Chậm giải ngân vốn đầu tư công, khó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng, Tổ trưởng Tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ đã phát biểu như vậy tại buổi kiểm tra 13 bộ, cơ quan, địa phương về tình hình giải ngân vốn đầu tư công năm 2017, ngày 25/7.

Chậm giải ngân do các bộ, ngành chưa quyết liệt

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, hiện có 13 bộ, cơ quan, địa phương có tỷ lệ giải ngân chậm, tính tới ngày 15/6 chỉ đạt dưới 20%. Sau khi được đôn đốc, tình hình giải ngân các đơn vị này đã có chuyển biến tích cực, một số đơn vị đạt trên 20%.

Cụ thể, tính tới ngày 17/7, tỷ lệ giải ngân các đơn vị này mới đạt: Bộ Kế hoạch và Đầu tư là 13,3%, Bộ Ngoại giao 5,1%, Bộ Y tế 16%, Ủy ban Dân tộc 61%, Thông tấn xã Việt Nam 8,5%, TP. Hồ Chí Minh đạt 26%, Đà Nẵng 24,7%, Bình Dương 20,9%... Riêng Ngân hàng Nhà nước, tỷ lệ giải ngân mới là 5,8%. Tuy nhiên, theo Phó Thống đốc Đào Minh Tú, so với số vốn đã được Thủ tướng quyết định giao thì đã đạt trên 56% và con số này được Tổ công tác chấp nhận. Theo Tổ công tác, tình hình giải ngân chậm, bên cạnh việc gây khó khăn cho mục tiêu tăng trưởng GDP thì sẽ khiến Chính phủ phải gánh lãi vay của dân.

Đánh giá về sự chậm trễ này, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cho biết, nguyên nhân trước hết thuộc về lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương, trong đó có nguyên nhân Thủ trưởng đơn vị chỉ đạo không quyết liệt, cụ thể đơn vị thi công, vướng mắc về thủ tục, chậm trễ trong giải phóng mặt bằng, năng lực của đơn vị thi công chưa đáp ứng yêu cầu. Có đơn vị có tiền nhưng không giải ngân được do vướng mắc trong các thủ tục, giải phóng mặt bằng. Thậm chí, còn có hiện tượng sử dụng “mẹo” đẩy tiến độ giải ngân lên, ứng vốn xong gửi ngân hàng, tăng tỷ lệ giải ngân nhưng tiền đó không vào đầu tư phát triển. Vì vậy Chính phủ cũng sẽ có kiểm tra và xử lý vấn đề này.

Bộ trưởng Dũng nhấn mạnh, việc chậm trễ giải ngân vốn đầu tư công sẽ không thúc đẩy tăng trưởng nền kinh tế được. Nếu không có các giải pháp cấp bách để thúc đẩy tiến độ giải ngân, sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến tăng trưởng của nền kinh tế, trong khi tỷ lệ và nghĩa vụ vay trả nợ công ngày càng có nguy cơ tăng cao. Chính phủ phải trả lãi vay, huy động nguồn lực, vốn dư tại Kho bạc có khoảng 120.000 tỷ đồng, trong vốn ngân sách nhà nước năm 2017 Bộ Kế hoạch và Đầu tư giao sớm, đạt 93,8%, nhưng việc giải ngân vốn lại chậm.

Cùng với đó, có những đơn vị đã hoàn thành khối lượng rất lớn nhưng rất khắt khe trong ứng tiền, thanh toán. Có những đơn vị không làm theo đúng quy định là phải lập dự án từ tháng 10/2016 nhưng phải tới tháng 5-6/2017 mới lập. Thủ tướng đã giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp các bất cập, vướng mắc trong Luật Đầu tư công để đề xuất điều chỉnh.

Phải đôn đốc giải ngân

Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cũng nhấn mạnh việc Thủ tướng yêu cầu các bộ ngành, địa phương, trong đó có 13 đơn vị nêu trên phải có giải pháp mạnh nhất để tập trung giải ngân quyết liệt. Quá trình xem xét giải quyết nếu năng lực nhà thầu thi công không đáp ứng được thì có thể thay thế; hoặc bộ phận cán bộ theo dõi năng lực không tốt hoặc có vướng mắc thì sắp xếp, thay thế cán bộ. Còn nếu do mặt bằng thì phải trực tiếp chỉ đạo giải phóng mặt bằng. Tinh thần chung là thủ trưởng các đơn vị phải trực tiếp chỉ đạo thật quyết liệt vấn đề này. Nếu tháng 10/2017, các đơn vị không giải ngân tích cực, bắt buộc phải điều chuyển vốn. Yêu cầu thời hạn về giải ngân vốn, cam kết nếu giải ngân chậm phải chịu trách nhiệm, đặc biệt là các công trình trụ sở các bộ yêu cầu đẩy nhanh tiến độ giải ngân. Trong năm 2016, một số bộ, ngành địa phương đã giải ngân chậm và Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã tham mưu cho Thủ tướng xem xét rất kỹ khi giao vốn năm nay.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng

Hết năm 2017, nợ công sẽ tăng lên mức 65% GDP chạm trần mức 65% Quốc hội đề ra. Nợ công chạm trần, Chính phủ sẽ phải tính đến vay nợ trong nước để bù đắp bội chi, các công cụ điều hành vĩ mô như công cụ lãi suất, tỷ giá... Điều này sẽ gây áp lực lên lạm phát và toàn bộ nền kinh tế.

Báo cáo của Tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ cho thấy, tổng số kế hoạch chi đầu tư phát triển nguồn ngân sách nhà nước năm 2017 là 357.150 tỷ đồng. Tổng số vốn thanh toán đến ngày 15/6/2017 là 85.188 tỷ đồng, đạt 23,9% tổng kế hoạch vốn năm 2017 theo Nghị quyết của Quốc hội (357.150 tỷ đồng) và 27,6% kế hoạch vốn được Quốc hội phân bổ và Thủ tướng giao (308.747 tỷ đồng).

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Đào Quang Thu cho biết, còn hơn 4.000 tỷ đồng vốn kế hoạch chưa giao được chủ yếu là vốn Chương trình mục tiêu ứng phó với biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh. Nguyên nhân chậm trễ là do đây là dự án mới và Chính phủ mới thông qua Chương trình này, nên các địa phương chưa thực hiện được.

Theo báo cáo, đến hết tháng 6/2017, Bộ Kế hoạch và Đầu tư mới giải ngân vốn đầu tư công được gần 54,37 tỷ đồng, đạt 13,3% kế hoạch được giao đầu năm (406,83 tỷ đồng). Nguyên nhân giải ngân thấp tập trung vào hai dự án được bố trí kế hoạch vốn lớn là Dự án “Đầu tư xây dựng Học viện Chính sách và phát triển” được bố trí kế hoạch là 202 tỷ đồng nhưng do Bộ Xây dựng chậm trễ trong thẩm định Bản vẽ thi công và tổng dự toán của dự án nên đến hết 30/6 Dự án trên mới giải ngân được 1,3 tỷ đồng; dự án PPP “Ứng dụng thương mại điện tử trong mua sắm Chính phủ theo hình thức đối tác công tư”, kế hoạch vốn năm 2017 là 26 tỷ đồng nhưng do chưa lựa chọn được nhà đầu tư thực hiện nên mới giải ngân được phần chi phí Ban quản lý dự án, còn lại phần vốn tham gia của nhà nước chưa giải ngân được.

Nhắc lại ý kiến của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cho biết, đây là nhiệm vụ trọng tâm, các bộ, ngành, địa phương cần tập trung thực hiện tốt vấn đề này. Vì việc giải ngân là một trong những điều kiện để thúc đẩy tăng trưởng GDP 2017. Các bộ, ngành, địa phương phải rà soát lại toàn bộ dự án, từ thủ tục đầu tư, chọn lựa nhà thầu thi công, các giải pháp liên quan đến thanh toán vốn, điều chỉnh vốn, cho các nhà thầu tạm ứng khi có khối lượng. Tinh thần Nghị quyết của Chính phủ là đến tháng 10/2017 không thực hiện được sẽ điều chuyển vốn và việc điều chuyển này sẽ ảnh hưởng đến việc giao vốn năm 2018.

Bộ trưởng Dũng cho biết, trong tháng 8/2017, Thủ tướng sẽ trực tiếp kiểm tra một số công trình không giải ngân được vốn, giải ngân vốn được nhưng tiến độ chậm, tránh việc xử lý để tăng tỷ lệ giải ngân, tiền có để gửi ngân hàng, điều này là không thể cho phép. Bộ Kế hoạch và Đầu tư đôn đốc mạnh mẽ giải ngân vốn đầu tư công, đề xuất Chính phủ kiến nghị Quốc hội sửa Luật Đầu tư công. Vì vậy yêu các bộ, ngành, địa phương thực hiện quyết liệt công tác giải phóng mặt bằng, rà soát kỹ các nhà thầu thi công, nhà thầu phải có biểu đồ tiến độ thi công, quyết tâm giải ngân cơ bản trong tháng 8, 9/2017, để đến cuối năm giải ngân hết vốn; giải ngân sớm để thúc đẩy tăng trưởng, có tiền tiêu thụ nguyên liệu, giảm bớt thua thiệt cho doanh nghiệp.