Xây dựng cơ cấu tổ chức, bộ máy của TANDTC và thành lập các TAND cấp cao theo Luật Tổ chức TAND năm 2014

Hiện tại, TANDTC đang tích cực, khẩn trương xây dựng tổ chức, bộ máy để phù hợp với quá trình cải cách tư pháp theo tinh thần Nghị quyết số 49-NQ/TW, Kết luận số 79-KL/TW, Kết luận số 92-KL/TW của Bộ Chính trị và các quy định của Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức TAND năm 2014.

Theo quy định tại Điều 21 của Luật Tổ chức TAND năm 2014 thì cơ cấu tổ chức của TANDTC gồm: Hội đồng Thẩm phán TANDTC, bộ máy giúp việc và cơ sở đào tạo, bồi dưỡng. TANDTC có Chánh án TANDTC, các Phó Chánh án TANDTC, Thẩm phán TANDTC, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án, công chức khác, viên chức và người lao động. Trên cơ sở các quy định của pháp luật, Ban cán sự Đảng TANDTC  đã xây dựng cơ cấu tổ chức, bộ máy lãnh đạo TANDTC, Hội đồng Thẩm phán TANDTC, các đơn vị giúp việc trực thuộc TAND và thành lập các TAND cấp cao theo đúng quy định của Luật Tổ chức TAND năm 2014.

Lãnh đạo TANDTC và Hội đồng Thẩm phán TANDTC

Lãnh đạo TANDTC có: Chánh án TANDTC (đề nghị cơ cấu là Ủy viên Bộ Chính trị hoặc Ban Bí thư) và 4 Phó Chánh án TANDTC (dự kiến Phó Chánh án Thường trực đề nghị cơ cấu là Ủy viên Trung ương Đảng).

Hội đồng Thẩm phán TANDTC, tại Điều 22 Luật Tổ chức TAND năm 2014 quy định: số lượng thành viên Hội đồng Thẩm phán TANDTC không dưới 13 và không quá 17 người, gồm Chánh án, các Phó Chánh án TANDTC là Thẩm phán TANDTC và các Thẩm phán TANDTC. Về vấn đề này, Ban cán sự Đảng TANDTC đề xuất cơ cấu Hội đồng Thẩm phán TANDTC như sau:

Cơ cấu tuyển chọn Thẩm phán TANDTC từ nguồn cán bộ công tác trong các TAND, còn đủ tuổi công tác ít nhất trọn 1 nhiệm kỳ gồm: Chánh án TAND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và các thành viên Hội đồng Thẩm phán TANDTC hoặc số Thẩm phán TANDTC đương nhiệm (theo quy định của Luật Tổ chức TAND năm 2002).

Cơ cấu tuyển chọn Thẩm phán TANDTC từ nguồn cán bộ công tác ở các cơ quan ngoài TAND, hiện là Thứ trưởng và tương đương hoặc cán bộ được quy hoạch cấp Thứ trưởng, còn đủ tuổi công tác ít nhất trọn 1 nhiệm kỳ, gồm 3 vị trí: Nguồn từ các cơ quan của Quốc hội có 1 vị trí, được tuyển chọn từ lãnh đạo các ủy ban của Quốc hội, hiện đang giữ chức vụ tương đương với Thứ trưởng hoặc cán bộ được quy hoạch cấp Thứ trưởng. Nguồn từ các Bộ, ngành, cơ quan của Chính phủ có 1 vị trí, được tuyển chọn từ lãnh đạo của các Bộ, cơ quan ngang Bộ, hiện đang giữ phức vụ Thứ trưởng và tương đương trở lên hoặc cán bộ được quy hoạch cấp Thứ trưởng, chủ yếu từ Bộ Tư pháp, Bộ Ngoại giao và Bộ Nội vụ. Nguồn từ các chuyên gia, nhà khoa học chuyên ngành về pháp luật có 1 vị trí, được tuyển chọn từ những chuyên gia có học hàm giáo sư, phó giáo sư, học vị tiến sĩ, hiện đang giữ các chức vụ Hiệu trưởng và tương đương tại các trường đại học, viện nghiên cứu có chức năng đào tạo, nghiên cứu về chuyên ngành luật pháp.

Chánh án TANDTC Trương Hòa Bình chủ trì buổi tọa đàm đóng góp ý kiến đối với Luật Tổ chức TAND (sửa đổi)

Ngoài ra, TANDTC sẽ dành 2 vị trí để đề nghị Quốc hội phê chuẩn, Chủ tịch nước bổ nhiệm làm Thẩm phán TANDTC đối với các Thẩm phán TANDTC (theo quy định của Luật Tổ chức TAND năm 2002), đang được luân chuyển đi giữ chức vụ Phó Bí thư hoặc Phó Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Bộ máy giúp việc của TANDTC

Bộ máy giúp việc của TANDTC được tổ chức theo hướng tinh gọn, phân định rõ các chức năng, nhiệm vụ của các đơn vị trong bộ máy giúp việc để bảo đảm giúp Chánh án TANDTC tổ chức thực hiện tốt các chức năng, nhiệm vụ của TANDTC. Theo đó, bộ máy giúp việc của TANDTC dự kiến có 13 đơn vị cấp vụ, cơ bản kế thừa các đơn vị chức năng như hiện nay nhưng có điều chỉnh về tên gọi cho phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và lập thêm một số đơn vị mới trên cơ sở điều chỉnh lại nhiệm vụ của một số đơn vị hiện nay, cụ thể là:

Vụ Giám đốc kiểm tra: Được thành lập mới để giúp Chánh án TANDTC và Hội đồng Thẩm phán TANDTC thực hiện tốt nhiệm vụ giám đốc thẩm, tái thẩm. Vụ Giám đốc kiểm tra có nhiệm vụ tham mưu việc xem xét, giải quyết các đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, kiểm tra các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của các Toà án. Như vậy, Vụ Giám đốc kiểm tra sẽ thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Ban Thư ký trước đây và một phần nhiệm vụ của 5 Tòa chuyên trách trước đây (giúp Chánh án TANDTC trong việc xem xét, giải quyết các đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm thuộc thẩm quyền) và bổ sung các chức năng, nhiệm vụ mới.

Vụ Pháp luật: Được thành lập mới, có chức năng tham mưu, giúp việc cho Chánh án TANDTC, Hội đồng Thầm phán TANDTC trong công tác pháp chế; tổng kết kinh nghiệm xét xử, bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử và phát triển án lệ trên cơ sở tách phần nhiệm vụ xây dựng pháp luật của Viện Khoa học xét xử trước đây, nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập trong việc thực hiện nhiệm vụ này. Đồng thời, việc tách nhiệm vụ xây dựng pháp luật của Viện khoa học xét xử để thành lập Vụ Pháp luật cũng là điều kiện để Viện khoa học xét xử tập trung làm tốt hơn công tác nghiên cứu khoa học và phù hợp với quy định tại Nghị định số 115/2005/NĐ-CP ngày 5/9/2005 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức khoa học và công nghệ công lập, theo đó tổ chức nghiên cứu khoa học là đơn vị hành chính sự nghiệp có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản riêng, tự bảo đảm kinh phí hoạt động thường xuyên.

Vụ Tổng hợp: được đổi tên từ Vụ Thống kê - Tổng hợp, là cơ quan tham mưu cho Chánh án TANDTC, Hội đồng Thẩm phán TANDTC trong công tác triển khai các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước trong các TAND; đề xuất chiến lược phát triển của TAND trong từng thời kỳ, giai đoạn; theo dõi, thống kê, tổng hợp về tình hình hoạt động của các Toà án, đồng thời giúp Chánh án TANDTC báo cáo công tác của các Toà án trình Chủ tịch nước, Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội; truyền đạt các ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo TANDTC đến các đơn vị, Tòa án để thực hiện.

Thanh tra Tòa án: được đổi tên từ Ban Thanh tra trước đây để phù hợp với chức năng, nhiệm vụ mới được bổ sung. Thanh tra Tòa án có nhiệm vụ tham mưu, giúp Chánh án TANDTC thực hiện quản lý Nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng; tiến hành thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng theo quy định của pháp luật; thanh tra các vụ việc và thanh tra chuyên đề; phối hợp với Vụ Tổ chức - Cán bộ giúp việc cho Hội đồng tuyển chọn, giám sát Thẩm phán quốc gia.

Vụ Hành chính - Quản trị: Được đổi tên từ Văn phòng TANDTC trước đây để phù hợp với nhiệm vụ bảo đảm và quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị của TANDTC mà hiện nay Văn phòng TANDTC đang thực hiện, đồng thời bổ sung nhiệm vụ bảo đảm cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện hoạt động của các TAND cấp cao.

Vụ Kế hoạch - Tài chính: Có chức năng tham mưu, giúp Chánh án TANDTC trong công tác quản lý nhà nước về cơ sở vật chất, kinh phí hoạt động của các TAND.

Vụ Hợp tác quốc tế: Có chức năng tham mưu, giúp lãnh đạo TANDTC trong công tác quản lý Nhà nước về lĩnh vực hợp tác quốc tế của TAND.

Vụ Tổ chức - Cán bộ: Có chức năng tham mưu, giúp Chánh án TANDTC trong công tác quản lý Nhà nước về tổ chức, cán bộ của TAND; giúp việc cho Hội đồng tuyển chọn, giám sát Thẩm phán Quốc gia.

Vụ Thi đua - Khen thưỏng: Có chức năng tham mưu, giúp Chánh án TANDTC và Chủ tịch Hội đồng Thi đua - Khen thưởng TAND tổ chức thực hiện và thống nhất quản lý nhà nước về công tác thi đua, khen thưởng trong các TAND; phối hợp với Vụ Tổ chức - Cán bộ và Thanh tra Tòa án giúp việc cho Hội đồng tuyển chọn, giám sát Thẩm phán quốc gia.

Viện Khoa học Tòa án: Được đổi tên từ Viện Khoa học xét xử trước đây, có chức năng nghiên cứu khoa học về Tòa án; là đơn vị hành chính sự nghiệp có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản riêng, tự bảo đảm kinh phí hoạt động thường xuyên theo quy định tại Nghị định số 115/2005/NĐ-CP ngày 5/9/2005 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức khoa học và công nghệ công lập.

Tạp chí TAND: Là cơ quan thông tin pháp lý, thông tin hoạt động của TANDTC và Tòa án khác; tổ chức các diễn đàn khoa học Tòa án.

Báo Công lý: Có chức năng tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; thông tin hoạt động xét xử của TAND, hoạt động của các Tòa án và các hoạt động của các cấp, ngành liên quan đến lĩnh vực Tòa án; tuyên truyên, giáo dục ý thức pháp luật trong nhân dân, góp phần bảo vệ kỷ cương, pháp luật và công bằng xã hội.

Học viện Tòa án: Có chức năng đào tạo, bồi dưỡng Thẩm phán, Hội thẩm và công chức, viên chức, người lao động của TAND. Mô hình, cơ cấu tổ chức, bộ máy và biên chế cán bộ, viên chức của cơ sở đào tạo, bồi dưỡng được xây dựng trong Đề án thành lập cơ sở đào tạo bồi dưỡng theo quy định. Tuy nhiên, Hiệu trưởng và các Phó Hiệu trưởng của Học viện Tòa án vẫn thuộc biên chế công chức.

Thành lập các TAND cấp cao

Căn cứ vào nhiệm vụ, thẩm quyền của các TAND cấp cao theo quy định của Luật Tổ chức TAND năm 2014, trên cơ sở công tác thống kê cho thấy cần thiết phải thành lập 5 TAND cấp cao. Tuy nhiên, để có thời gian chuẩn bị các điều kiện về cơ sở vật chất, nhân lực, Ban cán sự Đảng TANDTC đề xuất thành lập các TAND cấp cao như sau:

Phương án 1: Thành lập 4 TAND cấp cao: tại Hà Nội, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh và Cần Thơ. Đến năm 2018, sau khi đã chuẩn bị đủ các điều kiện về cơ sở vật chất, nhân lực, cùng với sự hoàn thiện của hệ thống pháp luật sẽ đề nghị thành lập 5 TAND cấp cao để đáp ứng các yêu cầu phát triên của đất nước.

Phương án 2: Thành lập 3 TAND cấp cao: Tại Hà Nội, Đà Nẵng và TP. Hồ Chí Minh. Đến năm 2020, sau khi đã chuẩn bị đủ các điều kiện về cơ sở vật chất, nhân lực, cùng với sự hoàn thiện của hệ thống pháp luật sẽ đề nghị thành lập 5 TAND cấp cao để đáp ứng các yêu cầu nhiệm vụ.n

Bài 2: Mô hình tổ chức Đảng và tổ chức quần chúng trong các TAND