Chủ tịch Quốc hội: Vẫn có những nền tảng tốt để sớm trở lại trạng thái trước đại dịch

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cảm ơn các chuyên gia trong nước và quốc tế đã tham dự và đóng góp trách nhiệm, tâm huyết, thể hiện khát khao cống hiến, đóng góp cho đất nước, cho Quốc hội. Các ý kiến, đề xuất tại Tọa đàm là chất liệu quan trọng để các cơ quan của Quốc hội thẩm tra chính thức các báo cáo kinh tế, xã hội của Chính phủ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 2 tới.

Theo Chủ tịch Quốc hội, đây cũng là cơ sở để Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, nghiên cứu và triển khai các công việc thuộc thẩm quyền để cùng với Chính phủ và cả hệ thống chính trị sớm đưa đất nước vượt qua những khó khăn hiện nay.

Tin rằng những khó khăn hiện nay chỉ là trước mắt, tạm thời, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, chúng ta vẫn có những nền tảng tốt để có thể sớm trở lại trạng thái bình thường trước đại dịch. Với sự chung sức đồng lòng, chúng ta sẽ vượt qua những khó khăn, thách thức.

Cần đánh giá, dự báo được để có những chính sách phù hợp

Tổng hợp ý kiến tại Tọa đàm, Chủ tịch Quốc hội cho biết, các chuyên gia trong nước và quốc tế đều thống nhất nhận định: việc kiểm soát thành công đại dịch Covid – 19 và các giải pháp mạnh mẽ trong năm 2020 đã giúp Việt Nam ngăn chặn được sự suy giảm kinh tế, duy trì được tốc độ tăng trưởng 2,91% - một trong những mức tăng trưởng cao nhất thế giới và vẫn duy trì được trong nửa đầu năm 2021. Chúng ta cũng bảo vệ được sức khỏe, tính mạng của người dân.

Tuy nhiên sức khỏe của người dân, doanh nghiệp đang bị suy giảm đáng kể do tác động của biến chủng Delta khiến nhiều địa phương trong cả nước phải thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch nghiêm ngặt hơn.

Các chuyên gia cũng thống nhất đánh giá có 5 nguyên nhân khiến Việt Nam chuyển từ vị trí “ngôi sao” xuống nhóm nước có tốc độ tăng trưởng trung bình của thế giới trong năm nay như: tình hình y tế xấu đi; các chương trình tiêm chủng chậm ngay cả khi đã được tăng tốc trong thời gian gần đây; thực hiện các biện pháp hạn chế di chuyển nghiêm ngặt hơn; việc thực hiện các chính sách còn thiếu đồng bộ, thiếu linh hoạt khiến hiệu quả chống dịch chưa đạt như mong muốn; chính sách ứng phó về kinh tế có quy mô còn khiêm tốn, chính sách tiền tệ ở mức trung bình thấp, chính sách tài khóa chưa tham gia nhiều do nguồn lực còn hạn chế; các chương trình trợ giúp xã hội cũng còn hạn chế.

Nhận định về xu hướng thế giới cuối năm và những năm tới, WB và IMF đều dự báo tốc độ tăng trưởng từ 5,6 – 6% trong năm 2021. Tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội lưu ý, triển vọng kinh tế toàn cầu đang có sự phân hóa sâu sắc.

Nhóm các nước phục hồi mạnh, là những nước phát triển, chủ động được nguồn cung vaccine, đã đạt được miễn dịch cộng đồng và có tiềm lực kinh tế để thực hiện các gói chính sách hỗ trợ quy mô lớn, có những nước đã thực hiện chính sách “siêu nới lỏng” cả về tài chính và tiền tệ.

Nhóm thứ hai là các nước phục hồi chậm, có thể đối mặt với sự bùng phát trở lại của dịch Covid – 19 chủ yếu là các nước đang phát triển, các thị trường mới nổi, trong đó có Việt Nam do chưa chủ động được vaccine, quy mô, thực lực của nền kinh tế còn hạn chế.

Theo Chủ tịch Quốc hội, thực tế này càng cho thấy phải thực hiện cơ chế chia sẻ vaccine công bằng, bình đẳng trên phạm vi toàn cầu cho các nước nghèo hơn, khó khăn hơn.

Một vấn đề khác cũng được các chuyên gia đưa ra là, nguy cơ suy giảm tăng trưởng trong dài hạn. Đây là rủi ro kép. Thứ nhất là, chiến lược vaccine trên toàn cầu chậm hơn dự kiến và độ bao phủ không đồng đều. Thứ hai là, chính sách tài khóa, tiền tệ có thể bị thắt chặt hơn nếu các nước phát triển thắt chặt các chính sách này nhanh hơn dự kiến để đối phó với rủi ro gia tăng lạm pháp do áp dụng chính sách “siêu nới lỏng”.

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, đây là vấn đề mà Quốc hội và Chính phủ phải tính toán rất kỹ vì khi chúng ta bắt đầu phục hồi được thì các nước phát triển có thể đã thắt chặt chi tiêu để đối phó với những bất ổn vĩ mô. Nếu tăng trưởng kinh tế của các đối tác chiến lược, thành viên các Hiệp định thương mại tự do như CPTPP, RCEP, EVFTA… chững lại, hoặc suy giảm sẽ ảnh hưởng tới sự phục hồi của Việt Nam.

Do đó, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh “không thể lạc quan một chiều được”, phải đánh giá, dự báo được để có những chính sách phù hợp.

Phải có một Chương trình tổng thể về phục hồi kinh tế trong và sau đại dịch

Trong thời gian tới, các chuyên gia thống nhất cho rằng, Việt Nam cần tiếp tục kiên định mục tiêu kép nhưng có ưu tiên về thời điểm, địa bàn cụ thể đối với phòng, chống dịch và phát triển kinh tế. Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, Bộ Chính trị đã có kết luận rất rõ về vấn đề này, trong đó, khẳng định kiên trì thực hiện mục tiêu kép nhưng ưu tiên mục tiêu nào phụ thuộc vào diễn biến của dịch bệnh, ở những địa bàn cụ thể, trước mắt tập trung ưu tiên nhiều hơn cho phòng, chống dịch, đặt sức khỏe của người dân lên trên hết và trước hết.

“Chúng ta vẫn đang đi theo đúng quan điểm này. Đường hướng của Việt Nam là rất rõ”, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ.

Chủ tịch Quốc hội nhất trí với các chuyên gia về việc phải tập trung đẩy nhanh chiến lược tiêm chủng vaccine, xét nghiệm, đây là điều kiện tiên quyết để kiểm soát đại dịch, giảm thiểu thiệt hại về kinh tế, xã hội. Trong đó, nhiều ý kiến cho rằng, bản thân các giải pháp kiểm soát dịch bệnh cũng phải tiết kiệm, hiệu quả. Vẫn cần tiếp tục giãn cách và có hạn chế di chuyển nhưng phải thông minh hơn, áp dụng công nghệ, linh hoạt, đồng bộ, nhất quán, chủ động.

Theo Chủ tịch Quốc hội, đây là vấn đề liên quan đến quản trị quốc gia, phân quyền, ủy quyền, liên kết vùng như thế nào, tức là phải thay đổi về cách thức và sách lược.

Cùng với đó, cần tiếp tục hỗ trợ cả về chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ theo hướng cân bằng hơn. Chính sách tài khóa cần hỗ trợ nhiều hơn cho phục hồi kinh tế, xã hội theo hướng có thể tăng chi cho y tế; hỗ trợ bằng tiền mặt nhiều hơn cho người dân; hỗ trợ lãi suất có mục tiêu, có địa chỉ cho doanh nghiệp… Chủ tịch Quốc hội cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã giao Chính phủ tính toán các biện pháp này.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh giải pháp về đầu tư công, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, muốn giải ngân đầu tư công hiệu quả thì trước hết phải chuẩn bị tốt đầu tư công, thực hiện giao vốn, đây là “cứu cánh” cho giai đoạn tới. Cùng với đó, cần đẩy mạnh cổ phần hóa và thoái vốn để tăng thu ngân sách và thu hút được nhiều nhà đầu tư để tái cơ cấu doanh nghiệp, tái cơ cấu nền kinh tế hiệu quả hơn.

Các chuyên gia cũng khuyến nghị tăng cường các chính sách trợ giúp xã hội, nhất là trợ giúp các nhóm dễ tổn thương để làm chậm lại và khắc phục sự gia tăng của tình trạng bất bình đẳng xã hội do tác động của đại dịch Covid – 19.

Chủ tịch Quốc hội nhất trí đề xuất của các chuyên gia về sự cần thiết phải có một Chương trình tổng thể về phục hồi kinh tế trong và sau đại dịch, có sự phân chia giai đoạn cụ thể để có chính sách phù hợp. Trong đó, cần đẩy mạnh hệ sinh thái khởi nghiệp, hệ sinh thái cho chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, chuyển sang tăng trưởng xanh, đẩy mạnh tái cấu trúc nền kinh tế; rà soát tăng cường năng lực quản trị quốc gia và năng lực thực thi chính sách từ Trung ương đến địa phương.

Tìm điểm cân bằng tối ưu giữa y tế và phát triển kinh tế, xã hội

Về mô hình phòng, chống dịch, Chủ tịch Quốc hội cho biết, Tổ chức Y tế thế giới và nhiều nhà khoa học hàng đầu thế giới đều nhận định chưa thể khắc phục được ngay dịch Covid – 19 trong năm 2021-2022 mà có thể kéo dài, phục thuộc vào nhiều yếu tố, nhất là tốc độ tiêm chủng vaccine và hiệu quả của vaccine trước những biến chủng mới của virus Sart – Cov - 2… Ngày càng có nhiều nước chuyển sang mô hình thích ứng, sống chung an toàn với dịch Covid - 19, chuyển từ các biện pháp đóng cửa biên giới, giãn cách, phong tỏa, truy vết là chính sang các biện pháp tăng nhanh tiêm chủng vaccine, giảm tỷ lệ tử vong… Điều kiện tiên quyết là phải đạt tỷ lệ tiêm chủng từ 60 - 70%, hạ tầng y tế khá phát triển và sẵn sàng cao, ý thức của người dân và cộng đồng ứng phó với đại dịch.

Về một số bài học của quốc tế có thể gợi ý chính sách cho Việt Nam, các chuyên gia cho rằng, mục tiêu xuyên suốt là bảo vệ sức khỏe nhân dân cả về thể chất và tinh thần; đồng thời duy trì linh hoạt các hoạt động kinh tế xã hội bình thường ở mức độ tối đa có thể trong điều kiện có dịch bệnh. Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, thực chất ở đây là tìm điểm cân bằng tối ưu giữa y tế và phát triển kinh tế, xã hội, áp dụng linh hoạt theo thời điểm, địa điểm, diễn biến của dịch, không nhất thiết phải trên diện rộng và phải có lộ trình, mở dần nhưng có kiểm soát để vừa bảo vệ thành quả chống dịch vừa phục hồi được kinh tế.

Để thực hiện được mô hình này thì có 3 điều kiện: một là, ý thức của người dân và cộng đồng, nhất là ý thức tự bảo vệ sức khỏe; hai là, tiêm chủng vaccine và năng lực của hệ thống y tế; ba là, sự linh hoạt, không cứng nhắc, kịp thời điều chỉnh và thích ứng với diễn biến của dịch bệnh, tính toán kỹ lưỡng bài toán giữa lợi ích và chi phí, trong đó có lợi ích về kinh tế, y tế, xã hội, chính trị, không để đứt gãy chuỗi sản xuất… Cần có khung chính sách được nghiên cứu, thảo luận kỹ lưỡng, thấu đáo, quyết định một cách quyết đoán và tổ chức thực hiện nhất quán từ trên xuống dưới.

Cùng với đó, cần coi trọng vai trò của công nghệ và dữ liệu khoa học, dữ liệu về dịch tễ học. Cần có lộ trình mở cửa nền kinh tế phù hợp trên cơ sở tỷ lệ tiêm chủng vaccine, không mở cửa ồ ạt, đồng đều mà có lộ trình, có điều kiện cho từng ngành, lĩnh vực, đối tượng cá nhân và doanh nghiệp. Chống dịch và phát triển kinh tế phải hết sức chú trọng khía cạnh xã hội và tâm lý của người dân. Nới lỏng có chọn lọc một số hoạt động xã hội để hạn chế sức ép về xã hội.

Chuyển sang thích ứng với Covid và khôi phục kinh tế vào cuối năm 2021

Về điều hành vĩ mô trong thời gian tới, các chuyên gia cho rằng, cần vận dụng linh hoạt, sáng tạo mục tiêu kép trong điều kiện bình thường mới, trong đó, mục tiêu xuyên suốt là bảo vệ sức khỏe của người dân là trên hết và trước hết. Nhiều ý kiến cho rằng, cuối năm 2021 có thể chuyển sang giai đoạn thích ứng với Covid, khôi phục kinh tế, xã hội với lộ trình và bước đi cụ thể, tạo nền tảng và bước đi vững chắc cho phục hồi kinh tế trong năm 2022 và các năm tiếp theo.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh, để thích ứng với Covid – 19 phải sử dụng tổng hợp các chính sách, phương thức, cách làm, biện pháp phù hợp trên cơ sở chủ động, khoa học, sáng tạo để đạt hiệu quả cao hơn cả trong phòng, chống dịch và phục hồi kinh tế.

Dự báo dịch bệnh còn kéo dài nên các chính sách, biện pháp phòng, chống dịch và thích ứng với diễn biến của dịch bệnh cần tính đến tác động lâu dài; xử lý hài hòa các mối quan hệ giữa y tế và kinh tế, xã hội, trong đó nhấn mạnh y tế là trụ cột, khoa học công nghệ là then chốt, kinh tế là nền tảng và bảo đảm an sinh xã hội, giữ vững ổn định chính trị xã hội là nhiệm vụ thường xuyên.

Đồng tình với các quan điểm này, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, các chính sách, biện pháp thích ứng với đại dịch phải dựa trên cơ sở khoa học, thận trọng, kỹ lưỡng, đánh giá tổng thể và có lộ trình thực hiện phù hợp. Huy động phân bổ nguồn lực xã hội cho công tác phòng, chống dịch phải có trọng tâm, trọng điểm, đúng mục tiêu, đúng đối tượng, tiết kiệm và hiệu quả, dự báo được những tác động lâu dài. Cùng với đó là trách nhiệm của người dân, cộng đồng, tiêm chủng vaccine, chuẩn bị thuốc điều trị.

Tranh thủ tối đa việc thích ứng để làm động lực cho việc hoàn thiện thể chế. Tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng bền vững, bao trùm, nhất là chuyển mạnh sang số hóa. Hạ tầng số hiện đại cộng với niềm tin số là thời cơ để các nước bứt phá.

Từ đó, phải đẩy mạnh số hóa, xanh hóa nền kinh tế, hiện đại hóa nền y tế, cải thiện năng lực quản trị quốc gia, quản trị doanh nghiệp… Trên cơ sở đó có kế hoạch và giải pháp cụ thể cho năm 2021-2022 và tính toán những biện pháp lâu dài cho giai đoạn tới.

Chủ tịch Quốc hội cũng ghi nhận và đánh giá cao khuyến nghị của các chuyên gia về việc Quốc hội cần tăng cường hơn nữa năng lực hoàn thiện thể chế, nhất là thể chế cho tăng trưởng xanh, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, các mô hình kinh tế mới…

Tăng cường giải trình tại các Ủy ban của Quốc hội để đồng hành hiệu quả nhất với Chính phủ, Thủ tướng trong công tác phòng, chống dịch, dưới sự lãnh đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và huy động tối đa sức mạnh của cả hệ thống chính trị.

Tăng cường giám sát để bảo đảm công khai, minh bạch trong quá trình ban hành chính sách và thực thi chính sách, nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động của Tổ thường trực của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phòng, chống Covid – 19 để hoàn thiện thể chế, kiến tạo phát triển trong giai đoạn đặc biệt hiện nay.

Chủ tịch Quốc hội khẳng định, các ý kiến tại Tọa đàm sẽ được các Ủy ban của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ được nghiên cứu kỹ lưỡng trong quá trình thẩm tra, xem xét, quyết định các chính sách phát triển kinh tế - xã hội.

Ngọc Mai