Xử lý “Tội rửa tiền”, “Tội mua bán người” theo quy định của BLHS 2015

Cơ sở pháp lý và các quy định tội danh

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đinh Trung Tụng cho biết, Việt Nam đã là thành viên của một số Công ước quốc tế như Công ước của Liên hợp quốc về chống tham nhũng (UNCAC), Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia (UBTOC) và Nghị định thư kèm theo (như Nghị định thư về phòng ngừa, trấn áp, trừng trị tội buôn bán người, đặc biệt là buôn bán phụ nữ, trẻ em)… Với định hướng nội luật hóa những quy định liên quan của Điều ước quốc tế mà nước ta là thành viên, BLHS năm 2015 đã có những sửa đổi cơ bản và toàn diện về nhóm các tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia.

Nhằm nội luật hóa các quy định có liên quan của Điều ước quốc tế về tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia mà nước ta là thành viên, BLHS năm 2015 đã có nhiều quy định sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tiễn.

Theo Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật hình sự hành chính (Bộ Tư pháp) Nguyễn Văn Hoàn, BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung nhiều quy định nhằm nội luật hóa các quy định có liên quan của Điều ước quốc tế mà nước ta là thành viên. Cụ thể, đã sửa đổi, bổ sung quy định về chuẩn bị phạm tội theo hướng bên cạnh các hành vi chuẩn bị phạm tội được quy định trước đây (như tìm kiếm, sửa soạn công cụ, phương tiện hoặc tạo ra những điều kiện khác để thực hiện tội phạm), BLHS năm 2015 còn bổ sung thêm hành vi thành lập, tham gia nhóm tội phạm để thực hiện một tội phạm cụ thể. Quy định này tạo cơ sở pháp lý để chủ động ngăn chặn sớm tội phạm xảy ra, góp phần nâng cao hiệu quả phòng ngừa tội phạm, đồng thời phù hợp với tinh thần của Công ước chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia.

BLHS năm 2015 cũng sửa đổi, bổ sung cơ bản cấu thành của tội mua bán người và tội mua bán người dưới 16 tuổi trên tinh thần Nghị định thư về phòng, chống buôn bán người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em. Theo đó, hành vi cấu thành tội mua bán người phải hội đủ cả 3 yếu tố hành vi, mục đích và phương thức, thủ đoạn phạm tội. Riêng với tội mua bán người dưới 16 tuổi, phương thức, thủ đoạn phạm tội không phải là yếu tố bắt buộc và Bộ luật có quy định loại trừ đối với trường hợp chuyển giao hoặc tiếp nhận người dưới 16 tuổi vì mục đích nhân đạo nhưng có giao, nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác.

Xét xử vụ án mua bán người

Theo Trưởng phòng Pháp luật hình sự và Cải cách tư pháp, Cục Pháp chế và cải cách hành chính, tư pháp (Bộ Công an) Đỗ Khắc Hưởng, BLHS năm 2015 cũng sửa đổi, bổ sung tội rửa tiền nhằm đáp ứng đầy đủ yêu cầu của các khuyến nghị của lực lượng đặc nhiệm tài chính về phòng, chống rửa tiền. Nổi bật là BLHS năm 2015 chỉ rõ dấu hiệu “biết rõ tiền, tài sản do phạm tội mà có” tại Điều 251 BLHS năm 1999 bằng cách khẳng định tài sản đó là “do mình phạm tội mà có hoặc biết hay có cơ sở biết là do người khác phạm tội mà có”. Đây là quy định nêu được hai hình thức rửa tiền là “tự rửa tiền” (tức là người phạm tội nguồn thực hiện hành vi rửa tiền đối với tiền, tài sản do phạm tội nguồn mang lại) và “rửa tiền” đối với tiền, tài sản do người khác phạm tội mà có…

Cần những giải pháp xuyên quốc gia

Tham dự hội thảo, các chuyên gia quốc tế đã chia sẻ nhiều kinh nghiệm quý về xử lý tội phạm rửa tiền, tội phạm tham nhũng, tội phạm mua bán người.

Chuyên gia Hoa Kỳ dẫn ra một vụ việc điển hình trong chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia là vụ việc bắt giữ El Chapo Guzman. Guzman được coi là một trong những trùm buôn lậu ma túy lớn nhất thế giới, sau khi thiết lập cartel Sinaloa - một tổ chức buôn bán ma túy quốc tế lớn. Cùng với vai trò cầm đầu trong một nhóm tội phạm có tổ chức, El Chapo đã hợp pháp hóa các khoản tiền thu được bởi đế chế buôn bán ma túy thông qua các hoạt động rửa tiền và đã 2 lần trốn thoát khỏi nhà tù thông qua việc hối lộ. Vào ngày 8/1/2016, chính quyền Mexico đã bắt giữ El Chapo sau khi trốn thoát khỏi nhà tù lần thứ hai vào tháng 7/2015. Do tính chất xuyên quốc gia của tội phạm, Guzman không chỉ bị truy tố bởi các tòa án Mexico mà còn bởi nhiều Tòa án của Hoa Kỳ.

Đại diện Cơ quan Phòng chống ma túy và tội phạm của Liên hợp quốc (UNODC) nhấn mạnh, khi gặp phải các vấn đề có tính chất xuyên quốc gia như trên thì cần một giải pháp và quyết tâm chính trị xuyên quốc gia. Vị đại diện này khuyến nghị Việt Nam sớm ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể để người thực thi pháp luật áp dụng đúng, thống nhất, góp phần đưa các quy định có liên quan của BLHS 2015 đi vào cuộc sống, bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật, bảo vệ quyền con người.

Tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia hiện đang diễn biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng ở quy mô toàn cầu và Việt Nam cũng không phải là ngoại lệ. Năm 2008, lần đầu tiên Việt Nam đã phát hiện vụ rửa tiền xuyên quốc gia với đầy đủ chứng cứ ở Đà Nẵng. Theo đó, khoảng 10 giờ ngày 20/9, có một người mang quốc tịch Mozambique đến chi nhánh của một ngân hàng thương mại tại Đà Nẵng mở cùng lúc 2 tài khoản (gồm 1 tài khoản ngoại tệ và 1 tài khoản tiền Việt). Ngay sau khi có tài khoản, lập tức có đến hơn 4,1 tỷ đồng từ một ngân hàng ở Bà Rịa - Vũng Tàu chuyển vào và đối tượng này yêu cầu rút ngay số tiền đó. Phòng An ninh kinh tế (PA17) Công an Đà Nẵng đã phối hợp với A17 (Bộ Công an), PA17 Công an TP. Hồ Chí Minh, Bà Rịa - Vũng Tàu và Interpol tiến hành điều tra khẩn cấp, bắt giữ các đối tượng liên quan.

Trong vòng 10 năm qua, không chỉ tội phạm rửa tiền mà tình hình mua bán phụ nữ, trẻ em, tội phạm tham nhũng ở Việt Nam cũng diễn ra ngày càng phức tạp, nghiêm trọng và có xu hướng gia tăng. Rõ ràng là quá trình hội nhập quốc tế hứa hẹn sự thịnh vượng cho hàng triệu người nghèo khổ trên thế giới thì đồng thời cũng làm cho nhiều người dễ trở thành tội phạm hoặc nạn nhân của các tội phạm mang tính chất quốc tế. Để có thể đấu tranh với các loại tội phạm này, nỗ lực của từng quốc gia đơn lẻ không thể mang lại sức mạnh mà cần phải có sự hợp tác quốc tế trên phạm vi toàn cầu và Việt Nam đã rất tích cực tham gia.

Mai Thoa