Thông tư 20 về nhập khẩu ô tô: Vẫn còn nhiều tranh cãi

Thông tư 20 của Bộ Công Thương trong đó có điều kiện thương nhân, doanh nghiệp nhập khẩu  xe ô tô mới dưới 9 chỗ ngồi vào Việt Nam phải có giấy ủy quyền của nhà sản xuất và giấy chứng nhận cơ sở bảo hành, bảo dưỡng, đến ngày 1/7/2016 đã hết hiệu lực. Hiện việc gia hạn hay gỡ bỏ Thông tư này đang nảy sinh những tranh cãi quyết liệt …

Cơ quan quản lý, thị trường và người tiêu dùng đều đang rất lúng túng khi "số phận" Thông tư 20 về nhập khẩu ô tô chưa rõ ràng

"Số phận" của Thông tư 20 vẫn chưa rõ ràng

Thông tư số 20/2011/TT-BCT của Bộ Công Thương (có hiệu lực từ ngày 26/6/2011 đến ngày 1/7/2016) ngoài các quy định, tiêu chuẩn nhập khẩu xe hơi theo Tiêu chuẩn Việt Nam, còn bổ sung các quy định doanh nghiệp nhập khẩu ô tô mới nguyên chiếc phải có giấy ủy quyền là nhà nhập khẩu, phân phối của chính hãng sản xuất, nếu không thì phải có hợp đồng đại lý chính hãng. Ngoài giấy tờ trên, các doanh nghiệp phải có Giấy chứng nhận cơ sở bảo hành, bảo dưỡng ô tô đủ điều kiện do Bộ Giao thông - Vận tải cấp.

Điều đáng nói là kể từ ngày 1/7/2016 đến nay đã hơn một tháng, số phận những quy định tại Thông tư 20 vẫn chưa rõ ràng. Từ doanh nghiệp đến cơ quan quản lý, cả thị trường và người tiêu dùng đều đang rất lúng túng. Vì thế, ngày 15/7, Tổng cục Hải quan đã có văn bản gửi Bộ Công Thương về vấn đề này. Đối chiếu quy định của Luật Đầu tư đã được Quốc hội thông qua, Tổng cục Hải quan khẳng định: Nội dung hướng dẫn tại Thông tư số 20/2011/TT-BCT không phù hợp với quy định tại Luật Đầu tư. Tổng cục Hải quan đề nghị Bộ Công Thương sớm trả lời về việc Thông tư 20/2011/TT-BCT hiện còn hiệu lực hay không để có cơ sở hướng dẫn Hải quan các địa phương thống nhất thực hiện chính sách hải quan cho các doanh nghiệp nhập khẩu ô tô từ tháng 7/2016.

Ngày 28/7, Bộ Công Thương cũng đã có Công văn số 691 trả lời Tổng cục Hải quan rằng hiện nay, các Bộ, ngành và cơ quan liên quan đang có ý kiến khác nhau trong việc xác định các quy định nêu tại Thông tư 20 là thủ tục hành chính hay điều kiện kinh doanh. Bộ Công Thương đã chủ trì tổ chức cuộc họp với các cơ quan liên quan. Hiện nay, Bộ Công Thương đang tổng hợp báo cáo Thủ tướng Chính phủ về vấn đề này và đề xuất phương hướng điều hành trong thời gian tới.

Doanh nghiệp kiến nghị xóa bỏ Thông tư 20

Hiện tại đang có hai luồng dư luận với Thông tư 20: Một bên là kêu gọi xóa bỏ nhằm trả lại thị trường cạnh tranh, một bên là các thành viên Hiêp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam và  Hiệp hội các nhà nhập khẩu ô tô Việt Nam ủng hộ bảo lưu. Lý do để bảo lưu Thông tư 20 được các liên doanh sản xuất, nhập khẩu ô tô tại Việt Nam đưa ra là việc bãi bỏ Thông tư 20 sẽ ảnh hưởng nhập siêu, trốn thuế, chất lượng xe cũng như làm cho xe ôtô giá rẻ ASEAN tràn ngập thị trường.

Tuy nhiên ngay khi cuộc họp để tham vấn ý kiến về việc xóa bỏ hay giữ lại Thông tư 20 của Bộ Công Thương diễn ra hôm 21/7, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động trong lĩnh vực nhập khẩu xe ô tô đã có ý kiến đề nghị “Vì lợi ích của người tiêu dùng, ủng hộ TTCP bỏ TT20. Tạo môi trường bình đẳng trong kinh doanh”.

Mới đây nhất, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cơ quan đại diện cho quyền và lợi ích của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam cũng có văn bản chính thức kiến nghị Thủ tướng Chính phủ bãi bỏ Thông tư 20.

Theo VCCI, Thông tư 20 có ý nghĩa như một điều kiện kinh doanh, không phù hợp với Luật Cạnh tranh và Luật Sở hữu trí tuệ. Quy định tại Thông tư 20 có tính chất là một điều kiện kinh doanh vì đã trao quyền cho một số doanh nghiệp nhất định đủ điều kiện thì được kinh doanh, còn các doanh nghiệp khác thì không được. Điều này đi ngược lại với quy định trong Luật Đầu tư và tinh thần cải cách của Chính phủ.

VCCI nhận định trong hai yếu tố cấu thành thị trường ô tô trong nước (cung và cầu), quy định của Thông tư 20 chỉ tác động đến phần cung mà không ảnh hưởng đến cầu về ô tô của người tiêu dùng Việt Nam. Theo quy luật của thị trường, khi cung giảm mà cầu giữ nguyên thì giá sẽ tăng và người tiêu dùng phải trả tiền cho sự tăng giá này.

Nếu khoảng chênh lệch giá này được chuyển vào ngân sách Nhà nước (dưới dạng thuế nhập khẩu, phí sử dụng xe…) thì vẫn đạt được mục tiêu kiểm soát lượng xe nhập khẩu, mà lại có tác dụng tăng thu, có thêm tiền đầu tư cho hạ tầng giao thông. Tuy nhiên, quy định của Thông tư 20 lại khiến cho các doanh nghiệp sản xuất ô tô trong nước và doanh nghiệp nhập khẩu ô tô có ủy quyền được hưởng khoản chênh lệch tăng giá này.

Từ những lập luận trên, VCCI nêu rõ: Nếu khẳng định Thông tư 20 có tác dụng trong việc kiểm soát nguồn cung ôtô trong nước thì hệ quả của nó là các doanh nghiệp sản xuất và doanh nghiệp nhập khẩu ôtô có ủy quyền sẽ được hưởng lợi nhuận lớn hơn. Còn nếu cho rằng các doanh nghiệp sản xuất và nhập khẩu ô tô có ủy quyền không được hưởng lợi nhuận lớn hơn thì đồng nghĩa với việc Thông tư 20 không có tác dụng trong việc kiểm soát nguồn cung ô tô trong nước. 

Văn bản của VCCI cũng chỉ ra rằng sự ra đời của Thông tư 20 đã kéo theo nhiều cách thức để lách luật như cho biếu tặng xe, xe Việt kiều, xe mới làm thủ thuật để thành xe cũ… Điều này khiến các cơ quan quản lý Nhà nước phải ban hành thêm chính sách, duy trì nhân lực, chi phí của bộ máy hành chính nhà nước… Vì thế quan điểm của VCCI là bãi bỏ Thông tư 20 làm giảm nguy cơ hình thành các thoả thuận hạn chế cạnh tranh. Đây là cách thức quan trọng để thị trường cạnh tranh lành mạnh, xoá bỏ độc quyền.