Ủy ban Tư pháp: Năm 2017 TAND xét xử chưa phát hiện trường hợp kết án oan

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XIV, sáng nay (6/11), dưới sự điều khiển của Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu, Quốc hội nghe các Báo cáo công tác của Chánh án TANDTC, Viện trưởng VKSNDTC; Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng ngừa, chống tội phạm và vi phạm pháp luật năm 2017; Báo cáo về công tác thi hành án năm 2017; Báo cáo về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2017.

Tình hình tội phạm diễn biến phức tạp trong năm 2018

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm trình bày Báo cáo công tác phòng ngừa, chống tội phạm và vi phạm pháp luật năm 2017, trong đó nêu rõ, năm qua, hoạt động tội phạm được kiềm chế, kéo giảm. Với tội phạm xâm phạm an ninh quốc gia, qua điều tra cho thấy, các đối tượng phạm tội triệt để lợi dụng công nghệ cao, đẩy mạnh phá hoại các hoạt động về tư tưởng, xuyên tạc, móc nối, hướng dẫn chỉ đạo chống Đảng, Nhà nước, kích động gây rối an ninh trật tự, âm mưu tiến hành các hoạt động khủng bố phá hoại. Hoạt động tấn công mạng diễn ra nghiêm trọng. Tình trạng lộ lọt bí mật nhà nước gia tăng về số vụ và tính chất.

Hoạt động của các băng nhóm tội phạm tổ chức lưu manh côn đồ sử dụng vũ khí vẫn diễn ra ở một số nơi, đáng chú ý sự gắn kết, đan xen giữa tội phạm hình sự và tội phạm kinh tế, ma túy. Tội phạm hình sự núp bóng doanh nghiệp, tội phạm chống người thi hành công vụ với tính chất manh động xảy ra ở một số địa phương. Tội phạm về xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, chức vụ và tham nhũng, đã phát hiện, khởi tố điều tra 854 vụ, 1.490 bị can về tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, ít hơn 33,49% số vụ so với 2016; có 220 vụ, 479 bị can về tội tham nhũng…

Hành vi phạm tội ngày càng tinh vi, xảy ra trên lĩnh vực tài chính ngân hang, đất đai, tài nguyên khoáng sản… Kết quả đấu tranh phòng chống tội phạm, lực lượng chức năng đã giải quyết 100.986/113.515 tố giác tin báo về tội phạm. vận động đầu thú 7.916 đối tượng truy nã, hiện còn 11.779 đối tượng truy nã, giảm 3,81% so với 2016.

Theo Bộ trưởng Tô Lâm, năm 2018 tình hình tội phạm vi phạm có diễn biến nghiêm trọng, phức tạp, hoạt động tinh vi và liều lĩnh hơn, vi phạm pháp luật còn xảy ra nhiều nếu không có biện pháp quyết liệt. Để nâng cao hiệu quả giải quyết công tác này, một số nhiệm vụ sẽ được tập trung, như tổ chức nắm, phân tích, dự báo sát tình hình khu vực trong nước, kịp thời tham mưu với Đảng, Nhà nước tập trung giải pháp phòng, chống tội phạm, không để xảy ra bị động bất ngờ; chỉ đạo các lực lượng chức năng mở các đợt tấn công trấn áp tội phạm, không để tội phạm lộng hành, đẩy nhanh xử lý các vụ án trọng điểm…

TAND các cấp đã hoàn thành chỉ tiêu

Trong Báo cáo công tác của TAND năm 2017, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình cho biết, TAND các cấp đã hoàn thành chỉ tiêu, yêu cầu mà các Nghị quyết của Quốc hội đề ra. Theo đó, tỷ lệ giải quyết án đạt 91,4%; các vụ án quá hạn luật định được hạn chế ở mức thấp. Chất lượng xét xử được bảo đảm, tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do lỗi của Thẩm phán thấp hơn 0,2% so với chỉ tiêu Quốc hội đề ra. Tranh tụng tại phiên tòa được thực hiện nghiêm túc, ngày càng rộng rãi và thực chất. Việc trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung được VKS chấp nhận với tỷ lệ cao (93,8%). Việc áp dụng hình phạt tù cho hưởng án treo được thực hiện chặt chẽ, đúng quy định. Việc áp dụng các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự về cơ bản đảm bảo đúng quy định của pháp luật. Tỷ lệ hòa giải thành tăng so với cùng kỳ năm trước. Việc khắc phục tình trạng án tuyên không rõ tiếp tục được thực hiện có hiệu quả. Đã triển khai thực hiện nghiêm túc việc xem xét các trường hợp có đơn kêu oan theo đúng yêu cầu Nghị quyết 69 và Nghị quyết 96 của Quốc hội.

Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình báo cáo công tác của TAND năm 2017

Tuy nhiên, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình cũng thẳng thắn nêu rõ, vẫn còn các vụ án để quá hạn luật định do lỗi của Toà án. Một số vụ án áp dụng pháp luật không đúng, gây bức xúc trong dư luận; chưa khắc phục triệt để viêc án tuyên không rõ ràng. Tỷ lệ giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm còn thấp. Việc hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật ở một số lĩnh vực còn chậm; vẫn còn xảy ra một số trường hợp cán bộ, công chức Toà án có hành vi vi phạm… 

Một số vụ án tham nhũng còn để kéo dài

Báo cáo công tác của ngành Kiểm sát do Viện trưởng VKSNDTC Lê Minh Trí trình bày cho thấy, năm 2017, ngành kiểm sát đã tập trung thực hiện nhiều biện pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác điều hành quyền công tố, kiểm sát, khởi tố điều tra truy tố xét xử các vụ án hình sự. 

Trong năm 2017, ngành Kiểm sát hoàn thành vượt các chỉ tiêu, nhiệm vụ của Quốc hội, góp phần quan trọng vào việc phòng chống tội phạm và vi phạm pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân theo quy định của Hiến pháp và pháp luật. Cụ thể, đã kiểm sát chặt chẽ 100% các quyết định về tin tố giác về tội phạm. Số vụ việc đề nghị khởi tố tăng 24% so với năm 2016, chủ động kiểm soát chặt chẽ hơn các biện pháp ngăn chặn các hoạt động điều tra… Qua đó, thực hiện tốt hơn việc chống oan sai, bỏ lọt tội phạm. Tỷ lệ truy tố đúng thời hạn đạt 99,9%, tỷ lệ truy tố đúng tội danh đạt 99,9%, các trường hợp oan sai giảm mạnh…

Bên cạnh những kết quả đạt được, Viện trưởng Lê Minh Trí chỉ rõ, ngành Kiểm sát còn những hạn chế, thiếu sót. Một số đơn vị chưa kiểm sát chặt chẽ, kịp thời việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, nên chưa làm tốt nhiệm vụ chống bỏ lọt tội phạm. Việc phê chuẩn các quyết định áp dụng các biện pháp ngăn chặn có trường hợp chưa chính xác. Việc giải quyết một số vụ án về tham nhũng, chức vụ còn kéo dài, tỷ lệ trả hồ sơ để điều tra bổ sung còn cao.

Đồng tình với đánh giá của Chính phủ

Báo cáo thẩm tra các báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, công tác thi hành án; các báo cáo công tác của Viện trưởng VKSNDTC, Chánh án TANDTC năm 2017 do Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga trình bày cho thấy, năm 2017, Chính phủ, TAND, VKSND đã nỗ lực hoàn thành nhiệm vụ, phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án, bảo đảm giữ vững an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội, góp phần quan trọng phát triển KT-XH đất nước. Các báo cáo đã phản ánh khá đầy đủ kết quả đạt được, những hạn chế, vướng mắc trên các mặt công tác và đề ra các giải pháp khắc phục.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga trình bày Báo cáo thẩm tra các báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, công tác thi hành án

Ủy ban Tư pháp đồng tình với đánh giá của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật; nhận thấy Chính phủ, các ngành, các cấp đã có nhiều nỗ lực và đạt được nhiều kết quả tích cực trong công tác này.

Tuy nhiên, vẫn còn 7 nhóm tội phạm và vi phạm pháp luật rất đáng quan tâm. Những vi phạm pháp luật và tội phạm này không chỉ mới xuất hiện trong năm 2017 mà đã kéo dài nhiều nằm và đang tiếp tục gia gia tăng với tính chất ngày càng nghiêm trọng, cho thấy hiệu quả công tác phòng ngừa còn nhiều hạn chế. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là việc buông lỏng quản lý, né tránh, nể nang, chưa xử lý nghiêm người đứng đầu, có trách nhiệm quản lý để xảy ra vi phạm, thậm chí có trường hợp “bảo kê” cho vi phạm.

Ủy ban Tư pháp đề nghị, Chính phủ xử lý nghiêm vi  phạm, xác định rõ trách nhiệm người đứng đầu trong những trường hợp vi phạm nghiêm trọng, kéo dài như: tình trạng phá rừng, khai thác cát sỏi trái phép…

Với việc phát hiện, xử lý tội phạm và vi phạm pháp luật, Ủy ban Tư pháp nhận thấy, năm 2017, công tác này có chuyển biến tích cực, nhiều vụ việc được xử lý kịp thời, các vụ án trọng án được khám phá nhanh, đạt tỷ lệ cao. Tuy nhiên, kết quả phát hiện vi phạm pháp luật và tội phạm trên một số lĩnh vực vẫn chưa đáp ứng yêu cầu. Vi phạm pháp luật và tội phạm về lĩnh vực tài nguyên môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm, hàng giả, trốn thuế vẫn rất phổ biến nhưng số vụ được phát hiện, xử lý không nhiều…

Số lượng vi phạm pháp luật hành chính rất lớn, trong đó có nhiều vi phạm nghiêm trọng có dấu hiệu hình sự nhưng số vụ kiến nghị xử lý hình sự không nhiều. Dư luận và cử tri cho rằng, nhiều trường hợp còn có biểu hiện “hành chính hóa” quan hệ hình sự, tiềm ẩn nguy cơ bỏ lọt tội phạm. “Đây là vấn đề Ủy ban Tư pháp đã kiến nghị với Chính phủ nhiều năm nhưng đến nay chưa được khắc phục”, Chủ nhiệm UB Lê Thị Nga nhấn mạnh.

Năm 2017 chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan

Với công tác xét xử của TAND các cấp, theo Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp, tiếp tục có những chuyển biến tích cực. Đặc biệt, năm 2017 chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người vô tội. Hình phạt được áp dụng cơ bản nghiêm minh, đúng pháp luật.

Bên cạnh đó, Báo cáo thẩm tra cũng chỉ rõ, vẫn còn một tỷ lệ bản án, quyết định bị hủy, sửa. Tỷ lệ Tòa án chấp nhận kháng nghị phúc thẩm của VKS tăng so với cùng kỳ năm trước. Một số trường hợp Toà án tuyên mức án chưa tương xứng với tính chất và mức độ của hành vi phạm tội, còn 0,5% trong tổng số các trường hợp cho hưởng án treo không đúng quy định, phải sửa án. Tỷ lệ bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan còn cao, tỷ lệ án hủy tăng so với năm 2016, chưa đạt chỉ tiêu theo yêu cầu Nghị quyết của Quốc hội.

Nguyên nhân của tình trạng này là do đánh giá chứng cứ chưa toàn diện và vẫn còn biểu hiện ngại va chạm với chính quyền. “Đây vẫn là hạn chế lớn nhất trong công tác xét xử án hành chính của TAND đã tồn tại nhiều năm nay”, Chủ nhiệm UB Lê Thị Nga nhận định.

Ủy ban Tư pháp cũng tán thành với đánh giá của Chính phủ về kết quả đạt được trong công tác thi hành án, trong đó có thi hành án dân sự. Số việc thi hành án dân sự xong năm 2017 đạt tỷ lệ cao, trong đó các vụ việc liên quan đến tín dụng, ngân hàng tăng 8.046 tỷ đồng. Tuy nhiên, việc chấp hành các quy định mới về việc xác minh điều kiện thi hành án ở nhiều địa phương vẫn còn xảy ra sai phạm. Số án có điều kiện thi hành, nhưng chưa tổ chức thi hành xong phải chuyển năm sau còn lớn…

32 bị can bị oan trong giai đoạn điều tra, truy tố

Ủy ban Tư pháp cơ bản tán thành với đánh giá của Viện trưởng VKSNDTC về những kết quả đạt được và nhận thấy, năm 2017, công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án hình sự của VKSND tiếp tục có những chuyển biến tích cực. Số lượng tố giác, tin báo về tội phạm được kiểm sát tăng. Công tác xét phê chuẩn việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn cơ bản đúng pháp luật.

Báo cáo thẩm tra cũng chỉ rõ, một số VKSND chưa kiểm sát chặt chẽ, kịp thời việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, nhất là đối với các tố giác, tin báo về tham nhũng. Vẫn còn xảy ra nhiều trường hợp quá hạn tạm giam, tạm giữ. Tiến độ, chất lượng giải quyết một số vụ án vẫn chưa đáp ứng yêu cầu, đáng lưu lý còn 32 bị can bị oan trong giai đoạn điều tra, truy tố. Tỷ lệ trả hồ sơ điều tra bổ sung đối với các vụ án kinh tế, chức vụ, tham nhũng tăng…