Xây dựng tổ chức TAND phải bảo đảm được nguyên tắc độc lập xét xử

Tại phiên họp quan trọng này, Bí thư Trung ương Đảng, Chánh án TANDTC Trương Hoà Bình trình bày Tờ trình về Dự án Luật Tổ chức TAND (sửa đổi) trình Quốc hội. Theo đó, Ban soạn thảo đã tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để hoàn thiện Luật Tổ chức TAND (sửa đổi). Tuy nhiên, còn một số nội dung Ban soạn thảo tiếp tục xin ý kiến của Quốc hội. Cụ thể, về tổ chức TAND sơ thẩm khu vực trong TAND, có ý kiến nên thành lập TAND sơ thẩm theo đơn vị hành chính cấp huyện. Tuy nhiên, TANDTC đồng tình với phương án thành lập TAND sơ thẩm khu vực bởi, do nhu cầu thành lập mới các đơn vị hành chính cấp huyện, dẫn tới việc đầu tư cơ sở vật chất, tăng cường nguồn lực cho TAND cấp huyện là một thách thức lớn. Trong khi đó, có một số TAND cấp huyện một năm số lượng án phải giải quyết, xét xử rất ít nhưng cũng phải đầu tư, bố trí cán bộ theo cơ cấu tổ chức nên đã gây ra lãng phí không đáng có về nhân lực và vật lực. Mặt khác, TAND cấp huyện thường được xem như một đơn vị hành chính cấp huyện, điều này chưa đảm bảo đúng địa vị pháp lý của TAND cấp huyện. 

Chánh án TANDTC Trương Hòa Bình giải trình và tiếp thu ý kiến tại phiên họp

Về án lệ, theo quan điểm của Ban soạn thảo, án lệ được xác định là quyết định giám đốc thẩm của Hội đồng Thẩm phán TANDTC về một vụ việc cụ thể có nội dung lập luận, làm rõ những quy định của pháp luật còn có cách hiểu khác nhau và chỉ ra nguyên tắc áp dụng, được Hội đồng Thẩm phán TANDTC lựa chọn làm chuẩn mực để tham khảo trong công tác xét xử nhằm bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật. Án lệ không thay thế các văn bản quy phạm pháp luật, TANDTC có thể linh hoạt thay đổi án lệ khi có những thay đổi của pháp luật. 

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, ông Nguyễn Văn Luật cho biết: Tại phiên họp lần thứ 26, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã nghe và cho ý kiến về Dự án Luật Tổ chức TAND (sửa đổi), yêu cầu TANDTC phối hợp với Thường trực Ủy ban Tư pháp chuẩn bị lại dự án bảo đảm chất lượng và gửi hồ sơ cho Ủy ban Tư pháp thẩm tra lại theo quy định của pháp luật. Tiếp thu ý kiến góp ý của UBTVQH, TANDTC đã chỉnh sửa cơ bản dự án Luật, bao gồm 13 vấn đề lớn. Dự thảo Luật đưa ra lần này đã có nhiều quy định mới, cụ thể hóa được nhiều quy định của Hiến pháp năm 2013, nhiều nội dung cơ bản thể hiện được tinh thần cải cách tư pháp theo Nghị quyết số 49-NQ/TW, Kết luận số 79-KL/TW và Kết luận số 92-KL/TW của Bộ Chính trị.

 Góp ý cho Dự án Luật, bà Lê Thị Thu Ba, Phó Trưởng ban Thường trực Ban chỉ đạo cải cách tư pháp Trung ương đồng tình cao với việc thành lập TAND sơ thẩm khu vực. Theo bà Thu Ba, nơi nào nhiều án quá thì có một Toà khu vực cấp huyện, nơi nào ít án thì tổ chức nhiều quận, huyện một TAND, thậm chí đối với những huyện xa thì nên tổ chức đi xét xử lưu động để gần gũi với dân. Chính Toà án là người phải xây dựng cơ chế quản lý của Toà án. Làm thế nào để đảm bảo hai cấp xét xử độc lập với nhau, kể cả nghiệp vụ cũng cần văn bản hoá để quản lý. 

Cùng quan điểm trên, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường đồng tình cao với phương thức tổ chức TAND sơ thẩm khu vực. "Tổ chức theo khu vực để không bị sức ép của hành chính. Đây là một yêu cầu khách quan nhằm đáp ứng vị trí, vai trò của Tòa án trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; bảo đảm cho Tòa án thực sự là chỗ dựa của nhân dân trong việc bảo vệ công lý, quyền con người và là công cụ hữu hiệu bảo vệ pháp luật, pháp chế xã hội chủ nghĩa...", Bộ trưởng Hà Hùng Cường nhấn mạnh

Góp ý nhiều vấn đề quan trọng khác, Bộ trưởng Hà Hùng Cường nêu quan điểm: Để Thẩm phán yên tâm làm nhiệm vụ thì nên bổ nhiệm vô thời hạn. Nếu lo lắng đội ngũ chưa hoàn thiện thì nên có lộ trình và đến năm 2020 là áp dụng. Trước mắt, đối với Thẩm phán TANDTC thì bổ nhiệm suốt đời. Trợ lý Thẩm phán cũng cần có, theo đó, mỗi Thẩm phán nên có hai hoặc ba trợ lý giúp việc. Về tuổi của Thẩm phán có thể đến 70 tuổi, vì nếu trong thời điểm công tác đó mà có vần đề về sức khoẻ hoặc lý do nào đó thì chúng ta đã có những quy định về bãi, miễn nhiệm. Nên thành lập nhiều Toà chuyên trách như Tòa Đất đai, Toà Sở hữu trí tuệ và chỉ nên ở hai thành phố lớn như Hà Nội và TP Hồ Chí Minh. 

Phát biểu chỉ đạo tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu khẳng định: Trong quá trình triển khai thực hiện chủ trương của Đảng, TANDTC đã nghiên cứu, xây dựng Dự thảo Luật Tổ chức TAND (sửa đổi) theo đúng tinh thần cải cách tư pháp được đưa ra tại Nghị quyết số 49 NQ/TW của Bộ Chính trị và các văn bản khác có liên quan. Nội dung Dự thảo Luật cơ bản đã đáp ứng vị trí, vai trò của Tòa án trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; bảo đảm cho Tòa án thực sự là chỗ dựa của nhân dân trong việc bảo vệ công lý, quyền con người và là công cụ hữu hiệu bảo vệ pháp luật, pháp chế xã hội chủ nghĩa, đấu tranh có hiệu quả với các loại tội phạm và vi phạm pháp luật. 

Những chủ trương, quan điểm của TANDTC về đổi mới tổ chức và hoạt động của TAND được đề cập trong Dự thảo Luật nhất quán và bám sát theo các định hướng của Đảng, là phù hợp với các nguyên tắc về tổ chức và hoạt động của cơ quan thực hiện quyền tư pháp mà Hiến pháp năm 2013 đã hiến định, đó là tổ chức theo thẩm quyền, độc lập xét xử, góp phần khắc phục những hạn chế, bất cập trong tổ chức và hoạt động của Tòa án hiện nay. "Tôi đồng tình với việc phải xây dựng tổ chức hệ thống TAND khác với tổ chức cơ quan dân cử, bởi Toà án là phải bảo đảm được nguyên tắc độc lập xét xử...", Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nhấn mạnh, đồng thời chỉ đạo Ban soạn thảo dự án Luật Tổ chức TAND (sửa đổi) cần tiếp thu những ý kiến đóng góp của các thành viên Ủy ban Tư pháp, hoàn chỉnh dự án để trình Quốc hội trong Kỳ họp này.

PV