“Bộ lọc” chính sách

Thông qua những phản hồi, kiến nghị của các hiệp hội DN, các chuyên gia, nhà khoa học, có rất nhiều trường hợp cán bộ nhận thức rõ ràng được những ảnh hưởng tiêu cực đến DN, nhưng vì sao nhiều điều kiện kinh doanh vẫn không thay đổi?

Trên thế giới, điều kiện kinh doanh là công cụ quản lý khá phổ biến. Tuy nhiên, ở Việt Nam, công cụ này lại có xu hướng bị lạm dụng và trong một số trường hợp, những tác động bất lợi của chúng gây ra cho xã hội dường như đang lớn hơn mục tiêu mong muốn đạt được.

Cần phải loại bỏ các “giấy phép con” đang cản trở sự phát triển của doanh nghiệp

Theo thống kê, quy định về điều kiện kinh doanh luôn tiềm ẩn các nguy cơ gây tác động bất lợi đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, đi ngược lại những chủ trương phát triển kinh tế như: tạo ra rủi ro cho kinh doanh, làm gia tăng chi phí, hạn chế cạnh tranh, hạn chế sáng tạo và tác động bất lợi đến doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Ông Phan Đức Hiếu - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng, nguyên nhân nằm ở chính năng lực của các cán bộ xây dựng chính sách khi họ cũng không cập nhật được kiến thức, xu hướng mới, đưa ra những chính sách không phù hợp với thực tiễn.

Một nguyên nhân nữa là do cán bộ công chức đã quen với những điều kiện kinh doanh cũ, tạo thành một thói quen quản lý bằng “mọi giá”, trên cơ sở đó thiết kế ra những điều kiện kinh doanh nhưng không tính đến những tác động cho xã hội. Bên cạnh đó, việc lo sợ rủi ro khi thay đổi, công cụ mới có hoạt động tốt hơn cái cũ hay không khiến họ ngần ngại không muốn cải cách.

Tuy nhiên, về phía khách quan, chúng ta vẫn thiếu một cơ chế kiểm soát - bộ lọc chất lượng của các điều kiện kinh doanh. Đồng thời, theo cơ chế hiện nay trong việc cải cách điều kiện kinh doanh, gần như ý kiến của các bên chỉ mang tính chất tham khảo, cơ quan soạn thảo có quyền tiếp thu, giải trình hoặc không và gần như không có một cơ quan độc lập nào có thẩm quyền ngăn chặn, hoặc đưa ra quyết định đồng ý hay không đồng ý cho việc tiếp tục áp dụng điều kiện kinh doanh đó.

Bởi vậy, cần thiết phải xây dựng một tấm lọc cốt yếu chính là cơ quan độc lập, chuyên môn cao và có thẩm quyền quyết định. Cơ quan này cần phải được giao quyền thực hiện hai nhóm việc lớn. Nhiệm vụ đầu tiên là “làm sạch”, rà soát danh mục các điều kiện kinh doanh sẵn có. Thực tế cải cách về giấy phép của nước ta cũng như ở các nước cho thấy, gần như không có bộ, ngành nào tự rà soát mình, tự kiến nghị Chính phủ để bãi bỏ các quy định không cần thiết.

Các cơ quan này phải có nhóm nhiệm vụ thứ hai đó là tham mưu, tư vấn, hỗ trợ các bộ, ngành trong các việc nâng cao năng lực, kỹ năng xây dựng chính sách; phổ biến, tuyên truyền nghiên cứu những thực tiễn tốt, các kinh nghiệm, cách thức quản lý tốt hơn, chi phí thấp hơn và không gây những tác động nghiêm trọng.

Việc xây dựng một cơ quan như vậy ở nước ta hiện nay không có nhiều khó khăn. Đặc biệt về nhân lực, tôi khẳng định chúng ta có rất nhiều chuyên gia có khả năng chuyên môn để làm công việc này. Hơn nữa, bên cạnh chúng ta có cả một cộng đồng xã hội bao gồm nhiều chuyên gia, nhà khoa học, các hiệp hội DN đủ chuyên môn, kiến thức, kinh nghiệm thực tiễn sẵn sàng cho ý kiến đóng góp, xây dựng chính sách.

Ông Hiếu cho rằng, việc cải cách được hay không, thời gian nhanh hay chậm phụ thuộc rất lớn vào quyết tâm thực hiện và cách làm khoa học.

Trung Nguyễn