Chánh án TANDTC báo cáo Quốc hội công tác Tòa án nhiệm kỳ 2016-2021

Hoàn thành vượt chỉ tiêu Quốc hội giao

Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, trong nhiệm kỳ qua, mặc dù số lượng công việc tăng (bình quân mỗi năm tăng khoảng 8%) với tính chất phức tạp, quy mô lớn và phải thực hiện nghiêm việc tinh giản biên chế, nhưng các Tòa án đã không ngừng đổi mới, triển khai nhiều biện pháp đột phá, sáng tạo hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ Quốc hội giao và đạt được nhiều kết quả nổi bật.

Các Tòa án đã thụ lý 2.433.631 vụ việc, đã giải quyết được 2.375.983 vụ việc, đạt tỷ lệ 97,6% (so với nhiệm kỳ trước, thụ lý tăng 624.551 vụ việc, đã giải quyết tăng 594.573 vụ việc). Chất lượng xét xử tiếp tục được bảo đảm và có nhiều tiến bộ. Tỷ lệ bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan hàng năm đều dưới 1,5%, đạt chỉ tiêu Nghị quyết của Quốc hội.

Đặc biệt, Tòa án các cấp đã xét xử các vụ án hình sự đạt tỷ lệ 99,5%; giải quyết các vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh thương mại và lao động đạt tỷ lệ 97,3%; xét xử các vụ án hành chính đạt tỷ lệ 89,3%, vượt chỉ tiêu Nghị quyết của Quốc hội. Việc xét xử các vụ án hình sự bảo đảm đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không để xảy ra trường hợp nào kết án oan người không có tội. Việc giải quyết, xét xử các vụ việc dân sự, vụ án hành chính bảo đảm khách quan, đúng pháp luật.

Tòa án cũng đã tổ chức xét xử các vụ án tham nhũng, chức vụ, kinh tế được Đảng, Nhà nước và nhân dân đánh giá cao, dư luận đồng tình, ủng hộ.

Tòa án các cấp đã đưa ra xét xử nghiêm 7.463 vụ án tham nhũng, chức vụ, kinh tế nghiêm trọng, phức tạp với 14.540 bị cáo và áp dụng hình phạt tương xứng với tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội; nghiêm khắc đối với người chủ mưu, cầm đầu, lợi dụng chức vụ chiếm đoạt tài sản của Nhà nước. Đã áp dụng các biện pháp thu giữ, tạm giữ, kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản để thu hồi hàng chục nghìn tỷ đồng theo đúng quy định của pháp luật.

Đối với đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, đơn thư khiếu nại, tố cáo Tòa án đã tập trung nguồn lực, để nâng cao chất lượng giải quyết.

Cụ thể, Tòa án nhân dân đã giải quyết 36.042 đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, đạt tỷ lệ 83,7%, vượt chỉ tiêu Nghị quyết của Quốc hội (so với nhiệm kỳ trước, thụ lý tăng 7.503 đơn, đã giải quyết tăng 5.268 đơn). Đã đề ra nhiều giải pháp để đẩy nhanh tiến độ và nâng cao chất lượng giải quyết, do đó, tỷ lệ giải quyết đơn trong những năm gần đây có nhiều tiến bộ, năm sau luôn đạt cao hơn năm trước. Các Tòa án đã giải quyết 26.770 đơn khiếu nại quyết định tố tụng và hành vi tố tụng, đạt tỷ lệ 98,8%. Việc giải quyết tuân thủ đúng thủ tục, thời hạn, bảo đảm có căn cứ, khách quan, thận trọng.

Nỗ lực xây dựng và hoàn thiện thể chế, cải cách tư pháp mạnh mẽ

Bên cạnh đó, Tòa án nhân dân tối cao cũng đã không ngừng nỗ lực trong công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế. Đã chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan xây dựng hơn 60 dự án luật, pháp lệnh. Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành 24 nghị quyết hướng dẫn áp dụng các đạo luật quan trọng; Chánh án Tòa án nhân dân tối cao ban hành 05 Thông tư. Ngoài ra, đã phối hợp xây dựng, ban hành 19 Thông tư liên tịch. Ban hành 05 tập Giải đáp và 03 công văn thông báo kết quả giải đáp trực tuyến về nghiệp vụ.

Đến nay TANDTC cũng đã công bố được 39 án lệ; nghiên cứu xây dựng 03 cuốn “Án lệ và Bình luận” và Giáo trình “Án lệ và thực tiễn xét xử”; vận hành có hiệu quả Trang tin điện tử về án lệ với nhiều nội dung phong phú. Mặc dù việc phát triển án lệ mới đang ở giai đoạn đầu nhưng đã có những án lệ được Chánh án Tòa án tối cao nhiều nước đánh giá đạt trình độ quốc tế, mở ra thời kỳ mới về phát triển án lệ. Tăng cường áp dụng án lệ trong xét xử. Nhiệm kỳ qua đã có hơn 1000 vụ án viện dẫn án lệ trong xét xử. Bước đầu đã hình thành kỹ năng và tập quán áp dụng án lệ trong xét xử như xu thế chung của thế giới.

Thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về việc thi hành Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Tòa án nhân dân tối cao đã triển khai thành lập hệ thống Tòa án 04 cấp, hoạt động của 04 cấp Tòa án dần dần đi vào ổn định, nề nếp và phát huy tác dụng của mô hình tổ chức Tòa án mới.

Việc tổ chức phiên tòa xét xử theo tinh thần cải cách tư pháp cũng được Tòa án chú trọng. Các phiên tòa theo tinh thần cải cách tư pháp được chỉ đạo đổi mới theo hướng công tác xét xử phải tuân thủ pháp luật, đảm bảo nguyên tắc tranh tụng. Hội đồng xét xử thực hiện đầy đủ các quyền năng pháp lý và chú trọng khắc phục sai sót. Các Thẩm phán đã nhận thức sâu sắc hơn tranh tụng là con đường đi đến công lý nên đã thực hiện nghiêm Chỉ thị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao về việc không hạn chế thời gian tranh tụng, ghi nhận hết các vấn đề tranh tụng và căn cứ vào kết quả tranh tụng để đưa ra phán quyết. Những kiến nghị của Tòa án không chỉ khắc phục sai sót của các cơ quan tiến hành tố tụng mà còn khắc phục kẽ hở trong cơ chế, chính sách quản lý vĩ mô và thực thi pháp luật của cơ quan nhà nước, chính vì vậy chất lượng xét xử không ngừng được nâng lên. Qua hoạt động xét xử đóng góp của Tòa án trong quản lý điều hành đất nước ngày càng thiết thực, rõ ràng.

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành các thông tư quy định về phòng xử án và quy chế tổ chức phiên tòa để bố trí lại vị trí ngồi của những người tiến hành tố tụng và những người tham gia tố tụng; xây dựng tiêu chí, yêu cầu cụ thể của phiên tòa theo tinh thần cải cách tư pháp; quy định về việc tổ chức phòng xét xử thân thiện khi xét xử các vụ việc gia đình và người chưa thành niên; bố trí kinh phí để trang bị cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các phòng xét xử. Đến nay, mô hình phòng xét xử mới đã được triển khai sâu rộng, phù hợp với xu thế chung của quốc tế. Qua đó bảo đảm cho các chủ thể tham gia tố tụng bình đẳng và thực hiện đầy đủ quyền, nghĩa vụ theo đúng mô hình tranh trụng; bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên; Tòa án nhân dân tối cao đã tiến hành thí điểm và sau đó triển khai trên toàn quốc trang phục xét xử thống nhất của Thẩm phán, tạo nên diện mạo mới cho Thẩm phán, đề cao tính uy nghiêm của nền tư pháp nước nhà.

TANDTC cũng đã đề xuất Quốc hội thông qua Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án và khẩn trương tổ chức thực hiện.

Trước khi thông qua dự án luật này, Tòa án đã tổ chức thành công thí điểm đổi mới, hòa giải, đối thoại trong giải quyết các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính tại 16 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Trên cơ sở đó, đã đề xuất và được Quốc hội chấp thuận xây dựng và ban hành Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án. Triển khai, tổ chức tập huấn, chuẩn bị các điều kiện cần thiết để thực hiện Luật, đưa Luật vào cuộc sống từ ngày 01/01/2021. Đến nay, Tòa án đã bổ nhiệm được gần 2000 Hòa giải viên tại 49 tỉnh, thành. Luật này có hiệu lực sẽ hình thành nên cơ chế mới để giải quyết hòa thuận, hiệu quả những mâu thuẫn, tranh chấp phát sinh trong đời sống, xã hội mà không phải xét xử, tiết kiệm nguồn lực xã hội, đem lại lợi ích thực chất cho người dân, góp phần xây dựng Tòa án nhân dân trong sạch, vững mạnh.

Đã công bố hơn 600.000 bản án

Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh: TANDTC cũng đã triển khai nhiều giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác xét xử.

Đó là, tổ chức các Hội nghị trực tuyến tập huấn về kỹ năng viết bản án, quyết định cho Thẩm phán và các chức danh tư pháp của Tòa án nhân dân các cấp; rút kinh nghiệm đối với những sai sót trong việc viết bản án, quyết định của Thẩm phán; xây dựng các giáo trình đào tạo chuyên sâu về kỹ năng viết từng loại bản án, quyết định. Cùng với đó, ban hành các Nghị quyết về các biểu mẫu trong tố tụng dân sự và tố tụng hành chính; về thể thức và kỹ thuật trình bày các văn bản tố tụng; ban hành các bản án mẫu để các Thẩm phán tham khảo trong quá trình xét xử.

Tiếp đến là việc công khai bản án, quyết định của Tòa án trên Cổng thông tin điện tử Tòa án nhân dân được các Tòa án trong toàn quốc thực hiện nghiêm túc, thực chất, có hiệu quả và đến nay đã dần đi vào nề nếp với chất lượng các bản án ngày càng tốt hơn. Đã công bố được hơn 600.000 bản án, quyết định trên Internet. Thu hút sự quan tâm của Nhân dân với tổng lượng truy cập để tìm hiểu về các bản án hơn 22 triệu lượt người và hàng chục triệu ý kiến bình luận, góp ý đối với các bản án, quyết định. Qua đó đề cao trách nhiệm của Thẩm phán, nâng cao chất lượng xét xử, tạo cơ chế để nhân dân giám sát hoạt động tư pháp.

Tòa án nhân dân tối cao đã hướng dẫn thành lập bộ phận hành chính tư pháp tại các Tòa án; đổi mới quy trình, thủ tục xử lý công việc của bộ phận hành chính tư pháp, đảm bảo đơn giản hóa các bước, thủ tục; triển khai “mô hình hành chính tư pháp một cửa”; xây dựng phần mềm ứng dụng trong thí điểm tiếp nhận, xử lý đơn khởi kiện, thụ lý các loại vụ việc qua mạng; phân công Thẩm phán xét xử, giải quyết các loại vụ án; theo dõi phần mềm quản lý án,...

Ngoài ra, Tòa án cũng đã đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn chuyên môn nghiệp vụ; Thường xuyên tổ chức tòa rút kinh nghiệm theo yêu cầu cải cách tư pháp để các Thẩm phán nâng cao tinh thần trách nhiệm, tích lũy kiến thức, kinh nghiệm xét xử, qua đó, tự đào tạo, tự học tập thông qua việc rút kinh nghiệm từ chính thực tiễn xét xử, giải quyết các loại vụ việc; Tăng cường và gắn kết công tác xây dựng chỉnh đốn đảng với xây dựng ngành;

Sắp xếp, tổ chức bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; tăng cường thanh tra, kiểm tra đề cao kỷ cương, kỷ luật công vụ. Đội ngũ cán bộ Tòa án các cấp tiếp tục được xắp xếp, tinh ngọn. Tòa án các cấp đã tinh giản đủ 10% biên chế theo Nghị quyết số 39-NQ-TW của Ban Chấp hành Trung ương. Hoàn thành Đề án vị trí việc làm và Đề án tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của Tòa án nhân dân. Đã thành lập 38 Tòa gia đình và người chưa thành niên tại các Tòa án nhân dân cấp tỉnh.

Tổ chức thành công các kỳ thi tuyển chọn, nâng ngạch Thẩm phán, chuyên viên, chuyên viên chính. Công tác quy hoạch, tuyển dụng, điều động, luân chuyển, biệt phái, bồi dưỡng, đào tạo đội ngũ cán bộ được thực hiện có hiệu quả. Chế độ, chính sách đối với công chức, viên chức và người lao động được thực hiện kịp thời, đúng pháp luật. Hoạt động giám sát đối với Thẩm phán được tăng cường. Công tác thanh tra, kiểm tra luôn được tiến hành thường xuyên với hình thức, nội dung đa dạng để xử lý nghiêm các hành vi vi phạm; kịp thời khen thưởng các tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc. Trong nhiệm kỳ đã thành lập 68 đoàn kiểm tra tiến hành công tác kiểm tra xét xử tại các Tòa án nhân dân cấp cao, 95 lượt Tòa án nhân dân cấp tỉnh và 220 lượt Tòa án nhân dân cấp huyện để phát hiện, xử lý nghiêm, rút kinh nghiệm, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong hoạt động của các Tòa án....

Đặc biệt, trong bối cảnh dịch bệnh diễn biến phức tạp, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành các văn bản, Chỉ thị nhằm tăng cường xét xử các vụ án liên quan đến dịch Covid-19; các Tòa án một mặt hoãn giãn xét xử để thực hiện giãn cách xã hội, một mặt đưa ra xét xử kịp thời, xét xử theo thủ tục rút gọn và tuyên án nghiêm khắc nhiều bị cáo liên quan đến phòng chống dịch bệnh COVID-19, góp phần tích cực vào công tác phòng chống dịch bệnh hiện nay.

Thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về đầu tư xây dựng trụ sở, nhiệm kỳ qua, Tòa án đã hoàn thành đầu tư, xây dựng trụ sở mới trụ sở Tòa án nhân dân tối cao, trụ sở 03 Tòa án nhân dân cấp cao, 21 trụ sở Tòa án nhân dân cấp tỉnh, 49 trụ sở Tòa án nhân dân cấp huyện. Các công trình của Tòa án uy nghi, tạo ra diện mạo mới, chấm dứt thời kỳ các Tòa án cấp huyện đi thuê trụ sở, cải thiện đáng kể điều kiện làm việc của toàn hệ thống.

Hoàn thành việc đầu tư, ứng dụng công nghệ thông tin, trong các hoạt động của Tòa án. Đã xây dựng đưa vào sử dụng hệ thống truyền hình trực tuyến tới gần 800 điểm cầu đến Tòa án cấp huyện và Tòa án Quân sự cấp quân khu. Nhiều phần mềm được đưa vào sử dụng như: hệ thống gửi, nhận đơn khởi kiện, tài liệu, chứng cứ và cấp tống đạt, thông báo văn bản tố tụng của Toà án qua mạng; cho phép thí điểm xét xử các vụ án hành chính qua mạng, góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác chỉ đạo, điều hành, tạo môi trường làm việc hiện đại, thuận tiện, mỗi năm đã tiết kiệm hàng chục tỷ đồng cho ngân sách do không phải hội họp và đào tạo, bồi dưỡng theo hình thức tập trung, đặt cơ sở bước đầu để xây dựng tòa án điện tử như cam kết của Hội đồng Chánh án Asean...

Một sự kiện đặc biệt trong giai đoạn 2016-2021 là TANDTC đăng cai và tổ chức thành công nhiều Hội nghị quốc tế quan trọng, nhất là các kỳ họp của Hội đồng Chánh án các nước Asean nhiệm kỳ 2016-2020. Đảm nhận tốt vai trò Chủ tịch Hội đồng Chánh án Asean, phân công Thẩm phán Việt Nam là Trọng tài viên quốc tế tham gia tòa trọng tài thường trực quốc tế PCA (tại Hà Lan), tạo nên uy tín, vị thế của Tòa án Việt Nam trong các thiết chế tư pháp quốc tế.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, hoạt động của các Tòa án cũng còn một số hạn chế, thiếu sót đã được nêu cụ thể trong Báo cáo chính gửi Quốc hội. Nguyên nhân là do: số lượng các loại vụ việc mà Tòa án phải thụ lý, giải quyết tiếp tục gia tăng với tính chất ngày càng phức tạp (tăng 624.551 vụ việc so với nhiệm kỳ trước). Số lượng đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm rất lớn, trong khi số lượng cán bộ, Thẩm phán chưa đủ để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Chế độ chính sách đối với cán bộ, Thẩm phán còn chưa thu hút được nguồn nhân lực chất lượng cao vào công tác tại Tòa án…

6 nhiệm vụ trọng tâm thời gian tới

Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, thời gian tới, hệ thống Tòa án sẽ tập trung triển khai thực hiện 6 nhiệm vụ trọng tâm.

Thứ nhất, quán triệt và thực hiện nghiêm Nghị quyết Đại hội XIII và các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội về công tác tư pháp và cải cách tư pháp.

Thứ hai, đẩy nhanh tiến độ và nâng cao chất lượng giải quyết, xét xử các loại vụ việc.

Thứ ba, tăng cường xây dựng thể chế và bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật.

Thứ tư, chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ Tòa án tinh gọn, liêm chính; đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng. Đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng; kết hợp chặt chẽ công tác xây dựng Đảng với xây dựng Tòa án trong sạch, vững mạnh; thực hiện nghiêm các quy định về trách nhiệm của cán bộ, công chức trong thực thi công vụ.

Thứ năm, tiếp tục ứng dụng công nghệ thông tin; cải cách thủ tục hành chính-tư pháp; xây dựng Tòa án điện tử.

Thứ sáu, tăng cường, chủ động mở rộng các hoạt động hợp tác quốc tế. Tích cực tìm kiếm nguồn hỗ trợ nước ngoài cho các hoạt động của Tòa án. Làm tốt công tác tương trợ tư pháp. Nghiên cứu, đề xuất phương án đào tạo cán bộ phục vụ hội nhập quốc tế.

Mai Thoa