực chất, thần tượng một ai đó là một nhu cầu cơ bản trong cuộc sống và sẽ là một nét đẹp văn hóa nếu nó thúc đẩy người trẻ có suy nghĩ và hành động tích cực hơn, có tinh thần vươn lên trong cuộc sống.

Tuy nhiên trên thực tế, không phải người hâm mộ nào cũng đủ tỉnh táo để kiểm soát và điều chỉnh sự ngưỡng mộ thần tượng một cách tích cực để bản thân vươn lên, tiến bộ không ngừng.

Văn hóa thần tượng vẫn còn nhiều điều "gợn" khi có những tranh cãi về hiện tượng sùng bái điên cuồng, bắt chước, hùa theo những thói hư tật xấu của thần tượng và nghiêm trọng hơn là việc fan cuồng, fan quá khích đang ngày càng "trẻ hóa", với lứa tuổi cấp 1, cấp 2.

Nói về vấn đề trên nhà nghiên cứu văn hóa, Tiến sĩ Nguyễn Ánh Hồng (Học viện Báo chí và Tuyên truyền) cho biết, thần tượng là khi chúng ta tôn sùng, ngợi ca một nhân vật nào đó như một biểu tượng của sự chuẩn chỉnh. Thế nhưng, hiện nay, các bạn trẻ đang lệch chuẩn trong việc lựa chọn và phân biệt đâu là thần tượng.

Nếu trước kia trong văn hóa Việt Nam, thần tượng là những người đã anh dũng hy sinh cuộc đời của mình cho độc lập dân tộc. Họ là những anh hùng dân tộc, anh hùng trong lao động sản xuất, trong chiến đấu hoặc là các danh nhân văn hóa… thì bây giờ nhiều người trẻ lại quay sang tôn sùng những con người vi phạm luật pháp, những người đã gây nên những cơn bão trên mạng xã hội, làm cho giới trẻ mất phương hướng trong quan điểm, làm thay đổi cả lối sống nhận thức của người Việt.

Tiến sĩ Nguyễn Ánh Hồng cũng cho biết thêm, hiện nay, với sự bùng nổ của các ứng dụng, công nghệ thông tin nên giới trẻ sẽ chịu tác động không nhỏ từ những thông tin trên mạng xã hội và rất dễ bị ảnh hưởng tâm lý đám đông, thiếu định hướng.

Vì vậy khi những nhân vật, hành động mang tính bạo lực trở thành xu hướng thì sẽ dẫn đến nguy cơ bùng phát trên đường phố, văn hóa cộng đồng bị suy giảm, các trật tự, các chuẩn mực của văn hóa, đạo đức, văn hóa ứng xử, văn hóa lối sống cũng sẽ bị kéo theo.

Theo các chuyên gia, nếu thần tượng đem lại các hiệu ứng tích cực thì đó là việc tốt, đáng khuyến khích. Nhưng nếu thần tượng càng có hành vi ứng xử hay phát ngôn lệch chuẩn thì các fan sẽ càng có xu hướng bắt chước phong cách lệch chuẩn theo".

Trang cá nhân của những nghệ sĩ nổi tiếng có đến hàng triệu hay chục triệu người theo dõi, nên tầm ảnh hưởng của họ lên người hâm mộ là rất lớn. Để góp phần xây dựng văn hóa thần tượng lành mạnh, cần đặt vấn đề quản lý về tư cách, phẩm chất đạo đức, lối sống, trách nhiệm xã hội của các nghệ sĩ cũng như có những chế tài xử phạt nghiêm đối với những nghệ sĩ sai phạm.

Việc người hâm mộ ngày càng "trẻ hóa" ở lứa tuổi cấp 1, cấp 2 đã đặt ra yêu cầu đối với nhà trường và phụ huynh trong việc tuyên truyền và quản lý; trong đó phải đặc biệt hạn chế sự tiếp xúc của trẻ đối với thiết bị di động và các nền tảng mạng xã hội như: Facebook, Youtube, Instagram… khi còn nhỏ tuổi. Bên cạnh đó, cũng cần quan tâm đến tâm sinh lý của trẻ bởi đây là lứa tuổi dễ bị ảnh hưởng tâm lý nhất.

Xuân Lan