Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015: Đánh bạc dưới 5 triệu đồng không bị xử lý hình sự

Ngày 27/11/2015, Quốc hội khóa XIII thông qua Bộ luật Hình sự (BLHS) năm 2015 và Nghị quyết số 109/2015/QH13 về việc thi hành BLHS; trong đó Điều 321 BLHS năm 2015 quy định: "Người nào đánh bạc trái phép dưới bất kỳ hình thức nào được thua bằng tiền hay hiện vật trị giá từ 5 triệu đồng đến dưới 50 triệu đồng hoặc dưới 5 triệu đồng, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc hành vi quy định tại Điều 322 của Bộ luật này hoặc bị kết án về tội này hoặc tội quy định tại Điều 322 của Bộ luật này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm...".

Như vậy, thay vì chỉ quy định “Người nào đánh bạc dưới bất kỳ hình thức nào được thua bằng tiền hay hiện vật có giá trị lớn” như trong BLHS 1999, BLHS 2015 đã quy định cụ thể hơn về mức tiền hoặc giá trị của hiện vật khi người đánh bạc tham gia.

Theo quy định này, những người thực hiện hành vi đánh bạc trái phép được thua bằng tiền hay hiện vật trị giá dưới 5 triệu đồng, chưa bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc tổ chức đánh bạc; hoặc chưa bị kết án về tội đánh bạc hoặc tổ chức đánh bạc; hoặc đã bị kết án về tội đánh bạc hoặc tổ chức đánh bạc nhưng đã được xóa án tích sẽ không bị truy cứu trách nhiệm hình sự (TNHS).

Phiên tòa xét xử một vụ án đánh bạc qua mạng 

Kể từ khi BLHS 2015 và Nghị quyết 109/2015 của Quốc hội (về việc thi hành BLHS 2015) được ban hành, nhiều địa phương lúng túng trong việc xử lý hình sự những bị can, bị cáo đánh bạc từ 2 triệu đồng đến dưới 5 triệu đồng. Có nơi, các cơ quan tố tụng đã áp dụng khoản 3 Điều 7 BLHS 2015 để miễn TNHS cho người có hành vi đánh bạc dưới 5 triệu đồng nếu không có các cấu thành khác.

Cụ thể, điều khoản này quy định rõ: Điều luật xóa bỏ một tội phạm, một hình phạt, một tình tiết tăng nặng, quy định một hình phạt nhẹ hơn, một tình tiết giảm nhẹ mới hoặc mở rộng phạm vi áp dụng án treo, miễn TNHS, loại trừ TNHS, miễn hình phạt, giảm hình phạt, tha tù trước thời hạn có điều kiện, xóa án tích và quy định khác có lợi cho người phạm tội thì được áp dụng đối với hành vi phạm tội đã thực hiện trước khi điều luật đó có hiệu lực thi hành. Trong khi đó, một số nơi khác lại chưa có sự thống nhất trong cách xử lý, áp dụng pháp luật.

Để bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong công tác xét xử tội phạm này theo đúng nguyên tắc áp dụng pháp luật hình sự và tinh thần Nghị quyết số 109/2015/QH13, ngày 29/03/2016, TANDTC đã ban hành  Công văn 80/TANDTC-PC gửi TAND và Tòa án quân sự các cấp, các đơn vị thuộc TANDTC hướng dẫn rất cụ thể.

Theo TANDTC, kể từ ngày 9/12/2015 (ngày công bố BLHS 2015) đến hết ngày 30/6/2016, đối với người thực hiện hành vi đánh bạc trái phép dưới bất kỳ hình thức nào được thua bằng tiền hay hiện vật giá trị dưới 5 triệu đồng, chưa bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc hành vi tổ chức đánh bạc; hoặc chưa bị kết án về tội đánh bạc hoặc tổ chức đánh bạc; hoặc đã bị kết án về tội đánh bạc hoặc tội tổ chức đánh bạc nhưng đã được xóa án tích, nếu vụ án đang trong giai đoạn xét xử thì tòa phải mở phiên tòa và căn cứ vào Điều 25 BLHS năm 1999 miễn TNHS đối với người phạm tội.

Kể từ 1/7/2016, nếu hành vi đánh bạc trái phép dưới 5 triệu đồng, chưa bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc hành vi tổ chức đánh bạc; hoặc chưa bị kết án về tội đánh bạc hoặc tội tổ chức đánh bạc; hoặc đã bị kết án về tội đánh bạc hoặc tổ chức đánh bạc nhưng đã được xóa án tích mới bị phát hiện, điều tra, truy tố, xét xử thì áp dụng quy định của BLHS 2015 để tuyên bị cáo không phạm tội và đình chỉ vụ án.

Đồng thời với việc miễn TNHS, đình chỉ vụ án, tòa phải ghi rõ trong quyết định hoặc trong bản án lý do của việc miễn TNHS, đình chỉ vụ án là do chính sách hình sự mới nhân đạo của Nhà nước chứ không phải oan sai do cơ quan tố tụng gây ra. Do đó người được miễn TNHS, đình chỉ vụ án không có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại theo quy định của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước.

Đối với các vấn đề khác như trách nhiệm bồi thường thiệt hại, xử lý vật chứng… (kể cả việc xử lý hành chính, xử lý kỷ luật) hoặc xét xử về các tội phạm khác, các bị cáo khác trong vụ án (nếu có) thì vẫn được giải quyết theo thủ tục chung. Trường hợp xét thấy hành vi có dấu hiệu vi phạm hành chính thì cùng với việc đình chỉ vụ án, tòa phải chuyển quyết định đình chỉ vụ án kèm theo hồ sơ vụ án, tang vật, phương tiện của vụ vi phạm và đề nghị xử lý vi phạm hành chính đến người có thẩm quyền.

Việc TANDTC kịp thời có công văn hướng dẫn đường lối xử lý cụ thể theo hướng có lợi cho người phạm tội là rất cần thiết, sẽ khắc phục được tình trạng không thống nhất trong áp dụng pháp luật, đồng thời có thể hạn chế những tiêu cực phát sinh trong quá trình giải quyết, xử lý các vụ án đánh bạc.

Phương Nam