Việt Nam- Australia: Nâng tầm quan hệ, thúc đẩy hợp tác đi vào chiều sâu

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cùng Phu nhân và Đoàn đại biểu Cấp cao Việt Nam đến sân bay quân sự Fairbairn, Thủ đô Canberra, Australia

Chuyến thăm nhằm thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược Việt Nam- Australia, đưa quan hệ 2 nước lên tầm cao mới và thúc đẩy hợp tác đi vào chiều sâu, thực chất, đáp ứng lợi ích của người dân hai nước, đồng thời đóng góp cho hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển ở khu vực và trên thế giới.

Dấu mốc quan trọng trong quan hệ Việt Nam-Australia

Việt Nam và Australia thiết lập quan hệ ngoại giao năm 1973 và đến năm 2009, hai nước thiết lập quan hệ Đối tác Toàn diện. Hai nước đã trao đổi nhiều đoàn cấp cao, trong đó có chuyến thăm chính thức Australia của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tháng 3/2015. Trong chuyến thăm này, hai nước đã ký Tuyên bố về Tăng cường Đối tác toàn diện Việt Nam-Australia, xác định 5 lĩnh vực hợp tác chính là: tăng cường quan hệ song phương; khu vực và quốc tế, tăng trưởng kinh tế và phát triển thương mại, công nghiệp; hỗ trợ phát triển; thúc đẩy các mối quan hệ quốc phòng, thực thi luật pháp và an ninh. Mới đây, Thủ tướng Australia Malcolm Turnbull sang dự Hội nghị Cấp cao APEC tháng 11/2017 tại Đà Nẵng. Hai nước đã ký Chương trình Hành động giai đoạn 2016-2019. Theo đó, Australia đánh giá Việt Nam là đối tác then chốt trong ASEAN.

Trong hợp tác về kinh tế, Australia hiện là bạn hàng thứ 8 của Việt Nam; kim ngạch thương mại hai nước tăng trưởng trung bình hơn 7% mỗi năm, năm 2017 đạt gần 6,5 tỉ USD (tăng 22,2% so với năm 2016). Việt Nam xuất sang Australia trên 520 triệu USD hàng năm, tập trung vào các mặt hàng thủy sản, trong đó tôm đông lạnh chiếm 25%. Australia đã mở cửa cho quả vải, xoài, thanh long xuất sang thị trường Australia. Việt Nam đang thúc đẩy nước bạn cho phép nhập khẩu nhãn, chôm chôm, vú sữa và tôm sống nguyên con vào thị trường Australia. Tính đến nay, Australia có 412 dự án đầu tư với tổng vốn đầu tư 1,8 tỷ USD, đứng thứ 20/126 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam. Chúng ta hiện có 44 dự án đầu tư trực tiếp vào Australia với tổng giá trị đạt 387,1 triệu USD.

Australia là một trong những đối tác song phương cung cấp ODA không hoàn lại lớn nhất cho Việt Nam (đạt trên 110 triệu AUD/năm trong giai đoạn từ 2010 tới nay). Australia viện trợ không hoàn lại cho ta 160 triệu AUD để xây cầu Cao Lãnh (lễ khởi công xây cầu diễn ra ngày 19/10/2013 và dự kiến hoàn thành 5/2018). Australia đã thông qua kế hoạch viện trợ giai đoạn 2015-2020 cho Việt Nam trị giá khoảng 90 triệu AUD, tập trung lĩnh vực cải cách kinh tế, nâng cao năng lực, bình đẳng giới và cải thiện sinh kế.

Giáo dục là lĩnh vực hợp tác mạnh mẽ giữa hai nước. Australia cung cấp nhiều học bổng theo các chương trình dài hạn và ngắn hạn cho Việt Nam (thời điểm cao điểm lên tới 400 suất/năm, hiện nay duy trì khoảng gần 100 suất). Hiện có khoảng 30.000 sinh viên và nghiên cứu sinh Việt Nam đang học tập tại Australia (trong đó 90% theo diện tự túc). Bên cạnh đó, các trường đại học/học viện của hai nước đang có 18 chương trình liên kết đào tạo đang hoạt động.

Hai nước cũng có những quan điểm chung nhấn mạnh về tầm quan trọng của hội nhập kinh tế khu vực và toàn cầu lâu dài dựa trên tự do hóa thương mại và đầu tư. Trong đó hai nước đều nỗ lực đàm phán góp phần vào thành công chung của Hiệp định Đối tác Tiến bộ và Toàn diện xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).

Ngoài ra, cả Việt Nam và Australia có cùng mối quan tâm chung trong việc duy trì an ninh, ổn định và phát triển kinh tế của khu vực trên cơ sở tôn trọng chủ quyền và luật pháp quốc tế; nhất trí về tầm quan trọng của các thể chế đa phương như Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC) và Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS).

Đánh giá về quan hệ hợp tác Việt Nam- Australia, Giáo sư danh dự Carlyle A.Thayer, Đại học New South Wales, Canberra thuộc Học viện Quốc phòng Australia cho rằng, đang có sự hội tụ ngày càng tăng những mối quan tâm và quan điểm giữa hai nước. Quan hệ Đối tác chiến lược Australia-Việt Nam sẽ giúp hai nước tiến hành các cuộc trao đổi thường xuyên hơn giữa lãnh đạo cấp cao hai nước; phối hợp tốt hơn để đối phó với những thách thức về phát triển kinh tế, các vấn đề xuyên quốc gia, hòa bình và an ninh trong khu vực cũng như toàn cầu.

Đưa quan hệ hai nước lên tầm cao mới

Nhân chuyến thăm chính thức Australia và tham dự Hội nghị Cấp cao Đặc biệt ASEAN-Australia, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc khi tham gia trả lời phỏng vấn Hãng Fairfax Media về quan hệ hợp tác 2 nước đã cho biết, việc thiết lập quan hệ Đối tác Chiến lược giữa Việt Nam và Australia là quyết tâm của cả hai nước và trong chuyến thăm chính thức Australia lần này ông cùng Thủ tướng Malcolm Turnbull sẽ ký Tuyên bố chung thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược Việt Nam-Australia, tạo khuôn khổ chính trị và pháp lý để nâng tầm quan hệ hai nước trong thời gian tới.

Theo Thủ tướng, việc nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược có ý nghĩa rất quan trọng, mở ra chương mới trong quan hệ hai nước, đưa quan hệ hai nước lên tầm cao mới và đưa hợp tác đi vào chiều sâu, thực chất, đáp ứng lợi ích của người dân hai nước, đồng thời đóng góp cho hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển ở khu vực và trên thế giới. Đặc biệt, sự kiện này diễn ra vào thời điểm hai nước đang tổ chức các hoạt động kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ ngoại giao và 20 năm thiết lập quan hệ quốc phòng.

Thủ tướng cũng cho biết, để đưa quan hệ phát triển tương xứng với tính chất chiến lược, hai nước cần tiếp tục củng cố và mở rộng hợp tác trên tất cả các lĩnh vực. Riêng trong trụ cột chính trị-ngoại giao và quốc phòng-an ninh, tập trung vào những nội dung sau:

Thứ nhất, tiếp tục củng cố tin cậy chính trị và hiểu biết lẫn nhau thông qua các chuyến thăm và tiếp xúc ở các kênh và các cấp, nhất là các chuyến thăm của Lãnh đạo cấp cao. Trên tinh thần đó, Việt Nam hoan nghênh chuyến thăm của Toàn quyền Australia tới Việt Nam vào tháng 5/2018 và coi đây là một hoạt động đối ngoại quan trọng của năm 2018. Đồng thời rà soát, thúc đẩy thực hiện hiệu quả các cơ chế hợp tác song phương hiện có, trên cơ sở đó xem xét nâng cấp hoặc thiết lập cơ chế mới để trao đổi, tham vấn các vấn đề song phương, khu vực và quốc tế quan trọng, mang tính chiến lược.

Thứ hai, phối hợp chặt chẽ tại các diễn đàn khu vực và quốc tế, nhất là ASEAN, APEC, ASEM, Liên hợp quốc…, phối hợp triển khai hiệu quả Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP); đồng thời tăng cường hợp tác trong các vấn đề liên quan đến an ninh khu vực và các vấn đề cùng quan tâm như giảm đói nghèo, phòng chống thiên tai, dịch bệnh, ứng phó với biến đổi khí hậu, thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững...

Thứ ba, về quốc phòng-an ninh, hai bên cần triển khai tích cực hợp tác đa dạng trên nhiều lĩnh vực theo các thỏa thuận đã đạt được; duy trì hiệu quả các cơ chế hợp tác; mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực tìm kiếm cứu nạn, chống khủng bố, chống buôn người, an ninh mạng, an ninh nguồn nước; đồng thời tích cực tham vấn, ủng hộ nhau tại các cơ chế hợp tác khu vực về quốc phòng-an ninh như ADMM, ADMM+, ARF....

Việt Nam đánh giá cao và mong muốn Australia tăng cường trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ thông tin, hỗ trợ Việt Nam trong đào tạo tiếng Anh, huấn luyện lực lượng tham gia gìn giữ hòa bình và khắc phục hậu quả chiến tranh.