Vai trò phát hiện, xử lý tham nhũng của Thanh tra chưa ngang tầm với nhiệm vụ

Công tác phát hiện tham nhũng chưa đáp ứng được yêu cầu mặc dù sai phạm được phát hiện khá nhiều trong quá trình thanh tra... Đó là những vấn đề đặt ra cho việc cần cải tổ ngành Thanh tra tại Hội thảo định hướng xây dựng chiến lược phát triển ngành Thanh tra đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030, được tổ chức sáng qua, 7/8, tại Hà Nội.

Báo cáo tại Hội nghị, Tổng Thanh tra Chính phủ Huỳnh Phong Tranh cho biết, với sự phát triển của nền kinh tế, xã hội và hội nhập quốc tế, đặc biệt là trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, công tác thanh tra đã bộc lộ những hạn chế, vướng mắc cả về tổ chức và hoạt động, làm giảm hiệu lực, hiệu quả của công tác thanh tra và chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý Nhà nước trong tình hình mới.

Trong đó, hiệu lực thực hiện kiến nghị thanh tra và việc thu hồi tài sản qua thanh tra còn thấp; đặc biệt có sự chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra với hoạt động kiểm toán Nhà nước, giữa các tổ chức thanh tra Nhà nước với nhau; số lượng khiếu nại hành chính vẫn có chiều hướng gia tăng, nhiều vụ việc đã được xử lý qua nhiều cấp, nhiều năm những không dứt điểm. Công tác phát hiện tham nhũng chưa đáp ứng được yêu cầu mặc dù sai phạm được phát hiện khá nhiều nhưng quyền hạn của thanh tra còn hạn chế nên gặp khó khăn trong việc xác định hành vi tham nhũng để chuyển sang cơ quan điều tra…

Để khắc phục những hạn chế, yếu kém trong hoạt động thanh tra, Thanh tra Chính phủ (TTCP) đã triển khai nghiên cứu xây dựng Chiến lược phát triển ngành Thanh tra đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Chiến lược sẽ xác định cần nâng cao vị trí, vai trò, thẩm quyền, tính độc lập tương đối của cơ quan thanh tra Nhà nước; đổi mới phương thức hoạt động thanh tra; xây dựng cơ chế kết hợp tổ chức hoạt động thanh tra và kiểm tra Đảng; cơ chế phối hợp giữa Cơ quan thanh tra và cơ quan Kiểm toán Nhà nước; cơ chế phối hợp giữa Cơ quan thanh tra và Cơ quan điều tra; mở rộng đối tượng, phạm vi hoạt động thanh tra để thực hiện tốt chức năng quản lý nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân…

Quang cảnh hội thảo

GS.TS Đào Trí Úc (Tổng Thư ký Hội Luật gia Việt Nam) cho rằng, việc kiểm soát quyền lực chưa được phân công đầy đủ trong Hiến pháp và các đạo luật khác, cần phải đặt thiết chế thanh tra vào cơ chế chung này.

Theo GS. Đào Trí Úc, về vấn đề kiểm soát quyền lực, hiện nay chức năng, nhiệm vụ giữa các cơ quan đang chồng chéo, ảnh hưởng đến hiệu quả công việc, do đó phải làm rõ chức năng đặc trưng của TTCP là gì. Bên cạnh đó, cần phân biệt việc phối hợp của TTCP với chức năng thanh tra, kiểm tra, kiểm soát của các cơ quan khác. Bởi thanh tra chỉ có hiệu quả khi có độ “mở” tối đa với nhu cầu xã hội, bức xúc của người dân. Hiến pháp mới hiện nay đã đề cao quyền con người, quyền công dân, đây là trục xoay quan trọng không chỉ liên quan đến quyền con người, quyền công dân đơn thuần, mà là nền tảng của chức năng, hoạt động, thiết chế cơ quan Nhà nước.

Chỉ ra việc thời gian qua, vai trò của TTCP trong phát hiện, xử lý tham nhũng với tư cách là cơ quan quản lý nhà nước về PCTN trong phạm vi cả nước chưa thực sự phát huy ngang tầm với nhiệm vụ, mới chỉ tập trung vào thực hiện chức năng phát hiện, xử lý của cơ quan thanh tra, TS Nguyễn Quốc Hiệp, Viện trưởng Viện Khoa học thanh tra (TTCP) cho rằng, cần nghiên cứu hoàn thiện khuôn khổ thể chế, chính sách về tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra theo hướng tăng cường tính hệ thống và nâng cao trách nhiệm của các cơ quan thanh tra trong phòng ngừa, phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật nói chung và các hành vi tham nhũng nói riêng.

Theo đó, cần nghiên cứu, trình cấp có thẩm quyền cho phép các cơ quan thanh tra Nhà nước có quyền khởi tố và điều tra ban đầu các vụ việc vi phạm pháp luật được phát hiện qua công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng. “Đây có thể coi là một trong những quyền quan trọng, giúp nâng cao tính trách nhiệm của các cơ quan thanh tra trong tổ chức và hoạt động của mình. Bên cạnh đó, giúp giải quyết triệt để và có hiệu quả các vi phạm đã được các cơ quan thanh tra phát hiện”, TS Nguyễn Quốc Hiệp nêu quan điểm.

Đề cập trách nhiệm và quyền hạn của các cơ quan thanh tra trong việc giải quyết khiếu nại, TS. Nguyễn Văn Thanh, Phó Bí thư Tỉnh ủy Lạng Sơn đề xuất, giải quyết khiếu nại là công việc rất quan trọng, nhất là ở cấp tỉnh (giải quyết lần 2) và đặc biệt là TTCP. Bởi có một thực tế hiện nay là dân ít tin vào giải quyết của UBND cấp huyện, nên việc tăng cường ở cấp tỉnh là cần thiết. Bên cạnh đó, trong xu hướng phát triển công nghiệp hóa, đẩy mạnh thu hồi đất đai, công suất của bộ máy Nhà nước đang không phát triển tương thích dẫn đến sự quá tải trong giải quyết các khiếu nại của người dân.

Bởi vậy, kiến nghị trong TTCP, ngoài việc quản lý nhà nước giải quyết KNTC, nhất là vụ việc kéo dài, tồn đọng, phức tạp thì phải có cơ chế “hội đồng” thay vì cơ chế “hành chính” như hiện nay.

Quốc Huy