Ngang ngược, TQ tuyên bố “quyết không thực hiện” phán quyết của PCA

Tại phiên thứ năm ngày làm việc thứ hai Hội thảo Quốc tế với chủ đề “An ninh và Phát triển biển: Hợp tác quốc tế và chia sẻ kinh nghiệm Á-Âu” do Học viện Ngoại giao (DAV) và Phái đoàn EU tại Việt Nam tổ chức tại Hạ Long chiều 10/6, các đại biểu tranh luận về cách thức áp dụng luật quốc tế và việc giải quyết các tranh chấp thông qua Tòa Trọng tài (PCA) thành lập theo Phụ lục VII của Công ước LHQ về Luật biển (UNCLOS).

Các học giả, đại biểu quốc tế tại Hội thảo Quốc tế An ninh và Phát triển biển: Hợp tác quốc tế và chia sẻ kinh nghiệm Á-Âu

Trung Quốc: PCA “đi ngược lại nguyên tắc thượng tôn pháp luật” (?)

Đưa ra các lập luận nhằm bác bỏ tính hợp pháp của phán quyết từ Tòa Trọng tài, đại biểu Trung Quốc lớn tiếng tuyên bố, “hoàn toàn có quyền từ chối” tham gia Tòa trọng tài thường trực thành lập theo Phụ lục VII của UNCLOS để xem xét vụ kiện của Philippines; đồng thời ngang ngược khẳng định “sẽ không thực hiện phán quyết!”.

Lý do mà do đại diện Trung Quốc đưa ra là, Tòa trọng tài đã “xâm phạm” cái mà Bắc Kinh gọi là “quyền và lợi ích hợp pháp” của Trung Quốc (?), và “đi ngược lại nguyên tắc thượng tôn pháp luật” (?).

Tuy nhiên, các lập luận này vấp phải sự phản đối của các đại biểu tại hội thảo.

Hội thảo đã nhấn mạnh tầm quan trọng của UNCLOS nói chung và cơ chế giải quyết của Công ước nói riêng.

Các đại biểu nhấn mạnh đến tính ràng buộc của Trọng tài theo Phụ lục VII. Bản thân Trọng tài đã có kết luận rất rõ ràng và bác bỏ các lập luận phản đối của Trung Quốc. Cũng chính Trung Quốc đã từ chối cơ hội đóng góp vào sự khách quan và công bằng của Trọng tài.

Tòa án: giải pháp hòa bình và công bằng

Hội thảo nhấn mạnh đến sự cần thiết phải có một cơ chế an ninh tập thể. Trong đó, bài học về mô hình an ninh tập thể ở châu Âu được thảo luận và đề xuất khả năng áp dụng ở châu Á. Tuy nhiên, một số đại biểu nhận định quá trình hình thành cơ chế an ninh tập thể cần có thời gian, thông qua trao đổi trực tiếp, liên tục và thực chất giữa các chủ thể liên quan, trong đó cần tận dụng vai trò của ASEAN và các cơ chế mà ASEAN là trung tâm hiện nay.

Trình bày tham luận tại Hội thảo,  GS. Erik Franck - thành viên Tòa trọng tài, Trưởng khoa Luật pháp châu Âu và Quốc tế, Đại học Tự do Bỉ - cho rằng, ASEAN với tư cách là một tổ chức quốc tế có thể tham khảo mô hình của EU, trở thành một chủ thể của quan hệ quốc tế, một thành viên của UNCLOS. Theo hướng phát triển này, ASEAN sẽ hội nhập sâu hơn về luật pháp và sử dụng luật pháp là công cụ để thúc đẩy hợp tác và giải quyết tranh chấp.

Trong khi đó, TS. Raul C. Pangalangan - Thẩm phán Tòa án Hình sự quốc tế tại The Hague, Hà Lan - nhận định, tỉ lệ sử dụng tòa án công lý và trọng tài quốc tế để giải quyết tranh chấp ở châu Á là thấp so với các khu vực khác.

Lý do cơ bản mà TS. Pangalangan đưa ra là, bên cạnh các rào cản văn hóa và lịch sử, trở ngại thực sự với các quốc gia châu Á chính là sự thiếu tin tưởng và thiếu cam kết với các nguyên tắc của luật pháp quốc tế của các cơ quan, bộ, ngành, các nhà hoạch định chính sách trong nội bộ các nước.

Do đó, theo TS. Pangalangan, để sử dụng tòa án quốc tế hiệu quả, các quốc gia cần chú trọng đào tạo, tăng cường năng lực của các luật sư trong nước để sử dụng trong các phân xử quốc tế.

Mặc dù vậy, ông cũng thừa nhận, sử dụng tòa án không phải lúc nào cũng là “lựa chọn hoàn hảo” nhưng đó là giải pháp hòa bình và công bằng. Từ khía cạnh pháp luật, vấn đề không phải là “ai thắng, ai thua” mà là tiến trình khách quan để tiến tới phán quyết công bằng và hợp lý.

Kết thúc hai ngày làm việc từ 9-10/6, đã có hơn 20 tham luận và trên 250 ý kiến thảo luận đã được trình bày tại Hội thảo. Điểm nhấn xuyên suốt của các phiên thảo luận của hội thảo là ý chí chính trị, các biện pháp xây dựng lòng tin và tôn trọng các quy tắc, chuẩn mực pháp lý quốc tế, tôn trọng lẫn nhau là chìa khoá để vượt qua những khác biệt về yêu sách chủ quyền, vùng biển, khoảng cách về năng lực ứng phó để hợp tác nhằm bảo vệ không gian biển, không gian sinh tồn chung của các quốc gia.

Nhật Minh